Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 maja 2017 r., V CSK 506/16
dr hab. Andrzej Szlęzak, profesor Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS w Warszawie
radca prawny
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 maja 2017 r., V CSK 506/16
dr hab. Andrzej Szlęzak, profesor Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS w Warszawie
radca prawny
Na kanwie glosowanego wyroku autor przedstawia uwagi do kilku kwestii podniesionych przez Sąd Najwyższy. Po pierwsze, wskazuje, że umowa gwarancyjna może zobowiązywać (na wypadek zmaterializowania się ryzyka gwarancyjnego objętego zapewnieniem gwarancyjnym) do różnego rodzaju świadczeń, a nie tylko do naprawienia szkody. Po drugie, wskazuje, że odpowiedzialność odszkodowawcza, jako przedmiot świadczenia z umowy gwarancyjnej, to co innego niż odpowiedzialność ex contractu. Wreszcie autor proponuje szersze, niż przyjmowane dotąd, ujęcie wady fizycznej rzeczy sprzedanej, które nie sprowadzałoby się tylko do poszukiwania takich wad we właściwościach „samej” rzeczy, lecz także w okolicznościach wobec niej zewnętrznych, jednak niezbędnych do tego, by rzecz mogła się nadawać do celu opisanego w umowie.
Słowa kluczowe: cywilne prawo, zobowiązania, rękojmia za wady rzeczy sprzedanej, umowa gwarancyjna, odpowiedzialność gwarancyjna, odpowiedzialność odszkodowawcza sprzedawcy, wada fizyczna, wada prawna, odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania
Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 31 May 2017, V CSK 506/16
Andrzej Szlęzak
The author presents, in the context of the commented judgment, remarks regarding several issues raised by the Supreme Court. Firstly, the author points out that a guarantee-type agreement may obligate the debtor (in the event of materialization of a risk covered by the representation) to render performances of various kinds, and not only to redress the damage. Secondly, he points out that the liability for damage, as a subject-matter of performance under a guarantee-type agreement, is different from the ex contractu liability. Finally, the author suggests a wider understanding, than that assumed to date, of a physical defect of a sold thing, which understanding would not be limited to searching for such defects in the properties of the thing itself, but also in the circumstances external to the thing, yet still relevant for such thing being usable for the purpose set forth in the contract.
Keywords: civil law; obligations; statutory warranty for defects of a sold thing; guarantee-type agreement; guarantee liability; seller’s liability for damage; physical defect; legal defect; liability for non-performance or improper performance of an obligation
Bibliografia:
Brzozowski A., Kodeks cywilny, t. II, Komentarz, Art. 450–1088, Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015
Habryn-Chojnacka E., Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 450–1088, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Katner W.J., System Prawa Prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, Warszawa 2011
Krauss J., Nowa regulacja rękojmi przy sprzedaży w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami – zmiany kodeksu cywilnego wprowadzone ustawą o prawach konsumenta, „Przegląd Prawa Handlowego” 2015/3
Machnikowski P., System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2013, s. 171
Radwański Z., Panowicz-Lipska J., Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2015
Szlęzak A., O umownej odpowiedzialności gwarancyjnej „na zasadzie ryzyka” – słów kilka [w:] Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi, red. M. Jagielska, M. Pazdan, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar, Warszawa 2017
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 lutego 2018 r., III CZP 103/17
dr Jakub Biernat
adiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, notariusz w Krakowie
W glosowanej uchwale przyjęto, że ważna i skuteczna jest umowa o podział majątku wspólnego małżonków zawarta przez małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, jeżeli następnie doszło do ustanowienia rozdzielności majątkowej na mocy wyroku sądu, w którym oznaczono, że rozdzielność majątkowa powstała z dniem poprzedzającym zawarcie umowy o podział majątku wspólnego małżonków. Przedstawione stanowisko nie zasługuje na aprobatę. Umowa o podział majątku wspólnego małżonków zawarta przez małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej pozostaje nieważna i bezskuteczna niezależnie od tego, czy po jej zawarciu doszło do ustanowienia rozdzielności majątkowej na mocy wyroku sądu.
Słowa kluczowe: rodzinne prawo, umowa o podział majątku wspólnego małżonków, rozdzielność majątkowa, nieważność czynności prawnej
Resolution of the Supreme Court – Civil Chamber of 23 February 2018, III CZP 103/17
Jakub Biernat
It is cassumed in the commented resolution that an agreement concerning the division of the spouses’ community property executed by the spouses during the regime of community property is valid and effective as long as their community property was subsequently divided under a court judgment which specified that the regime of separate matrimonial property had arisen on the day preceding the execution of the agreement for the division of community property between the spouses. The position, as presented, does not merit approval. An agreement concerning the division of community property between the spouses during the regime of community property remains invalid and ineffective regardless of whether, after its execution, their community property was divided under a court judgment or not.
