Ankieta o Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyniki badań przeprowadzonych wśród przedstawicieli nauki prawa konstytucyjnego w 2017 r.
Dr hab. Monika Florczak-Wątor
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Dr hab. Piotr Radziewicz
Politechnika Warszawska
Dr hab. Marcin M. Wiszowaty
Uniwersytet Gdański
Artykuł omawia wyniki Ankiety konstytucyjnej rozesłanej przez autorów w 2017 r. do 186 przedstawicieli polskiej nauki prawa konstytucyjnego. Celem ankiety było ustalenie jak respondenci oceniają Konstytucję RP z 1997 r., czy widzą potrzebę jej zmiany, a jeśli tak, to w jakim zakresie. Ankieta składała się z części otwartej i zamkniętej. Artykuł zawiera analizę statystyczną części zamkniętej oraz prezentuje wybrane treści z odpowiedzi na pytania otwarte. Pytania dotyczyły zagadnień takich jak: katalog i gwarancje ochrony praw i wolności jednostki, kształt podziału władzy, problem nadmiernej koncentracji władzy, efektywność mechanizmów odpowiedzialności konstytucyjnej, wady i zalety Konstytucji. Odpowiedzi nadesłało 39% respondentów. Chociaż zgłoszono liczne propozycje częściowych zmian konstytucji, ogólna ocena polskiej ustawy zasadniczej jest pozytywna. Ewentualna nowelizacja tego aktu prawnego zdaniem respondentów powinna polegać na wyeliminowaniu potwierdzonych w praktyce dysfunkcji, służyć uszczegółowieniu niektórych nie dość precyzyjnych sformułowań lub wprowadzać rozwiązania nowatorskie. Jednocześnie, respondenci niemal jednomyślnie uznali, że obecnie nie występuje pilna potrzeba uchwalenia zmian częściowych konstytucji, a uchwalenie zupełnie nowej konstytucji jest wręcz niewskazane.
Słowa kluczowe: Konstytucja, ankieta konstytucyjna, zmiana konstytucji, moment konstytucyjny, nauka prawa konstytucyjnego
Survey on the Constitution of the Republic of Poland. The results of research conducted in 2017 among Polish constitutional law scholars
The article discusses the results of the Constitutional Questionnaire sent by the authors in 2017 to 186 Polish constitutional law scholars. The aim of the survey was to determine how respondents evaluated the 1997 Constitution of the Republic of Poland, whether they saw the need to change it, and if so, to what extent. The questionnaire consisted of open and closed questions. The article contains a statistical analysis of the closed part and presents selected answers to the open questions. The questions concerned issues such as the catalogue of rights and freedoms of an individual and their safeguards, the shape of the division of powers, the problem of excessive concentration of power, the effectiveness of mechanisms of constitutional accountability, and the advantages and disadvantages of the current Polish Constitution. Answers have beensubmitted by 39% of the respondents. Although numerous proposals for partial changes to the Constitution have been made, the overall assessment of the Polish basic law is positive. According to respondents, a possible amendment of this legal instrument should consist in elimination of its dysfunctions that have been noticed in the political practice, refining the wording where it is imprecise or introducing innovative solutions. At the same time, respondents have almost unanimously acknowledged that, firstly, there is no urgent need to pass partial amendments to the 1997 Constitution of Poland and, secondly, the adoption of a completely new Polish Constitution is inadvisable.
Keywords: Constitution, constitutional questionnaire, revision of the Constitution, constitutional moment, constitutional law
Dr hab Agnieszka Bielska-Brodziak
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Mgr Sławomir Osuch
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Mgr Piotr Podczaski
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Mgr Marek Suska
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Co interpretator powinien wiedzieć o poprawkach?
