Jaka aksjologia praw człowieka?
Prof. dr hab. Jerzy Zajadło
Uniwersytet Gdański
Jaka aksjologia praw człowieka?
Związki idei praw człowieka z aksjologią wydają się tak oczywiste, że aż trywialne. Prawa człowieka same w sobie są bowiem jedną wielką aksjologią, ponieważ za każdym prawem i za każdą wolnością jednostki kryje się jakaś wartość. Jedną rzeczą jest jednak przyjęcie tej oczywistej prawdy, inną natomiast odpowiedź na wiążące się z nią pytania: jaka jest to aksjologia? Czy jest on uniwersalna czy zrelatywizowana? Jeśli zrelatywizowana, to czy istnieje jakieś nienaruszalne jądro, które tej relatywizacji nie podlega? Jeśli jest zrelatywizowana, to jakie czynniki decydują o tej relatywizacji: ekonomiczne, geograficzne, kulturowe, polityczne, światopoglądowe?
Słowa kluczowe: aksjologia, uniwersalizm, relatywizm, prawa człowieka, filozofia prawa
What Kind of Human Rights Axiology?
During the recent decades, the issue of human rights has been the subject of serious controversies among philosophers, political scientists, and lawyers. This universal debate focused on the dispute between supporters of two opposite concepts: universalism and relativism. The author agrees with those scholars who attempt to reconcile these two extreme approaches with the essence of the individual’s rights. In his view, human rights have in fact a universal nature, which does not mean that they are free from some relativizations. This article provides two examples of such situations. The first type of relativization, which the author calls a cultural one, is described on the example of the so-called cultural defence. This type of relativization, even if controversial, is relatively safe from the point of view of the essence of human rights, since it does not violate the principle of the inherent dignity of the individual. A more considerable threat is posed by instrumental relativization. The author describes it on the example of a discussion held in the recent years on a very controversial problem of legalization of torture justified by a serious threat to the legal order, e.g. in case of the so-called ticking bomb scenario. In this case, the inherent dignity of the individual will be seriously endangered. In the author’s view, the creation of a ideal list of constitutional rights and freedoms of the individual should take into account three inter-connected perspectives: the universal one, the regional and cultural one, and the national one. Poland’s 1997 Constitution prima facie meets that requirement, since it refers to different systems of values and historical traditions: of mankind in general, of Europe and Christianity, and of Poland.
Keywords: axiology, universalism, relativism, human rights, philosophy of law
Bibliografia:
Alexy R., Teoria praw podstawowych, tłum. B. Kwiatkowska, J. Zajadło, Warszawa 2010
Allhoff F., Terrorism and Torture, International Journal of Applied Philosophy 2003, t. 17, nr 1
Alvarez J.E., Torturing the Law, Case Western Reserve Journal of International Law 2006, t. 37, nr 2–3
Arrigo J.M., Utilitarian Argument Against Torture Interrogation of Terrorists, Science and Engineering Ethics 2004, t. 10, nr 3
Atack I., The Ethics of Peace and War. From State Security to World Community, New York 2005
Bała P., Wielomski A., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów ponowożytnych, Chicago–Warszawa 2008
Barkan E., The Guilt of Nations. Restitution and Negotiating Historical Injustices, Baltimore–London 2000
Barry B., Culture and Equality: An Egalitarian Critique of Multiculturalism, Harvard University Press 2002
Beestemöller G., Brunkhorst H. (red.), Rückehr der Folter. Der Rechtsstaat im Zwielicht, München 2006
Beitz Ch.R., The Idea of Human Rights, Oxford–New York 2007
Beitz Ch.R., The Idea of Human Rights, Oxford–New York 2009
Belden Fields A., Rethinking Human Rights for the New Millennium, New York 2003
Bellamy A.J., No pain, no gain? Torture and ethics in the war on terror, International Affairs 2006, t. 82, nr 1
Bielefeldt H., Menschenwürde und Folterverbot. Eine Auseinandersetzung mit den jüngsten Vorstößen zur Aufweichung des Folterverbots, Deutsches Institut für Menschenrechte, Essay No. 6, März 2007
Brems E., Human Rights: Universality and Diversity, The Hague–Boston–London 2001