Keywords: family law, agreement for the division of the spouses’ community property, separate property regime, invalidity of a legal transaction
Bibliografia:
Gutowski M., Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2008
Krajewski M., Umowa przedwstępna, Warszawa 2002
Piątowski J.S. [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, cz. 1, red. J.S. Piątowski, Ossolineum 1985
Pietrzykowski K. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018
Preussner-Zamorska J., Nieważność czynności prawnej w prawie cywilnym, Warszawa 1983
Radwański Z. [w:] System prawa prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna, t. 2, red. Z. Radwański, Warszawa 2008
Szereda A.J., Czynności notarialne. Komentarz do art. 79–112 Prawa o notariacie, Warszawa 2018
Wójcik S., Wpływ notariusza na powstanie stosunków cywilnoprawnych z umów [w:] Problematyka prawna reprywatyzacji notariatu polskiego, red. R. Sztyk, Poznań–Kluczbork 1996
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 r., III CZP 31/16
dr hab. Michał Warciński
Katedra Prawa Cywilnego, Instytut Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski
Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że sąd cywilny ma kompetencję do obciążenia użytkowania wieczystego służebnością drogi koniecznej, nawet jeżeli wnioskodawca żąda ustanowienia tego prawa na gruncie użytkowanym wieczyście. Według glosatora orzeczenie Sądu Najwyższego jest dyskusyjne. Po pierwsze, budzi wątpliwości sama możliwość obciążenia użytkowania wieczystego służebnością gruntową. Po drugie, zgodnie z zasadą związania sądu żądaniem wniosku, sąd rozstrzyga sprawę tylko w zakresie wskazanym przez wnioskodawcę. Artykuł 145 k.c. zawiera pewne wyjątki od tej zasady, jednakże nie dotyczą one możliwości zmiany przedmiotu obciążenia z nieruchomości na użytkowanie wieczyste.
Słowa kluczowe : postępowanie cywilne, grunt, użytkowanie wieczyste, przedmiot obciążenia służebnością, służebność drogi koniecznej, wyznaczenie szlaku drogi koniecznej, kognicja sądu, związanie sądu żądaniem wniosku
Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 29 June 2016, III CZP 31/16
Michał Warciński
The Supreme Court decided that civil courts may create the servitude of access on the right of perpetual usufruct, even if the applicant demands creation of this servitude on the land used under perpetual usufruct. The Author believes the Supreme Court’s judgement to be disputable. Firstly, the possibility of creating a servitude on the perpetual usufruct is questionable in itself. Secondly, according to the rule that limits the court to what is in the applicant’s motion, the court resolves the case within the scope of the motion. Art. 145 of the Civil Code includes some exceptions to this rule, however it does not allow changing the object of the servitude from real estate to perpetual usufruct.
Keywords: civil procedure, land, perpetual usufruct, object of the servitude, servitude of access, designation of the access road, court’s competence, the court being limited by the applicant’s motion.
Bibliografia:
Bieniek G., Jeszcze w sprawie statusu prawnego urządzeń przesyłowych, „Monitor Prawniczy” 2008/20
Bladowski B., Gola A., Służebności gruntowe i osobiste, Warszawa 1988
Dorożała F., Charakter prawny i istota wieczystego użytkowania terenów państwowych, „Palestra” 1962/12
Drozd E., Numerus clausus praw rzeczowych [w:] Problemy kodyfikacji prawa cywilnego. Studia i rozprawy. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Zbigniewa Radwańskiego, red. S. Sołtysiński, Poznań 1990
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2011
Gargas S., Prawo do drogi z konieczności, Lwów 1898
Gniewek E., O ustanawianiu służebności przez użytkowników wieczystych, „Rejent” 2007/2
Gordon Z., Glosa do postanowienia SN z dnia 17 stycznia 1974 r., III CRN 316/73, „Nowe Prawo” 1976/6
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. IV, red. J. Gudowski, T. Ereciński, Warszawa 2016
Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo rzeczowe, Warszawa 2012
Kocon W., Droga konieczna, Warszawa 1977
Kopff A., Charakter prawny wieczystego użytkowania, „Studia Cywilistyczne” 1967, t. IX
Kuźniar A., Glosa do postanowienia SN z dnia 28 maja 1971 r., III CRN 109/71, „Nowe Prawo” 1973/7–8
Łukawski K., Wybrane zagadnienia na tle stosowania art. 145 k.c. do użytkowania wieczystego, „Nowe Prawo” 1978/10
Markiewicz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. I, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2016
Pietrzykowski J., Pietrzykowski K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. II, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2016
Polszakiewicz-Zabrzeska I., Służebności gruntowe i osobiste, Warszawa-Zielona Góra 1996
Rudnicki S., Charakter prawny użytkowania wieczystego, „Nowe Prawo” 1970/12
Rzewuska M., Glosa do uchwały SN z dnia 29 czerwca 2016 r., III CZP 31/16, „Palestra” 2016/12
Smyczyński T., Rozporządzanie prawem wieczystego użytkowania, „Palestra” 1973/1
Sołtysiński S., Czynności rozporządzające. Przyczynek do analizy podstawowych pojęć cywilistycznych. Księga pamiątkowa ku czci Prof. W. Czachórskiego, Warszawa 1985
Szer S., Użytkowanie wieczyste, „Państwo i Prawo” 1964/1
Truszkiewicz Z., Użytkowanie wieczyste. Zagadnienia konstrukcyjne, Kraków 2006
Wąsiewicz A. [w:] System prawa cywilnego. Prawo własności i inne prawa rzeczowe, t. II, red. J. Ignatowicz, Ossolineum 1977
Winiarz J., Glosa do uchwały SN z dnia 22 października 1968 r., III CZP 98/68, OSP 1970/4, poz. 85
Winiarz J., Prawo użytkowania wieczystego, Warszawa 1970
Woźniak C., Użytkowanie wieczyste, Warszawa 2006
Wójcik S., Z problematyki użytkowania wieczystego, „Nowe Prawo” 1977/6
Uchwała Sądu Najwyższego składu 7 sędziów – Izba Cywilna z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17
dr hab. Marcin Krajewski
adiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
Stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy zostało uznane w glosie za odpowiadające oczekiwaniom społecznym, a mimo to niezasadne jako sprzeczne z literą i logiką prawa. Skutkiem uznania, że odrębna własność lokalu nie wygasa wraz z upływem terminu, na jaki zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego, musi być przyjęcie, że czas trwania tego prawa ulega przedłużeniu przynajmniej na czas trwania odrębnej własności lokalu. Odrębna własność lokalu w budynku położonym na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste jest pochodną odrębnej własności budynku. Zgodnie z niekwestionowanym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa prawo własności takiego budynku jest zaś prawem terminowym. Zaakceptowanie tezy glosowanej uchwały musi prowadzić do wniosku, że użytkownik wieczysty i właściciel budynku, a więc podmiot, któremu przysługują prawa terminowe, może ustanowić na rzecz osoby trzeciej lub nawet dla siebie prawa o charakterze bezterminowym, doprowadzając do powstania odrębnej własności lokalu.