Wśród wszystkich materiałów legislacyjnych wykorzystywanych w procesie interpretacji prawa poprawki zajmują miejsce szczególne. Propozycje zmian w projektach ustaw są bowiem przedmiotem bezpośrednich decyzji parlamentu (lub działających w jego imieniu komisji i podkomisji), który stosowne propozycje uznaje za zasadne bądź je odrzuca. Przyjęte i odrzucone poprawki mogą więc stanowić bardzo silny dowód intencji prawodawcy, choć oczywiście muszą być analizowane przez interpretatora na tle całokształtu okoliczności przemawiających za lub przeciwko takiemu albo innemu rozumieniu aktu prawnego. W literaturze anglosaskiej, szczególnie zaawansowanej w refleksji nad materiałami przygotowawczymi, przeobrażenia treści projektu w procesie legislacyjnym (a zatem projektu ustawy i poprawek do niego) określa się jako statutory/drafting history, którą uznaje się za naj-bardziej wiarygodny wariant historii legislacyjnej, zawierający „twarde” i niepoddające się manipulacji informacje. Dzięki jej analizie można stwierdzić, czy intencja projektodawców (wyrażona w projekcie i uzasadnieniu) została podtrzymana, czy też uległa zmianie. Zdaniem Autorów, poprawki są wyjątkowym materiałem, który jako jedyny – poza samym tekstem ustawy – staje się przedmiotem kolegialnej decyzji Sejmu i jego organów i choćby z tego względu powinny być przedmiotem szczególnego zainteresowania w toku dokonywania wykładni.
Słowa kluczowe: interpretator, poprawka, legislacja, proces legislacyjny
What should interpreter know about amendments?
Acknowledged and rejected amendments could be a very valu-able interpretive source because they are only one – besides the text of a statute – which are the object of a vote of the parliament or com-mittee or subcommittee acting in the name of parliament. The authors, after analyzing the concept of amendment, pay special attention to the division of substantive and non-substantive amendments – informal, but crucial from the interpretive point of view. Substantive amend-ments could be considered as changing both the form and content of a prescription, whereas non-substantive amendments – as changing only the form. In the article, the authors have examined the issues of subjects entitled to propose amendments, characterizing closely insti-tutions of ‘motions or remarks in the scope of legal and drafting issu-es’ and ‘overtaking of amendment’. Furthermore, the article analyses the procedures of acknowledging and rejecting amendments on various stages of legislative process. The Authors have detailed these procedu-ral elements, whose occurrence could strengthen or weaken the convic-tion that through rejecting the amendment the parliament wished to express some intention.
Keywords: interpreter, amendment, legislation, legislative process
Dr Anna Ibek
Uniwersytet Opolski
Prof. dr hab. Jerzy Konieczny
Uniwersytet Opolski
Mgr Krzysztof Wójcik
Uniwersytet Opolski
Analiza śledcza
Celem artykułu jest przedstawienie charakterystyki analizy śledczej, rozumianej jako zbiór zasad, dotyczących rozumowań dowodowych, zmierzających do podania takich reguł ich prowadzenia, które służyłyby eliminacji nieuzasadnionych decyzji organów procesowych. Wskazano podstawy metodologicznych analizy, przyjmując za punkt wyjścia koncepcję J.H. Wigmore’a, rozróżniającą podejście normatywne i deskryptywne w nauce o dowodach. Przedstawiono rolę i możliwości informatycznego wsparcia analizy, z uwzględnieniem zastosowania sztucznej inteligencji. Przedstawiono także aspekty perswazyjne produktów analitycznych, ukazując doniosłość wizualizacji sieci wnioskowań. Rozważono także problem istnienia tzw. zasad rozumowań prawidłowych, wskazując na niską użyteczność ich poszukiwania wobec dominacji inferencji indukcyjnych w postępowaniach dowodowych. Artykuł kończą uwagi na temat warunków poprawności analizy śledczej.
Słowa kluczowe: nauka o dowodach, produkt analityczny, rozumowanie dowodowe, sztuczna inteligencja, wizualizacja argumentów
Investigative analysis
The objective of the article is to present the characteristics of investigative analysis, understood as a corpus of principles which concern evidential reasoning and are intended provide such rules of evidential reasoning that serve to eliminate unjustified decisions in criminal procedures. The concepts of J.H.Wigmore, with the differentiation between normative and descriptive approaches in the science of evidence, are indicated as the methodological foundations of the analysis. The role and possibilities of information technology (including the application of artificial intelligence) in supporting the analysis are discussed. The persuasive aspects of analytical products are also presented, with an emphasis on the importance of visualising the inference nets. The problem whether the so-called principles of correct reasoning exist is considered, with the conclusion that the utility of the attempts to find such principles is low, given the prevalence of inductive arguments in evidential procedures. The last part of the article outlines the conditions of correctness of investigative analysis.