Broeck Van J., Cultural Defence and Culturally Motivated Crimes (Cultural Offences), European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice 2001, t. 9
Bufacchi V., Torture, Terrorism, and the State: a Refutation of the Ticking-Bomb Argument, Journal of Applied Philosophy 2006, t. 23, nr 3
Caney S., George D., Jones P. (red.), National Rights, International Obligations, Boulder 1996
Chandler D. (red.), Rethinking Human Rights. Critical Approaches to International Politics, New York 2002
Cohen J., Minimalism About Human Rights: The Most We Can Hope For?, The Journal of Political Philosophy 2004, t. 12, nr 12
Coleman Lambelet D., Individualizing Justice Through Multiculturalism: The Liberal’s Dilemma, Columbia Law Review 1996, t. 96, nr 5
Curzer H.J., Admirable Morality, Dirty Hands, Ticking Bombs, and Torturing Innocents, The Suothern Journal of Philosophy 2006, t. XLIV
Davis M., The Moral Justification of Torture and other Cruel, Inhuman, or Degrading Treatment, International Journal of Applied Philosophy 2005, t. 19, nr 2
Dershowitz A.M., The Torture Warrant: A Response to Professor Strauss, New York Law School Review 2003, t. 48
Dershowitz A.M., Why Terrorism Works. Understanding the Threat, Responding to Challenge, New Haven 2002
Donnelly J., The Relative Universality of Human Rights, Human Rights Quarterly 2007, t. 29, nr 2
Drosterij G., Hildebrandt M., Huppes-Cluysenaer E.A., The Possibility of Intercultural Law, Nederlands Tijdschrift voor Rechtsfilosofie & Rechtstheorie 2006, t. 35, nr 3
Drumbl M.A., ‘Lesser Evils’ in the War on Terrorism, Case Western Reserve University Journal of International Law 2004, t. 36
Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 2008
Dundes Renteln A., The Cultural Defence, New York 2004
Dundes Renteln A., The Use and Abuse of the Cultural Defence, Canadian Journal of Law and Society 2005, t. 20, nr 1
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, Warszawa 1998
Erb V., Notwehr als Menschenrecht, Neue Zeitschrift für Strafrecht 2005, t. 25, nr 11
Evans M. (red.), Just War Theory: A Reappraisal, New York 2005
Evans T., The Politics of Human Rights. A Global Perspective, New York 2005
Foblets M.C., Cultural Delicts: the Repercussion of Cultural Conflicts on Deliquent Behaviour. Reflections on the Contribution of Legal Anthropology to a Contemporary Debate, European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice 1998, t. 6, nr 3
Glendon M.A., A World Made New: Eleonor Roosevelt and the Universal Declaration of Human Rights, New York 2002
Golding M.P., The Cultural Defence, Ratio Juris 2002, t. 15, nr 2
Gomien D., Vademecum Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 1996
Habermas J., Zur Legitimation durch Menscherechte, [w:] Das Recht der Republik, red. H. Brunkhorst, P. Niesen, Frankfurt am Main 1999
Holzgrefe J.L., The Humanitarian Intervention Debate, [w:] Humanitarian Intervention. Ethical, Legal, and Political Dilemmas, red. J.L. Holzgrefe, R.O. Keohane, Cambridge 2003
Hongju Koh H., The Spirit of Laws, Harvard International Law Journal 2002, t. 43
Hoppe T., Menschenrechte im Spannungsfeld von Freiheit, Gleichheit und Solidarität, Stuttgart 2002
Ignatieff M., The Lesser Evil: Political Ethics in an Age of Terror, Princeton University Press 2005
Ingram D., Between Political Liberalism and Postnational Cosmopolitanism: Towards Alternative Theory of Human Rights, Political Theory 2003, t. 31
Intervention, Terrorism, and Torture. Contemporary Challenges to Just War Theory, red. S.P. Lee, Dordrecht 2007
Kleinig J., Ticking Bombs and Torture Warrants, Deakin Law Review 2005, t. 10, nr 2
Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2004
Kymlicka W., Multicultural Citizenship. A Liberal Theory of Minority Rights, Oxford 1996
Langlois A.J., Normative and Theoretical Foundations of Human Rights, [w:] Human Rights. Politics & Practice, red. M. Goodhart, Oxford–New York 2009
Lenzen W. (red.), Ist Folter erlaubt. Juristische und philosophische Aspekte, Paderborn 2006
Levinson S., The Debate on Torture: War Against Virtual State, Dissent, Summer 2003
Lochte A., Sie werden dich nicht finden. Der Fall Jakob von Metzler, Droemer Verlag 2004
Luban D., Liberalism, Torture, and the Ticking Bomb, Virginia Law Review 2005, t. 91
MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, przeł. A. Chmielewski, Warszawa 1996
Marks S., Clapham A., International Human Rights Lexicon, Oxford 2005