Słowa kluczowe : cywilne prawo, prawo użytkowania wieczystego, odrębna własność lokalu, upływ terminu użytkowania wieczystego
Resolution of a panel of seven judges of the Supreme Court - Civil Chamber of 25 August 2017, III CZP 11/17
Marcin Krajewski
In this commentary, the opinion expressed by the Supreme Court is considered as one that meets the public expectations, yet nevertheless unjustified as inconsistent with the letter of the law and its logic. The consequence of recognising that separate ownership of an apartment does not end upon the lapse of the period for which the right of perpetual usufruct was established must be accepting that the duration of said right is extended at least for the term of the separate ownership of an apartment. Separate ownership of an apartment in a building located on land let under perpetual usufruct is a derivative right with respect to separate ownership of the building. According to unchallenged view of legal scholars and case law, the ownership of such a building is a right limited in time. Accepting the operative part of the commented resolution must lead to the conclusion that a perpetual usufructuary and owner of the building, that is, the entity vested with rights limited in time, may establish for the benefit of a third party, or even for itself, rights that are not limited in time, with the effect of creating separate ownership of an apartment.
Keywords: civil law, right of perpetual usufruct, separate ownership of an apartment (premises), expiration of the period of perpetual usufruct
Bibliografia:
Augustowicz J., Odrębna własność lokali, „Nowe Prawo” 1982/1–2
Barłowski B., U podstaw odrębnej własności budynków i lokali, „Nowe Prawo” 1983/1
Cisek A., Górska K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2016
Drela M., Czas trwania prawa odrębnej własności lokalu a wygaśnięcie prawa użytkowania wieczystego [w:] Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Edwarda Gniewka, red. P. Machnikowski, J. Gołaczyński, Warszawa 2010
Dziczek R., Własność lokali. Komentarz, wzory pozwów i wniosków sądowych, Warszawa 2016
Filipiak T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II., Własność i inne prawa rzeczowe, LEX/el. 2012
Gniewek E., Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Kraków 2001
Gniewek E., Własność osobista lokali mieszkalnych w prawie polskim, Wrocław 1986
Górecki J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2018
Jelonek-Jarco B. [w:] Ustawa o własności lokali. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2018
Kaźmierczyk A., Nieruchomość wspólna właścicieli lokali. Problematyka prawno-rzeczowa, Warszawa 2015
Klat-Górska E. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II., Własność i inne prawa rzeczowe, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018
Kocot W., Glosa do uchwały SN z 25.08.2017 r., III CZP 11/17, OSP 2018/6, poz. 58
Nazar M., Odrębna własność lokali (wybrane zagadnienia), „Państwo i Prawo” 1995/10–11
Nowakowski Z.K. [w:] System prawa cywilnego, t. II, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, red. J. Ignatowicz, Ossolineum 1977
Pietrzyk T., Odrębna własność lokali w domach państwowych, „Nowe Prawo” 1976/7–8
Pietrzykowski K. [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018
Pisuliński J. [w:] System prawa prywatnego, t. 3, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2013
Radwański Z., Funkcja społeczna, treść i charakter prawny odrębnej własności lokali, „Studia Cywilistyczne” 1968, t. XI
Rudnicki G., Rudnicka J., Rudnicki S. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Własność i inne prawa rzeczowe, red. J. Gudowski, Warszawa 2016
Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2001
Strzelczyk R. [w:] R. Strzelczyk, A. Turlej, Własność lokali. Komentarz, Warszawa 2015
Suchoń A. [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz. Art. 1–44911, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Truszkiewicz Z. [w:] System prawa prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2012
Truszkiewicz Z., Użytkowanie wieczyste. Zagadnienia konstrukcyjne, Kraków 2006
Winiarz J. [w:] Kodeks cywilny z komentarzem, t. I, red. J. Winiarz, Warszawa 1989
Wolak G., Wpływ wygaśnięcia użytkowania wieczystego na byt odrębnej własności lokalu, „Rejent” 2017/10
Zbiegień-Turzańska A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2017
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11 sierpnia 2016 r., II AKa 269/16
dr Jan Kulesza
adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki
Autor wykazuje, że w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia kobiety ze strony jej mężą/partnera pozbawienie go życia mieści się w granicach obrony koniecznej. Kobieta nie ma obowiązku uprzedzania o podjęciu obrony ani straszenia narzędziem, którym chce odeprzeć zamach. Jej obronę przed zamachem należy oceniać z perspektywy całej sytuacji agresji ze strony mężczyzny, a nie tylko zagrożenia stwarzanego przez niego w momencie zadawania śmiertelnego ciosu.