Keywords: science of evidence, analytical product, evidential reasoning, artificial intelligence, visualisation of arguments
Prof. dr hab. Arkadiusz Lach
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Uzyskiwanie przez osoby prywatne danych telekomunikacyjnych oraz danych internetowych
Uzyskiwanie danych identyfikujących osoby korzystające z komunikacji telefonicznej i internetowej budzi wiele problemów, zarówno w Polsce, jak i w Europe i na świecie. Jest to materia niezwykle delikatna, gdzie nachodzą na siebie ochrona prawa do prywatności uczestników łączności elektronicznej oraz potrzeby organów ścigania i innych podmiotów w zakresie zwalczania przestępczości oraz dochodzenia roszczeń cywilnych. Wydane w ostatnich latach orzeczenia sądów polskich oraz europejskich skłaniają do przyjrzenia się bliżej zagadnieniu uzyskiwania danych przez osoby prywatne.
Słowa kluczowe: dane telekomunikacyjne, dane internetowe, prawo do prywatności, prawo telekomunikacyjne, ochrona danych osobowych
Private individuals obtaining telecommunications and internet data
Obtaining the data identifying the persons who use telephone and internet communication causes numerous problems, in Poland, in Europe, and around the world. This is a very delicate matter, where we can see an overlap of the protection of the right to privacy of persons participating in electronic communications and the needs of the law enforcement authorities and other bodies involved in combating crime and pursuing civil claims. Judgments issued by Polish and European courts in recent years make us take a closer look at the issue of private individuals obtaining such data.
Keywords: telecommunications data, internet data, right to privacy, telecommunications law, personal data protection
Dr hab Magdalena Wilejczyk
Uniwersytet Wrocławski
Ograniczenie okoliczności zwalniających od odpowiedzialności za szkody wyrządzone ruchem mechanicznego środka komunikacji
Przedstyawiona w argtykule arugmentacja skłoniła Autorkę do sformułowania wniosku, że obowiązująca regulacja dotycząca odpowiedzialności za szkody wyrządzone ruchem mechanicznego środka komunikacji zbyt łatwo pozwala posiadaczowi pojazdu uwolnić się od ciążącej na nim odpowiedzialności, gdyż przesłanki egzoneracyjne są w polskim kodeksie cywilnym zakreślone zbyt szeroko. Po pierwsze, posiadacza pojazdu zwalnia każda wina osoby trzeciej, o ile tylko stanowi wyłączną przyczynę wypadku. Po drugie, zgodnie z polskim kodeksem cywilnym okoliczność egzoneracyjną stanowi powstanie szkody wyłącznie wskutek winy poszkodowanego, co jest mylące, gdyż sugeruje całkowite zwolnienie posiadacza z odpowiedzialności, gdy tymczasem zwolnienie w takiej sytuacji rzeczywiście następuje, ale tylko względem tego poszkodowanego, który dopuścił się winy wyłącznej. Po trzecie, na tle polskiego kodeksu cywilnego wystąpienie okoliczności egzoneracyjnej prowadzi zawsze do całkowitego wyłączenia odpowiedzialności, tymczasem bardziej adekwatne wydaje się rozwiązanie, w myśl którego w niektórych sytuacjach zaistnienie takiej przesłanki powinno skutkować jedynie ograniczeniem odpowiedzialności posiadacza pojazdu, a to mianowicie wtedy, gdy wypadek jest skutkiem zawinionego zachowania osoby trzeciej; ograniczenie, nie zaś wyłączenie, odpowiedzialności posiadacza pojazdu prowadziłoby w tych sytuacjach do powstania solidarnej odpowiedzialności obu tych podmiotów.
Limitation of defences from liability for damage caused by mechanical vehicles
The considerations contained in this article first of all lead to the conclusion that the current Polish regulation concerning liability for damage caused by a mechanical vehicle allows the owner of the vehicle to avoid their liability too easily, as the circumstances exonerating them from liability in the Polish Civil Code are defined too broadly. The vehicle owner is relieved by any third party’s fault, while according to PETL and DCFR, the vehicle owner can be released from liability only if the behaviour of the third party was unpredictable and unavoidable to them, and thus, when it had the characteristics of force majeure. It would be more ambitious to adopt certain solutions based on the French Loi Badinter. In this regard I suggest in the article that the fault of the victim as the sole cause of the accident, including his/her slight negligence, does not constitute an exonerating factor. It is only the fault qualified as intentional or unforgivable that is such a factor. A suggestion that goes further aims at complete elimination of third party’s behaviour and force majeure from the exonerating factors, and consequently recognising that only aggravated fault of the victim can release the owner of a mechanical vehicle from liability for damage caused by the vehicle.