Menke Ch., Pollmann A., Philosophie der Menschenrechte zur Einführung, Hamburg 2007
Merle J.Ch., Cultural Defence, Hate Crimes and Equality Before the Law, Ethic@ 2006, t. 5, nr 1
Muller E.L., Fixing a Hole: How the Criminal Law Can Bolster Reparations Theory, Boston College Law Review 2006, t. 47, s. 659–704
Nitschke P. (red.), Rettungsfolter im modernen Rechtsstaat. Eine Verortung, Bochum 2005
Parekh B., Rethinking Multiculturalism. Cultural Diversity and Political Theory, New York 2005
Parry J.T., The Shape of Modern Torture: Extraordinary Rendition and Ghost Detainees, Melbourne Journal of International Law 2005, t. 6
Perry M.J, Toward a Theory of Human Rights: Religion, Law, Courts, New York 2007
Phillips A., When Culture Means Gender: Issues of Cultural Defence in the English Courts, The Modern Law Review 2003, t. 66, nr 4
Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa. Zarys wykładu, Katowice 2005
Posner E.A, Vermeule A., Should Coercive Interrogation Be Legal?, Michigan Law Review 2006, t. 104
Rawls J., Liberalizm polityczny, Warszawa 1998
Reidy D.A., An International Conception of Human Rights, The Philosophical Quarterly 2005, t. XXXVI, nr 4
Reidy D.A., Sellers M.N.S. (red.),Universal Human Rights. Moral Order in a Divided World, Lanham–Boulder–New York–Toronto–Oxford 2005
Schmal S., Steiger D., Völkerrechtliche Implikationen des Falls Daschner, Archiv des Völkerrechts 2005, t. 43, nr 3
Sen A., Elements of a Theory of Human Rights, Philosophy & Public Affairs 2004, t. 32, nr 4
Sen A., The Idea of Justice, London 2009
Slater J., Tragic Choices in the War on Terrorism: Should We Try to Regulate and Control Torture?, Political Science Quarterly 2006, t. 121, nr 2
Song S., La défence par la culture en droit américain, Critique Internationale 2005, nr 28
Steinhoff U., Torture – The Case for Dirty Harry and against Alan Dershowitz, Journal of Apllied Philosophy 2006, t. 23, nr 3
Strauss M., Torture, New York Law School Review 2003, t. 48
Sussman D., What’s Wrong with Torture?, Philosophy and Public Affairs, t. 33, nr 1
Symonides J., Volodin V. (red.), A Guide to Human Rights. Institutions, Standards, Procedures, Paris 2001
Talbott W.J., Which Rights Should Be Universal?, Oxford–New York 2005
Trapp R., Folter oder selbstverschuldete Rettungsbefragung?, Paderborn 2006
Volpp L., Talking “Culture”: Gender, Race, Nation, and the Politics of Multiculturalism, Columbia Law Review 1996, t. 96, nr 6
Waldron J., Torture and Positive Law: Jurisprudence for the White House, Columbia Law Review 2005, t. 105, nr 6
Warylewski J., Tortury w służbie prawa. Przeszłość czy konieczność?, [w:] Prawa człowieka. Wczoraj–dziś–jutro, red. J. Zajadło, Gdańsk 2005
Wen Chu Wu M., Culture Is No Defence For Infanticide, Journal of Gender, Social Policy & The Law 2003, t. 11
Wendel W.B., Legal Ethics and the Separation of Law and Morals, Cornell Law Review 2005, t. 91
Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Gdańsk 2008
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999
Wolfendale J., Training Torturers: A Critique of the “Ticking Bomb” Argument, Social Theory and Practice 2006, t. 32, nr 2
Zajadło J., Dylematy humanitarnej interwencji. Historia–etyka–polityka–prawo, Gdańsk 2005
Zajadło J., Sykuna S., Kontrowersje wokół tzw. „obrony przez kulturę” – okoliczność wyłączająca winę, okoliczność łagodząca czy nadużycie prawa?, Przegląd Sądowy 2007, nr 6
Prof. dr hab. Leszek Leszczyński
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Ratio decidendi w procesie sądowej wykładni prawa
Przedmiotem opracowania jest określenie roli wcześniejszych decyzji sądowych w operatywnej wykładni prawa, poprzez, po pierwsze, ustalenie modelowego sposobu rekonstruowania uogólnionego wzoru normatywnego (ratio decidendi) zawartego w takiej decyzji, oraz po drugie, określenie roli ratio (lub rationes) w procesie budowy normatywnej podstawy aktualnie podejmowanej decyzji sądowej. Wyróżnionych zostało w związku z tym kilka sposobów rekonstrukcji ratio decidendi, związanymi z różnym zakresem samodzielności interpretatora (rosnącym w przypadku budowy ratio na gruncie całości uzasadnienia wcześniejszej decyzji) oraz różne relacje zrekonstruowanych rationes z wzorami z przepisów prawnych oraz z kryteriów otwartych w procesie podejmowania aktualnej decyzji stosowania prawa.