Słowa kluczowe: prawo karne, obrona konieczna, przekroczenie granic z uwagi na użycie niewspółmiernego środka, przemoc domowa, zabójstwo
Judgment of the Court of Appeal in Katowice of 11 August 2016, II AKa 269/16
Jan Kulesza
The author argues that in the case of a direct threat to a woman's life on the part of her husband/partner, killing him falls within the limits of the defence of necessity. A woman has no obligation to make her attacker aware of her intention to defend herself or to threaten him with the defence weapon. Her defence against the attack should be assessed from the perspective of the whole aggression of the man, not only the threat posed by him at the moment of inflicting a fatal blow.
Keywords: criminal law, defence of necessity, exceeding the limits due to use of incommensurate measure, domestic violence, homicide
Bibliografia:
Berent M., Filar M., Art. 25 Kontratyp obrony koniecznej [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, LEX/el. 2016
Buchała K., Granice obrony koniecznej, „Palestra” 1974/5
Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1989
Budyn-Kulik M., Zabójstwo tyrana domowego. Studium prawnokarne i wiktymologiczne, Lublin 2005
Daniluk P., Art. 25 Obrona konieczna [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Legalis 2017
Giezek J., Art. 25, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, LEX/el. 2012
Kaczmarek T., Z problematyki przekroczenia granic obrony koniecznej (ekspozycja problemów spornych) [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, red. J. Skorupka, Warszawa 2009
Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 2015
Kulesza J. [w:] System Prawa Karnego. Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, t. 4, red. L.K. Paprzycki, Warszawa 2016
Lachowski J., Art. 25 Kontratyp obrony koniecznej [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX/el. 2016
Lachowski J., Art. 25 Obrona konieczna [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Komentarz do art. 1–31, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Legalis 2011
Marek A., Konarska-Wrzosek V., Prawo karne, Warszawa 2016
Marek A., Obrona konieczna w prawie karnym. Teoria i orzecznictwo, Warszawa 2008
Radecki W., Ocena współmierności sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu w obronie koniecznej, „Nowe Prawo” 1977/6
Rejman G. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. G. Rejman, Warszawa 1999
Szafraniec M., Przekroczenie granic obrony koniecznej w polskim prawie karnym, Kraków 2004
Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2017
Zoll A., Art. 25 [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część I. Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, LEX/el. 2016
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 30 stycznia 2018 r., IV KK 475/17
dr Damian Szeleszczuk
adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Sąd Najwyższy w glosowanym wyroku wyraził pogląd, że włączenie dzwonów kościelnych nie jest wykroczeniem z artykułu 51 Kodeksu wykroczeń. Czyn ten stanowi zwyczaj, który wyłącza odpowiedzialność karną.
Słowa kluczowe: prawo karne, wybryk, kontratyp zwyczaju
Judgment of the Supreme Court – Criminal Chamber of 30 January 2018, IV KK 475/17
Damian Szeleszczuk
In the commented judgment the Supreme Court expressed the view that ringing church bells is not a petty offence under Art. 51 of the Code of Petty Offenses. This act is a cultural custom that excludes criminal liability.