Keywords: mechanical vehicle; fault of the victim; force majeure
Dr Katarzyna Bomba
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Egzekucja sądowa z wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia i umowy o świadczenie usług po nowelizacji ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z 22.07.2016 r.
Przedmiotem artykułu jest rozważenie wariantu odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu pracy w zakresie ochrony wynagrodzenia za pracę do egzekucji z wierzytelności z tytułu umów zlecenia i umów o świadczenie usług, które wypłacane są periodycznie oraz służą zapewnieniu środków utrzymania (art. 833 § 2 i 1 k.p.c.). Autorka zwraca uwagę na trzy możliwe warianty odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu pracy: wprost, z modyfikacjami albo polegającego na odmowie zastosowania normy prawnej z uwagi na jej bezprzedmiotowość lub sprzeczność z przepisami właściwymi dla stosunku prawnego, do którego miałyby zostać zastosowane. Przez ten pryzmat analizuje sposób stosowania art. 87 k.p. oraz art. 87(1) k.p. w toku egzekucji z "innych" wierzytelności, stanowiących "inne świadczenia powtarzające się służące zapewnieniu utrzymania" w rozumieniu art. 833 § 2 k.p.c. Szczególną uwagę zwraca na potrzebę zmiany sposobu stosowania art. 87(1) k.p. w zw. z art. 833 § 2 i 1 k.p.c. wobec nowelizacji w dniu 22 lipca 2016 r. ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę i wprowadzeniu minimalnego wynagrodzenia dla przyjmujących zlecenie i świadczących usługi, o ile spełniają oni przesłanki z art. 8a-8d ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Wskazuje także na praktyczne trudności z ustaleniem spełnienia ww. przesłanek i ograniczeniem egzekucji ze świadczeń z ww. umów o kwotę wolną od zajęcia. Ich przyczyn autorka upatruje w wąskim zakresie przedmiotowym art. 896 § 2 pkt 1 i 2 k.p.c. oraz jego relacji do art. 761 § 1 k.p.c. oraz art. 2 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.
Słowa kluczowe: kwota wolna od egzekucji, egzekucja, odpowiednie stosowanie przepisów, umowa zlecenia, umowa o świadczenie usług
Judicial attachment of remuneration from a contract of mandate or a service contract after amendments to the Minimum Wage Act of 22 July 2016
The paper considers which scenario is the appropriate application of the Labour Code (LC) provisions on protection of remuneration for work in cases of attachment of remuneration paid periodically under a contract of mandate or a service contract, which remuneration is a means of subsistence (Art. 833 paras. 2 and 1 of the Code of Civil Procedure - CCP). The author focuses on three possible scenarios: a straightforward application; application with modifications, or refusal to apply a rule of law as irrelevant or contrary to the rules governing the legal relationship to which it would be applied. From these perspectives, the author analyses the application of Art. 87 and Art. 87(1) LC in the course of attachment of ‘other’ receivables, which are ‘other recurring benefits whose purpose is to ensure subsistence’ within the meaning of Art. 833(2) CCP. Particular attention is paid to the need to change the manner of application of Art. 87(1) LC in conjunction with Art. 833, paras. 2 and 1 CCP in the light of amendments to the Minimum Wage Act of 22 July 2016 and the introduction of a minimum wage for those providing services under contracts of mandate or service contracts if they fulfil the conditions stipulated in Art. 8a-8d of the Minimum Wage Act. The author also addresses certain practical difficulties in determining whether said conditions are fulfilled and in limiting attachment of these receivables by the amount exempt from attachment. The author has identified the cause of this state of affairs to be the narrow scope of Art. 896(2)(1)(1) and Art. 896(2)(1)(2) CCP and their relation to Art. 761(1) CCP and Art. 2(5) of the Judicial Enforcement Officers and Enforcement Act.