Słowa kluczowe: wcześniejsze decyzje sądowe, precedens, ratio decidendi, normatywna podstawa decyzji, sądowa wykładnia prawa
Ratio Decicendi in the Process of Judicial Interpretation of Law
The paper deals with the definition of the role that prior judicial decisions play in the operative interpretation of law. To achieve this one should determine, firstly, the model way of reconstructing the generalized rule (ratio decidendi) contained in a prior decision and, secondly, the role of such ratio (or rationes) in the construction of the normative base for the judicial decision being taken. As a result, the author distinguishes several ways of reconstructing the ratio decidendi, which involve various scopes of interpretative discretion as well as various relations between the rationes and the rules reconstructed both from the legislative regulations and from the open criteria in the process whereby the decision to apply the law is made.
Keywords: prior judicial decisions, precedent, ratio decidendi, normative base of decision, judicial interpretation of law
Bibliografia:
Alexander L., Sherwin E., Judges as Rule Makers, [w:] Common Law Theory, red. D.E. Edlin, Cambridge 2007
Bogucki O., Model wykładni funkcjonalnej w derywacyjnej koncepcji wykładni prawa, Szczecin 2016
Brown L.N., Kennedy T., The Court of Justice of the European Union, London 2000
Caminker E., Why Must Inferior Courts Obey Superior Court Precedents, Stanford Law Review 1994, vol. 46
Cross R., Precedent in English Law, Oxford 1968
Duxbury N., The Nature and Authority of Precedent, Cambridge 2008
Kamiński I.C., Źródła prawa w systemie common law, Rejent 2016, nr 3
Koszowski M., Anglosaska doktryna precedensu. Porównanie z polską praktyką orzeczniczą, Warszawa 2009
Koszowski M., Rozumowanie per analogiam w prawie precedensowym: dwa ujęcia analogii, Rocznik nauk prawnych, 2015, t. XXV, nr 1
Król M., Precedent and the Law, [w:] Precedent and the Law, red. E. Hondius, Bruxelles 2007
Lamond G., Precedent and Analogy in Legal Reasoning, The Stanford Encyclopedia of Philosophy
Leszczyński L., Stosowanie generalnych klauzul odsyłających, Kraków 2000
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2000
Leszczyński L., Wykładnia operatywna (podstawowe właściwości), PiP 2009, nr 6
Levin J., How Judges Reason. A Logic of Adjudication, New York 1992
Ludwikowska M., System prawa Stanów Zjednoczonych. Prawo i prawnicy. Struktura władzy. Spory prawne, Toruń 1999
Łętowska E., Czy w Polsce możemy mówić o prawie precedensowym, [w:] Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010
Marshall G., What is Binding in a Precedent, [w:] Interpreting Precedent. A Comparative Study, red. D.N. MacCormick, R.S. Summers, Dartmouth 1997
Marshall J.M., Kmetz M.D., Otstott G.A., Stare Decisis and Common Sense in Anglo-American Jurisprudence, Studia Iuridica Lublinensia 2018, nr 1
Matczak M., Kompetencja w prawie administracyjnym, [w:] Instytucje prawa administracyjnego, t. 1, System prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2010
Matczak M., Teoria precedensu czy teoria cytowań? Uwagi o praktyce odwołań do wcześniejszych orzeczeń sądowych w świetle teorii wielokrotnych ugruntowań, [w:] Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010
Morawski L., Precedens a wykładnia, PiP 1996, nr 10
Morawski L., Zirk-Sadowski M., Precedent in Poland, [w:] Interpreting Precedents. A Comparative Study, red. D.N. MacCormick, R.S. Summers, Dartmouth 1997
Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 1999
Nowacki J., Analogia legis. Zagadnienia teoretycznoprawne, Łódź 1964
Peczenik A., The Binding Force of Precedent, w: Interpreting Precedent. A Comparative Study, red. D.N. MacCormick, R.S. Summers, Dartmouth 1997
Rzucidło-Grochowska I., Strategia i taktyka formułowania uzasadnień orzeczeń sądowych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2017, nr 2
Sala-Szczypiński M., Precedens a zasady współżycia społecznego, [w:] Studia z filozofii prawa, t. 2, red. J. Stelmach, Kraków 2003
Shaw J., Law of the European Union, New York 2000
Sitala R., A Theory of Precedent. From Analytical Positivism to a Post-Analytical Philosophy of Law, Oxford-Portland 2000
Stawecki T., Precedens w polskim porządku prawnym. Pojęcie w wnioski de lege ferenda, [w:] Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010
Stawecki T., Precedens jako zadanie dla nauk prawnych, [w:] Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010
Stelmachowski A., Prawotwórcza rola sądów (w świetle orzecznictwa cywilnego), PiP 1967, nr 4–5
Tobor Z., Zeifert M., How Polish Courts Use Previous Judicial Decisions?, Studia Iuridica Lublinensia 2018, vol. 27, nr 1
Tokarczyk R., Prawo amerykańskie, Kraków 2003