Keywords: criminal law, excess, lawful excuse of custom
Bibliografia:
Bernat S., Dzwony w krajobrazie, „Aura” 2006/8
Bernat S., Dźwięk a sacrum w krajobrazie [w:] Obiekty religijne w krajobrazie, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2013/21
Bojarski M., Świda Z., Podstawy materialnego i procesowego prawa wykroczeń, Wrocław 2008
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995
Falandysz L., Wykroczenie zakłócenia porządku publicznego, Warszawa 1974
Grzegorczyk T., Gubiński A., Prawo wykroczeń, Warszawa 1996
Grzegorczyk T. (red.), Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2010
Gubiński A., Prawo wykroczeń, Warszawa 1985
Hochleitner J., Funkcje średniowiecznych dzwonów jako przejaw procesu sakralizacji przestrzeni kulturowej, „Studia Warmińskie” 2000/37
Kopeć M., Zwyczaj jako okoliczność wyłączająca przestępność czynu w polskim prawie karnym, Lublin 2015
Krajewski R., Wykroczenie wybryku i nieobyczajnego wybryku, „Przegląd Sądowy” 2010/11–12
Krajewski R., Zwyczaj jako okoliczność uchylająca bezprawność [w:] Przyszłość polskiego prawa karnego. Alternatywne reakcje na przestępstwo, red. S. Pikulski, W. Cieślak, M. Romańczuk-Grącka, Olsztyn 2015
Losiak R., Recepcja dźwięków świątyń we współczesnym krajobrazie fonicznym miasta [w:] Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2011/15
Losiak R., Pejzaż dźwiękowy jako niematerialne dziedzictwo miasta. Badania, ochrona i rewaloryzacja [w:] Niematerialne dziedzictwo miasta. Muzealizacja, ochrona, edukacja, red. M. Kwiecińska, Kraków 2016
Marek A., Prawo wykroczeń (materialne i procesowe), Warszawa 2012
Mozgawa M. (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2006
Romaniuk K., Po co dzwony?, http://niedziela.pl/artykul/4218/nd/Po-co-dzwony
Schafer R. M., Muzyka środowiska, „Res Facta” 1982/9
Sitarz O., Materialne prawo wykroczeń. Część ogólna, Warszawa 2015
Stefański R. A., Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2008
Tomkiewicz M., Emisja dźwięku dzwonów kościelnych w Polsce – wymiar prawny zjawiska [w:] Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. P. Stanisz, A. Abramowicz, M. Czelny, M. Ordon, M. Zawiślak, Lublin 2015
Wallis M., Uwagi o symbolach, „Studia Semiotyczne” 1977/7
Warylewski J., Kontratypy wiosenne, „Palestra” 1999/7–8
Zachuta A., Czy istnieją wiosenne kontratypy?, „Edukacja Prawnicza” 2006/4.
Zeidler K., Pojęcie „dziedzictwa narodowego” w Konstytucji RP i jego prawna ochrona, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2004/1
Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu (zagadnienia ogólne), Warszawa 1982
Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 maja 2017 r., II AKzw 544/17
Bartosz Kędzierski
asystent, Katedra Prawa Karnego Materialnego i Kryminologii, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański, radca prawny
Tekst powstał w ramach projektu realizowanego w programie Narodowego Centrum Nauki PRELUDIUM 10, UMO-2015/19/N/HS5/03314, „Elektroniczna kontrola sprawcy czynu zabronionego jako wyraz ewolucji polskiego systemu karnego”.
Komentowane orzeczenie dotyczy problematyki przesłanek uwzględnianych przez sąd penitencjarny przy rozpoznawaniu wniosku skazanego o umożliwienie odbycia kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego, wymienionych w art. 43la § 1 pkt 2 Kodeksu karnego wykonawczego (cele kary) oraz w art. 43la § 2 Kodeksu karnego wykonawczego (ocena stopnia demoralizacji). Wykładnia przepisów tego kodeksu w tym zakresie prowadzi to licznych sprzeczności o charakterze systemowym, co częściowo zostało przez sąd dostrzeżone. Założeniem autora glosy jest uwypuklenie na podstawie analizowanego orzeczenia najistotniejszych problemów węzłowych dotyczących stosowania w praktyce kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego.
Słowa kluczowe: prawo karne wykonawcze, przesłanki odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
Decision of the Court of Appeal in Szczecin of 10 May 2017, II AKzw 544/17
Bartosz Kędzierski
The commented judgment concerns the problems of conditions taken into account by a penitentiary court when examining a convict’s application to be allowed to serve the custodial sentence in the Electronic Tagging System, which conditions are listed in Art. 43la(1)(2) of the Criminal Punishment Code (purposes of the sentence) and in Art. 43la(2) of the Code (assessment of the degree of demoralisation). An interpretation of the Code’s provisions in this regard leads to numerous contradictions of systemic nature, some of which the court observed. The commentator’s objective is to emphasise, on the basis of the analysed judgment, the most important and pivotal problems concerning the practical application of custodial sentences using the Electronic Tagging System.
Keywords: criminal punishment law, grounds for serving a custodial sentence in the electronic tagging system
Bibliografia:
Bogunia L., Kalisz T., W sprawie interpretacji art. 67 k.k.w. Rozważania o celach wykonywania kary pozbawienia wolności i kierunkach współczesnej polityki penitencjarnej, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego”, Wrocław 2010, t. 26
Lelental S., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2017
Mamak K., Dozór elektroniczny-rozważania na tle kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności oraz przestępstwa samo uwolnienia (art. 242 § 1 k.k.), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, Kraków 2017
Moczydłowski P., Przestępca na uwięzi (elektroniczny monitoring sprawców przestępstw), Warszawa 2006
Morris N., Tonry M., Between prison and probation. Intermediate punishments in a rational sentencing system, Nowy Jork 1991
Radzinowicz L., Podstawy nauki o więziennictwie, Warszawa 1933
Rusinek M., Ustawa o dozorze elektronicznym. Komentarz, Warszawa 2010
Stańdo- Kawecka B., Dozór elektroniczny w systemie sankcji karnych w wybranych państwach europejskich, „Państwo i Prawo” 2012/5
Szczygieł G.B., Cele wykonywania kary pozbawienia wolności – kilka refleksji, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2017, t. 43
Wójcik D., Stosowanie w postępowaniu karnym narzędzi diagnostyczno-prognostycznych służących oszacowaniu ryzyka powrotności do przestępstwa, https://www.iws.org.pl/pliki/files/IWS_W%C3%B3jcik%20D_Ocena%20ryzyka%20ponownej%20przest.pdf (dostęp 5.05.2017 r.)