Keywords: amount exempt from attachment, enforcement, appropriate application of provisions of law, contract of mandate, service contract
Prof. dr hab. Piotr Machnikowski
Uniwersytet Wrocławski
O potrzebie zmiany przepisów normujących przedawnienie roszczeń
Przedawnienie stanowi jedną z fundamentalnych instytucji prawa prywatnego, rozstrzygającą o możliwości realizacji praw wierzyciela mimo upływu czasu. Obecny stan prawa polskiego budzi wiele zastrzeżeń co do spójności konstrukcyjnej i aksjologicznej, równości traktowania podmiotów oraz przewidywalności rozstrzygnięć sądowych w przedmiocie przedawnienia. Autor omawia najważniejsze wady obowiązujących przepisów o przedawnieniu, w tym przede wszystkim różnorodność terminów i niejasne reguły ich stosowania, a także niepożądane konsekwencje zasady, że przedawnienie sąd bierze pod uwagę na zarzut. Wskazuje też możliwe sposoby rozwiązania dostrzeganych problemów, uwzględniając przede wszystkim projekt przygotowany w 2015 r. przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego. Ostatni fragment opracowania poświęcony jest krytycznej analizie opracowanego w Ministerstwie Sprawiedliwości projektu nowelizacji kodeksu cywilnego i ustawy o prawach konsumenta w zakresie przedawnienia roszczeń.
Słowa kluczowe: kodeks cywilny, przedawnienie, roszczenie, nowelizacja, konsument
About the need for changes to regulations on limitation of claims
Limitation of claims is one of the fundamental institutions of private law, determining the potential to exercise the rights of a creditor despite the passage of time. The present state of Polish law gives rise to many reservations about the structural and axiological cohesion, equal treatment of the parties, and predictability of judicial decisions concerning limitation.
The author discusses the most significant flaws in the current regulations on limitation of claims, including the different lengths of limitation periods and the opaque rules governing their application, as well as the undesirable consequences of the principle that the court takes the defence of limitation into account only when it is invoked. Attention is also drawn to the potential means of resolving the perceived issues, taking into consideration primarily the draft regulations prepared in 2015 by the Civil Law Codification Commission.
The last portion of the work is dedicated to a critical analysis of the draft amendments to the Civil Code and the Consumer Rights Act concerning limitation of claims, which are presently being developed by the Ministry of Justice.
Keywords: Civil Code, limitation of claims, claim, amendment, consumer
Dr Michał P. Ziemiak
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5.10.2016 r., I ACA 47/16 (uprzywilejowana pozycja konsumenta)
Kwestia ochrony konsumentów w ubezpieczeniach z tzw. ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest jedną z bardziej kontrowersyjnych, ze względu na różne orzeczenia zapadające w polskich sądach w tej materii. Glosowane orzeczenie dotyczy zaś kluczowego zagadnienia jakim jest model konsumenta. Jak wskazano w uzasadnieniu, nie ma podstaw do przyznania konsumentowi tak uprzywilejowanej pozycji, w której byłby zwolniony z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści umowy, którą zamierza zawrzeć. Stąd nie może domagać się ochrony swoich praw konsument, poprzez przeniesienie konsekwencji swoich niefortunnych decyzji, na ubezpieczyciela. Autor zgadza się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego i wskazuje na dalsze argumenty (oraz podobne orzeczenia sądowe, m.in. Sądu Najwyższego) przemawiające za tezą, zgodnie z którą konsumenci powinni zachować chociażby minimalną staranność, szczególnie zawierając długoterminowe umowy o skomplikowanej strukturze prawnej. Trzeba też wskazać, że ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej nakłada na ubezpieczycieli szereg obowiązków względem konsumentów. Wreszcie, konieczne jest odwołanie się do zasady pacta sunt servanda, której nie należy relatywizować tylko ze względu na konsumencki charakter umowy.
Słowa kluczowe: konsument, ubezpieczenia, ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy, umowa ubezpieczenia
Commentary on the judgment of the Court of Appeal in Białystok of 5 October 2016 (I ACa 47/16)
The issue of consumer protection in the so-called unit-linked insurance contracts is one of the most controversial issues, taking into account the different decisions of Polish courts in this area. The judgment in question deals with the key problem, namely the consumer model in insurance. As given in the statement of reasons, there are no grounds to grant consumers such a privilege that would allow them to act without due diligence in assessing the contract they intend to sign. Hence, such consumers cannot claim protection of their rights only by transferring the consequences of their unfortunate decisions onto to insurer. The author concurs with the Court of Appeal and indicates further arguments (and similar decisions, including of the Supreme Court) to support the statement that consumers have to act with at least minimal diligence, especially when concluding long-term contracts with a complex legal structure. It should be noted that the Act on Insurance and Reinsurance activity imposes on insurers a number of obligations towards consumers. Finally, it is necessary to invoke the pacta sunt servanda principle, which cannot be relativised only because the contract is concluded with a consumer.
Keywords: consumer, insurance, unit-linked insurance fund, insurance contract