Wróblewski J., Podstawa normatywna i reguła decyzji w sądowym stosowaniu prawa, Studia Prawno- Ekonomiczne 1969, t. III
Wróblewski J., Precedens i jednolitość sądowego stosowania prawa, PiP 1971, nr 10
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972
Wróblewski J., Wartości a decyzja sądowa, Wrocław 1973
Wróblewski J., Uzasadnienie i wyjaśnienie decyzji sądowej, Studia Prawno- Ekonomiczne 1976, t. XVI
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2006
Ziembiński Z., Teoria prawa, Warszawa 1978
Zirk-Sadowski M., Precedens a tzw. decyzja prawotwórcza, PiP 1980, nr 6
Zirk-Sadowski M., Wykładnia i rozumienie prawa w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej, [w:] Polska kultura prawna a proces integracji europejskiej, red. S. Wronkowska, Kraków 2005
Prof. dr hab. Zygmunt Tobor
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Strategia interpretacyjna jako środek komunikacji prawodawcy i sądów
W literaturze pojawia się coraz więcej publikacji dotyczących tzw. prawa interpretacyjnego. W polskiej literaturze o potrzebie sformułowania strategii interpretacyjnej pisał wielokrotnie B. Brzeziński. Strategii, jako elementu komunikacji między prawodawcą a sądami. Strategie tego rodzaju mogą być bowiem wynikiem środków przyjmowanych przez naukę prawa, sądy oraz samego prawodawcę. Artykuł podejmuję problematykę wad i zalet tego rodzaju strategii interpretacyjnych.
Słowa kluczowe: interpretacja, komunikacja, strategia interpretacyjna, relacja prawodawca-sądy, pewność prawa
Interpretive Strategy as a Means of Communication Between the Legislator and Courts
Lawyers are looking for a remedy to discrepancies in the interpretive process. There are proposals for building interpretive strategies intended as an element of the communication between the legislator and courts. These strategies can be a result of measures undertaken by the science of law, by courts, or by the legislator. All these solutions have their advantages and disadvantages. The article proposes a type of interpretive strategy that helps to avoid the flaws of the solutions offered thus far.
Keywords: interpretation, communication, interpretive strategy, legislator-courts relation, legal certainty
Bibliografia:
Abrahamson S.S., Hughes R.L., Shall We Dance? Steps for Legislator and Judges in Statutory Interpretation, Minnesota Law Review 1991, vol. 75
Alexander L., Prakash S., Mother May I? Imposing Mandatory Prospective Rules of Statutory Interpretation, Constitutional Commentary 2003, vol. 20
Alexy R., Legal Certainty and Correctness, Ratio Juris 2015, vol. 28
Baude W., Sachs S.E., The Law of Interpretation, Harvard Law Review 2017, vol. 130, nr 4
Bauman R., Briggs Ch.L., Poetics and Performance as Critical Perspective on Language and Social Life, Annual Review of Anthropology 1990, vol. 19
Bernstein A., Before Interpretation, University of Chicago Law Review 2017, vol. 84
Bielska-Brodziak A., Tobor Z., Słowniki a interpretacja tekstów prawnych, PiP 2007, nr 5
Bielska-Brodziak A., Śladami prawodawcy faktycznego. Materiały legislacyjne jako narzędzie wykładni prawa, Warszawa 2017
Boudreau C., Lupia A., McCubbins M.D., Rodriguez D.B., What Statutes Mean. Interpretative Lessons from Positive Theories of Communication and Legislation, San Diego Law Review 2007, vol. 44
Bressman S., Gluck A.R., Statutory Interpretation from the Inside – An Empirical Study of Congressional Drafting, Delegation and the Canons: Part II, Stanford Law Review 2014, vol. 66
Brożek B., Pewność prawa jako stabilność strukturalna, Forum Prawnicze 2011, nr 8
Brzeziński B., Kilka uwag o przepisach normujących wykładnie prawa podatkowego, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Maciej Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010
B. Brzeziński, O potrzebie sformułowania sądowej strategii interpretacji ustaw podatkowych, [w:] Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980–2005, red. J. Góral, J. Hauser, J. Trzciński, Warszawa 2005
Brzeziński B., Reforma prawa podatkowego a kwestia wykładni prawa, [w:] Dylematy reformy systemu podatkowego w Polsce, red. H. Dzwonkowski, J. Kulicki, Warszawa 2016
Bucholtz B., Rule, Principles, or Just Words? The Interpretive Project and the Problem of Legitimacy, Texas Wesleyan Law Review 2005, vol. 11
Cardozo B.N., A Ministry of Justice, Harvard Law Review 1931, vol. 35
Ce S.R., Continuation Coverage under Cobra: A Study in Statutory Interpretation, Journal of Legislation 1996, vol. 22
Christy J.G., A Prolegomena to Federal Statutory Interpretation: Indentifying the Sources of Interpretative Problems, Mississippi Law Journal 2006, vol. 76
D’Amato A., Can Legislatures Constrain Judicial Interpretation of Statutes, Virginia Law Review 1989, vol. 75
Endicott T.A.O., Legal Interpretation, [w:] The Routledge Companion to Philosophy of Law, red. A. Marmor, New York–London 2012