Zgoliński I., Dozór elektroniczny jako instrument polityki karnej. Wybrane uwagi na tle nowelizacji kodeksu karnego i kodeksu karnego wykonawczego, „Studia Prawnicze KUL” 2015/4
Zoll A., Rozważania o potrzebie zmian w zakresie środków represji karnoprawnej [w:] Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga jubileuszowa Profesora Tadeusza Szymanowskiego, Warszawa 2013
Żórawska B., Hołda J., Hołda Z., Migdał J., Prawo karne wykonawcze, Warszawa 2017
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 14 grudnia 2017 r., I PK 342/16
dr hab. Monika Tomaszewska, profesor Uniwersytetu Gdańskiego
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański
W przypadku zarzutu naruszenia zasady niedyskryminacji ustalenia faktów i materiał dowodowy w postępowaniu sądowym jest gromadzony nie tylko zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, lecz także przepisami prawa materialnego. Obowiązuje tu ważna reguła dowodowa, która sprowadza się do ułatwień dowodowych dla osób dotkniętych dyskryminacją. Osoba stawiająca taki zarzut jest obowiązana w procesie podać fakty, z których można wyprowadzić wniosek (domniemywać) dyskryminacji. Domniemanie, o którym mowa, jest domniemaniem faktycznym, a nie prawnym. Z kolei powinność wykazania przyczyn (-y) dyskryminacji nie znajduje uzasadnienia w przepisach unijnych.
Słowa kluczowe: prawo pracy, nierówne traktowanie w zatrudnieniu, dyskryminacja pracownika, ciężar dowodu, domniemanie faktyczne, obowiązek podania przyczyny dyskryminacji
Judgment of the Supreme Court – Labour Law, Social Insurance and Public Affairs of 14 December 2017, I PK 342/16
Monika Tomaszewska
In the case of an alleged violation of the principle of non-discrimination, facts are established and evidence is gathered in court proceeding not only according to the provisions of the Code of Civil Procedure, but also the provisions of substantive law. An important rule of proof applies here, which amounts to facilitating the evidence-taking for people affected by discrimination. The person making such an allegation is obliged to provide facts on whose basis discrimination can be deduced (presumed). The presumption in question is a presumption of fact and not of law. In turn, the obligation to demonstrate the reasons of discrimination is not justified by EU regulations.
Keywords: labour law, unequal treatment in employment, employee discrimination, burden of proof, presumption of fact, obligation to state reasons for discrimination
Bibliografia:
Konieczny S., Artykuł 328 § 2 k.p.c. – zarzut wadliwego uzasadnienia wyroku, „Prawo i Praktyka” 2016/6
Tomanek A., Ciężar dowodu w prawie pracy [w:] System Prawa Pracy. Tom I. Część ogólna, red. Krzysztof W. Baran, LEX/el. 2017
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 21 lutego 2018 r., III PK 14/17
dr hab. Anna Musiała, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Katedra Prawa Pracy i Prawa Socjalnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Przedmiotem glosy jest wyrok Sądu Najwyższego, w którym ów Sąd uznał, że ugoda pozasądowa zobowiązująca pracownika ponoszącego odpowiedzialność materialną na podstawie przepisu art. 114 Kodeksu pracy do zapłaty odszkodowania w wysokości przewyższającej limit wynikający z przepisu art. 119 Kodeksu pracy jest nieważna z mocy przepisu § 1 art. 58 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy. Sąd Najwyższy w swojej argumentacji przede wszystkim powołuje się na kwestię odpowiedniego stosowania przepisów prawa cywilnego (art. 300 Kodeksu pracy), co w przedmiotowej sprawie, w której problem dotyczy zagadnienia ugody, oznacza, że chodzi o takie na gruncie prawa pracy rozumienie przepisów o ugodzie, które będzie korespondować z „naturą” prawa pracy. W konsekwencji ów Sąd stwierdza, że niedopuszczalne jest zawarcie przez strony ugody pozasądowej określającej swoistą wysokość odpowiedzialności pozwanego za wyrządzoną pracodawcy szkodę, która powoduje wyłączenie zasad odpowiedzialności materialnej pracowników uregulowanych w przepisach Kodeksu pracy. Czy rzeczywiście Sąd Najwyższy miał rację? Autorka stawia pytanie, czy w przypadku ugody – z uwagi na jej naturę i cel – ów Sąd, powołując się na tzw. odpowiednie stosowanie na gruncie prawa pracy, przepisów Kodeksu cywilnego, niejako „nie ugodził” w przedmiotowym przypadku w istotę tejże instytucji prawnej (ugody)?