Esterbrook F.H., The Absence of Method in Statutory Interpretation, University of Chicago Law Review 2017, vol. 84
Fallon Jr. R.H., Three Symmetries between Textualist and Purposivist Theories of Statutory Interpretation – in the Irreducible Roles of Values and Judgment within Both, Cornell Law Review 2014, vol. 99
Fish S., Stanowisko tekstualne nie istnieje, ER(R)GO 2006, nr 12
Gonzáles C.E., Turning Unambiguous Statutory Materials into Ambiguous Statutes: Ordering Principles, Avoidance, and Transparent Justification in Casus of Interpretative Choice, Duke Law Journal 2011, vol. 61
Gluck A.R., Posner R.A., Statutory Interpretation on the Bench: A Survey of Forty-Two Judges on the Federal Courts of Appeals, Harvard Law Review 2018
Katzmann R.A., Judging Statutes, Oxford 2014
Kiracofe A.W., The Codified Canons of Statutory Construction: A Response and Proposal to Nicholas Rosenkrantz’s Federal Rules of Statutory Interpretation, Boston University Law Review 2004, vol. 84
McGowan M.O., Against Interpretation, San Diego Law Review 2005, vol. 42
Nourse V., Misreading Law, Misreading Democracy, Cambridge–London 2016
O’Connor G.E., Restatement(First) of Statutory Interpretation, New York University Journal of Legislation & Public Policy 2003–2004, vol. 7
Olhendorf J.D., Against Coherence in Statutory Interpretation, Notre Dame Law Review 2014, vol. 90
Robertson M., Telling the Law's Two Stories, Canadian Journal of Law and Jurisprudence 2007, vol. 20
Robertson M., The Impossibility of Textualism and the Pervasiveness of Rewriting in Law, Canadian Journal of Law and Jurisprudence 2009, vol. 22
Rosenkrantz N.Q., Federal Rules of Statutory Interpretation, Harvard Law Review 2002, vol. 115
Scalia A., A Matter of Interpretation: Federal Courts and the Law, Princeton 1997
Scott J., Codified Canons and the Common Law Interpretation, The Georgetown Law Journal 2010, vol. 98
Seidenfeld M., A Process Failure Theory of Statutory Interpretation, William and Mary Law Review 2014, vol. 56
Solan L.M., Is it Time for a Restatement of Statutory Interpretation?, Brooklyn Law Review 2014, vol. 79
Solum L.B., The Interpretation-Construction Distinction, Constitutional Commentary 2010, vol. 27
Steinman A.N., “Less” Is “More”?: Textualism, Intentionalism, and a Better Solution to the Class Action Fairness Act's Appellate Deadline Riddle, Iowa Law Review 2007, vol. 92
Stelmach J., Czy interpretacja prawnicza może być gwarantem pewności prawa?, Forum Prawnicze 2011, nr 8
Terrell T.P., Statutory Epistemology: Mapping the Interpretation Debate, Emory Law Journal 2004, vol. 53
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013
Tribe L.H., Comment, [w:] A Matter of Interpretation. Federal Courts and the Law. Princeton, red. A. Scalia, New Jersey 1998
Vermeule A., Three Strategies of Interpretation, San Diego Law Review 2005, vol. 42
Wronkowska S., Zieliński M., O korespondencji dyrektyw redagowania i interpretowania tekstu prawnego, Studia Prawnicze 1985, nr 3–4
Prof. dr hab. Andrzej Korybski
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Koncepcja operatywnej wykładni prawa a badanie procesów stanowienia prawa
W artykule jest rozważana kwestia zasadności rozszerzenia wskazanego wyżej rozumienia wykładni operatywnej, a także potrzeby związania wykładni operatywnej z podejmowaniem decyzji prawnych pojmowanych szerzej niż tylko decyzje stosowania prawa. W tym kontekście zostanie podjęty wątek integracyjności teorii prawa nie tylko w odniesieniu do wewnętrznej, ale również zewnętrznej integracji nauk prawnych. Punktem wyjścia jest decyzyjne ujęcie prawa i jego wykładni, umożliwiające objęcie nim zarówno procesów tworzenia, jak i stosowania prawa. Rozważona zostanie zasadność poszerzenia zakresu rozumienia operatywnej wykładni prawa o rozumowania i czynności zmierzające do ustalenia podstawy normatywnej decyzji stanowienia prawa. Przyjmując, że poszerzenie takie jest zasadne, podniesiona zostanie kwestia przeniesienia ustaleń dotyczących wykładni operatywnej w stosowaniu prawa do opisu i wyjaśniania, a może również budowy normatywnej teorii wykładni prawa w procesach stanowienia prawa – przy uwzględnieniu swoistych cech i uwarunkowań wykładni operatywnej dokonywanej w procesach legislacyjnych. W szczególności rozważona zostanie istotna i uderzająca cecha operatywnej wykładni prawa w procesach legislacyjnych, jaką jest polityczność takich aktów. Ostatnia z rozważanych kwestii dotyczy odpowiedzi na pytanie, czy tak poszerzony zakres wykładni operatywnej uzasadnia wyjście poza zadania wewnętrznej integracji nauk prawnych, a w konsekwencji budowę integracyjnej teorii prawa zdolnej także do wypełniania funkcji integracji zewnętrznej prawoznawstwa.