Słowa kluczowe: prawo pracy, odpowiedzialność materialna pracownika, wysokość odszkodowania ustalonego w ugodzie
Judgment of the Supreme Court - Labour Law, Social Security and Public Affairs Chamber of 21 February 2018, III PK 14/17
Anna Musiała
The subject of this commentary is a judgment of the Supreme Court, where the Court recognises that an out-of-court settlement whereby an employee who is financially liable under Art. 114 of the Labour Code is obligated to pay damages in excess of the limit resulting from Art. 119 LC is void by operation of paragraph 1 of Art. 58 of the Civil Code in conjunction with Art. 300 LC. In its argumentation, the Supreme Court mainly refers to the issue of application mutatis mutandis of the provisions of civil law (Art. 300 LC), which - in the case in point, where the problem concerns a settlement - means that the provisions on settlements should be understood in the context of labour law provisions in a way which corresponds with the ‘nature’ of labour law. Consequently, the Court holds that the parties cannot make an out-of-court settlement specifying the amount of the defendant’s liability for the loss inflicted on the employer where they exclude the application of principles of employees’ financial liability regulated in the Labour Code. Is the Supreme Court really right? The author asks whether in case of a settlement - due to its character and aim - the Court, by invoking the application of the Civil Code mutatis mutandis in the area of labour law, did not actually remove the very essence of a settlement in this case?
Keywords: labour law, financial responsibility of an employee, amount of damages agreed in a settlement
Bibliografia:
Gudowski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom V. Zobowiązania. Część szczegółowa, Warszawa 2017
Kidyba A. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczegółowa, LEX/el. 2014
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 grudnia 2017 r., III SA/Kr 1027/17
dr Jan Chmielewski
adiunkt w Katedrze Prawa Administracyjnego, Gospodarczego Publicznego i Handlowego w Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego
W glosie podzielono pogląd sądu, zgodnie z którym art. 54 § 3 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi uprawnia organ jednostki samorządu terytorialnego do stwierdzenia nieważności swojej uchwały po wniesieniu skargi do sądu administracyjnego. Prezentowane zagadnienie jest sporne i wywołuje istotne rozbieżności zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie. Zdaniem autora glosy za trafnością przyjętego przez sąd rozstrzygnięcia przemawia specyfika instytucji przewidzianej w art. 54 § 3 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a także argumenty natury ustrojowej.
Słowa kluczowe: postępowanie sądowoadministracyjne, skarga na uchwałę rady gminy, tryb samokontroli
Judgment of the Provincial Administrative Court in Krakow of 12 December 2017, III SA/Kr 1027/17
Jan Chmielewski
The commentator shares the court’s view that Art. 54(3) of the Act - Law on Proceedings before Administrative Courts entitles the governing body of a unit of local self-government to pronounce a resolution void when a complaint (appeal) is lodged with an administrative court. The presented issue is a contentious one, resulting is significant discrepancies both in case law and in literature. According to this commentator, arguments in favour of the correctness of the court’s decision include the particularities of the mechanism provided for in Art. 54(3) of the Act - Law on Proceedings before Administrative Courts, as well as arguments of systemic nature.
Keywords: proceedings before administrative courts, complaint about a resolution of a municipal council, procedure of self-review
Bibliografia:
Adamiak B., Rozgraniczenia właściwości sądów w polskim systemie prawnym [w:] Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980–2005, red. J. Góral, R. Hauser, J. Trzciński, Warszawa 2005
Borkowski J., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 lutego 1995 r. III SA 19/94, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1997/6
Jagielska M., Wiktorowska A., Wajda P., komentarz do art. 54 [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2015
Kabat A., Instytucja autokontroli w ujęciu ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Prof. zw. dra hab. Józefa Filipka, red. I. Skrzydło-Niżnik, P. Dobosz, D. Dąbek, M. Smaga, Kraków 2001
Kabat A., komentarz do art. 54 [w:] B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2018
Kmieciak Z., Glosa do wyroku WSA w Gliwicach z 18.I.2007 r., II SA/Gl 235/06, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2008/4
Sagan K., Instytucja samokontroli w art. 54 § 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w świetle poglądów doktryny i orzecznictwa, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/1
Sobieralski K., Uprawnienia samokontrolne organu w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „Państwo i Prawo” 2004/1
Szewczyk M., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 listopada 2014 r., II OSK 2377/14, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2018/4
Woś T., komentarz do art. 54 [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. nauk. T. Woś, Warszawa 2016
Zimmermann J., Z problematyki reformy sądownictwa administracyjnego [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Prof. zw. dra hab. Józefa Filipka, red. I. Skrzydło-Niżnik, P. Dobosz, D. Dąbek, M. Smaga, Kraków 2001
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 maja 2017 r., II GSK 2439/15
dr hab. Krystian Ziemski, prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
radca prawny
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego przesądza, że możliwość współdziałania organu samorządu komorniczego reprezentującego zawód zaufania publicznego w postępowaniu o powołaniu (odwołaniu) komornika nie pozbawia samorządu możliwości bycia w nich stroną. Współdziałanie jest kategorią ustrojową, przesądzającą o możliwości podjęcia określonego działania organu w określonych postępowaniach. O możliwości bycia stroną przesądza interes prawny jako kategoria materialnoprawna. Możliwość współdziałania nie uzasadnia wprost ani twierdzenia o przysługiwaniu praw strony, ani twierdzenia o pozbawieniu stron możliwości reprezentowania ich interesów prawnych w postępowaniach administracyjnym i sądowoadministracyjnym. Organ współdziałający występuje niekiedy w podwójnej roli – reprezentanta interesu publicznego, jako współdziałający, oraz reprezentanta interesów podmiotu, któremu przyznano prawa i obowiązki wymagające ochrony, a więc strony.
Słowa kluczowe: postępowanie administracyjne w sprawie powołania komornika, izba komornicza, strona postępowania
Judgment of the Supreme Administrative Court of 23 May 2017, II GSK 2439/15
Krystian Ziemski
The judgment of the Supreme Administrative Court determines that the option of collaboration of court enforcement officers’ professional self-government, representing a profession of public trust, in the procedure of appointment (dismissal) of a court enforcement officer does not prevent the self-government from being a party to such a procedure. Collaboration is a systemic category that establishes an authority’s ability to undertake a certain action in specific procedures. The ability to be a party in a procedure is determined by a legal interest as a substantive law category. The collaboration option does not directly substantiate the claim regarding the existence of a party's rights, nor the claim of the parties being deprived of the possibility of representation of their legal interests in administrative proceedings and proceedings before administrative courts. A collaborating authority may sometimes play a double role, specifically as a representative of public interest – a collaborator, and a representative of the interests of the party vested with the rights and obligations that merit protection – a party.
Keywords: administrative procedure of appointment of a court enforcement officer, chamber of court enforcement officers, party to a procedure
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 lutego 2018 r., I OZ 130/18
dr hab. Wojciech Piątek, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Katedra Postępowania Administracyjnego i Sądowoadministracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Celem glosy jest zaprezentowanie argumentacji za przyjęciem tezy, że nowy środek prawny przysługujący do sądu administracyjnego, nazwany „sprzeciwem od decyzji”, obejmuje także kasacyjne rozstrzygnięcia zawarte w postanowieniach administracyjnych organów odwoławczych. Świadczy o tym zarówno zastosowanie do postanowień kasacyjnych art. 138 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, jak i względy celowościowe, przemawiające za ograniczeniem podejmowania przez organy administracji publicznej rozstrzygnięć kasacyjnych. Skoro zadecydowały one o ustanowieniu nowego środka prawnego do sądu administracyjnego w odniesieniu do decyzji wydawanych przez organy odwoławcze, to tak samo odnoszą się one do rozstrzygnięć wpadkowych i incydentalnych, jakimi są postanowienia.
Słowa kluczowe: postępowanie sądowoadministracyjne, skarga na uchwałę rady gminy, tryb samokontroli
Judgment of the Supreme Administrative Court of 16 February 2018, I OZ 130/18
Wojciech Piątek
This commentary has the aim of presenting the arguments in support of the thesis that a new legal remedy that can be filed with an administrative court, called a ‘protest against a decision’, applies also to cassatory decisions contained in rulings of administrative appellate authorities. This is confirmed both by the applicability to cassatory decisions of Art. 138(2) of the Code of Administrative Procedure and by teleological considerations, which provide arguments for limiting the cases when cassatory decisions are issued by authorities of public administration. Once a decision was made to establish a new legal remedy that can be filed with an administrative court with respect to decisions issued by appellate authorities, they apply in the same manner to interlocutory or incidental decisions, which rulings are.
Keywords: proceedings before administrative courts, complaint about a resolution of a municipal council, procedure of self-review
Bibliografia:
Adamiak B., Model sądownictwa administracyjnego a funkcje sądownictwa administracyjnego [w:] red. J. Stelmasiak, J. Niczyporuk, S. Fundowicz, Polski model sądownictwa administracyjnego, Lublin 2003
Chróścielewski W., Glosa do wyroku NSA z dnia 23 listopada 1995 r., SA/Kr 95/95, OSP 1997/4, poz. 81
Gołaszewski P., Nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego oraz Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z 7.04.2017 r. (cz. IV), „Monitor Prawniczy” 2017/18
Gomułowicz A., Niepokojąca hybryda rządu, „Dziennik Gazeta Prawna” z 20.07.2016 r.
Łaszczyca G., Postanowienie administracyjne w ogólnym postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2011
Hauser M., Odesłania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2008
Janowicz Z., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa-Poznań 1992
Piątek W., Glosa do postanowienia NSA z dnia 26 października 2017 r., II OZ 1206/17, OSP 2018/4, poz. 42
Pietrasz P., J. Jagielski, J. Piecha, komentarz do art. 64a [w:] Prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2017
Skoczylas A., Odesłania w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2001
Tarno J.P., Sądowa kontrola administracji publicznej, jej geneza i funkcje – pojęcia ogólne [w:] J.P. Tarno, E. Frankiewicz, M. Sieniuć, M. Szewczyk, J. Wyporska, Sądowa kontrola administracji. Podręcznik akademicki, Warszawa 2006
Zimmermann J., Kilka refleksji o nowelizacji k.p.a., „Państwo i Prawo” 2017/8
Wojciechowska K., Sprzeciw od decyzji kasacyjnej jako narzędzie walki z przewlekłością postępowania administracyjnego [w:] Prawo administracyjne dziś i jutro, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2018
Woś T., Funkcje postępowania sądowo administracyjnego [w:] Postępowanie sądowoadministracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2017
Woś T., J.G. Firlus, Sprzeciw od decyzji kasacyjnej organu odwoławczego wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a., „Przegląd Prawa Publicznego” 2017/6
Ziembiński Z., Logika praktyczna, Warszawa 1975
Ziembiński Z., Reguły inferencyjne i ich rodzaje [w:] S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001