Słowa kluczowe: integracyjna teoria prawa, operatywna wykładnia prawa, decyzja prawna, decyzja prawotwórcza, podejście decyzyjne, kompetencja prawna, legitymizacja decyzji prawnych
Interpretation in the Legislative Processes
(Understanding of Operative Interpretation and Integrative Legal Theory)
When operative interpretation is understood as interpretation of legal instruments in the process of applying the law, it is too narrow to fulfil the tasks of the so-called external integration of jurisprudence. The aim of this study is to broaden the understanding of operative interpretation in a way that will also encompass the interpretation of legal instruments in the legislative processes. Such an understanding of the operative nature of the interpretation of law assumes that every legal decision (both making and applying laws) requires the establishment of a relevant basis which makes the legal decision valid in a given legal order. Legitimization of legal decisions results in justification of the outcomes of implementation of such decisions. The need to treat legislative processes as a part of the operative interpretation is particularly significant in the context of legal theories which focus on legal order based on the rule of law. Developing a comprehensive concept of operative interpretation requires legal theory to take up the tasks of external integration of jurisprudence. The possible directions of such integration are presented. They are predominantly associated with the conceptual apparatus and assumptions underlying the decision-making approach and contemporary theories of democracy (including problems of legitimization of public authorities).
Keywords: integrative legal theory, operative interpretation of law, legal decision, law-making decision, decision-making approach, legal competence, legitimization of legal decisions
Bibliografia:
Bator A., Kaczmarek P. (red.), Polityczność nauki prawa i praktyki prawniczej, Przegląd Prawa i Administracji, t. CX, Wrocław 2017
Biernat T., Legislacja. Analiza procesu, Kraków 2016
Biernat T., Władze publiczne w demokratycznym państwie prawa. Prawo – instytucje – zasoby, Kraków 2014
Dolnicki B., Indywidualny akt normatywny, Przegląd Prawa Publicznego 2017, nr 6
Jedlecka W. (red.), Kompetencja ze stanowiska teorii i filozofii prawa, Wrocław 2004
Korybski A., Statutory interpretation and its role in administrative application of law, [w:] Discretionary Power of Public Administration. Its Scope and Control, red. L. Leszczyński, A. Szot, Frankfurt am Main 2017
Korybski A., Leszczyński L., Stanowienie i stosowanie prawa. Elementy teorii, Warszawa 2015
Leszczyński L., Wykładnia operatywna (podstawowe właściwości), PiP 2009, nr 6
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2000
Leszczyński L., Szot A., Wykładnia operatywna prawa – perspektywa teoretyczna i dogmatyczna, Toruń 2017
Parkinson J., Legitimacy Problems in Deliberative Democracy, Political Studies 2003, vol. 51
Pękala M., Pole decyzyjne ustawodawcy, Kraków 2016
Pulka Z., Legitymizacja państwa w prawoznawstwie, Wrocław 1996
Świrydowicz W., Analiza logiczna pojęcia kompetencji normodawczej, Warszawa-Poznań 1981
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972
Wróblewski J., Tworzenie prawa a wykładnia prawa, PiP 1978, nr 6
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2017
Ziembiński Z., O stanowieniu i obowiązywaniu prawa, Warszawa 1995
Zirk-Sadowski M., Jerzy Wróblewski. Pisma wybrane, Warszawa 2015
Żardecka M., Demokracja deliberatywna jako remedium na ponowoczesny kryzys legitymacji władzy, Teka Komitetu Politologii i Stosunków Międzynarodowych, Warszawa 2008
Dr Adam Szot
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Zracjonalizowana decyzja administracyjna a koherencja w ramach porządku prawnego
Zracjonalizowana decyzja administracyjna oznacza decyzję najtrafniejszą, optymalną, najpełniej realizującą założony cel w danych warunkach, uwzględniających zarówno ramy prawne podejmowania decyzji, uwarunkowania prawne, polityczne i organizacyjne działania organu administracji, zmienność otaczającej rzeczywistości, jak i cechy specyficzne sprawy. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób ta decyzja staje się częścią porządku prawnego, zapewniającym jego spójność.
Słowa kluczowe: decyzja administracyjna, teoria prawa, wykładnia prawa, system prawa
Rationalized Administrative Decision in the Context of Coherence within the Legal Order
A rationalized administrative decision means a decision that is the most suitable, the optimal one, one that fully realizes the assumed objective in the given conditions, taking into account the legal framework for decision-making, the legal, political and organizational conditions of the administrative body's operation, the changeable reality, as well as specific features of the case. The aim of the article is to answer the question how this decision becomes a part of the legal order ensuring its cohesion.
Keywords: administrative decision, theory of law, interpretation of law, legal system
Bibliografia:
Cyrul W., Wpływ procesów komunikacyjnych na praktykę tworzenia i stosowania prawa, Warszawa 2012
Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, tłum. A. Romaniuk, R. Marszałek, Warszawa 2005
Jakubowski A., Gajewski S., Argument z linii orzeczniczej w orzecznictwie sądów administracyjnych, Warszawa 2015
Jaśkowska M., Uznanie administracyjne a inne formy władzy dyskrecjonalnej administracji publicznej, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 1, Instytucje prawa administracyjnego, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2010
Jeżewski J., Polityka administracyjna. Zagadnienia podstawowe, [w:] A. Błaś, J. Boć, J. Jeżewski, Administracja publiczna, red. J. Boć, Wrocław 2004
Król M., Pojęcie luzu normatywnego stosowania prawa, PiP 1979, nr 6
Król M., Skuteczność decyzji stosowania prawa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Społeczno-Humanistyczne 1980, nr 55
Król M., Zasada racjonalnej decyzji stosowania prawa, Studia Prawno-Ekonomiczne 1979, t. 22
Lang W., System prawa a porządek prawny, [w:] System prawny a porządek prawny, red. O. Bogucki, S. Czepita, Szczecin 2008
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2001
Sadowski P., Szot A., Precedens sądowy w administracyjnym toku instancji, [w:] Precedens sądowy w polskim porządku prawnym, red. L. Leszczyński, B. Liżewski, A. Szot, Warszawa 2018
Szot A., „Precedens” jako pozaprzepisowa podstawa decyzji administracyjnej, [w:] Wykładnia operatywna prawa. Perspektywa teoretyczna i dogmatyczna, red. L. Leszczyński, A. Szot, Toruń 2017
Szot A., Myślińska M., Analiza konfliktowa w administracyjnym typie stosowania prawa (zarys problematyki), [w:] Państwo, prawo, polityka. Księga poświęcona pamięci Profesora Henryka Groszyka, red. M. Chrzanowski, J. Kostrubiec, I. Nowikowski, Lublin 2012
Szot A., Swoboda decyzyjna w stosowaniu prawa przez administrację publiczną, Lublin 2016
Wojciechowski B., Model zakresu swobody interpretacyjnej prawa administracyjnego, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 4, Wykładnia w prawie administracyjnym, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2012
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 1997
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988
Dr Hanna Dębska
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
Między autonomią a heteronomią. Trajektoria polskiej filozofii prawa w latach 1945–1956
Klasycznym sposobem analizy idei filozoficzno-prawnych jest perspektywa, którą w naukach społecznych określa się jako „wewnętrzną”, oderwaną od historycznego, politycznego, jak i biograficznego, kontekstu ich wytwarzania. Niniejszy artykuł, wpisując się w studia z zakresu socjologii wiedzy i socjologii historycznej, stawia sobie za cel jej korektę tak by – poprzez uwypuklenie czynników społecznych, które w znacznej mierze kształtują działania naukowe jednostek – zaproponować pełniejszy obraz rozwijania się filozofii prawa w Polce w pierwszych powojennych latach (1945-56). Polska nauka akademicka jest w polskiej literaturze ukazywana najczęściej jako silnie podporządkowana wymogom politycznym i kontrolowana przez aparat władzy, artykuł zaś dowodzi, że w przypadku filozofii prawa, można mówić o znacznie ograniczonej, ale zauważalnej autonomii. Analiza dyspozycji wyjściowych kluczowych aktorów filozofii prawa wyjaśnia ich naukowe „strategie”, pozwalając tym samym ukazać możliwe do zajęcia w uniwersum filozofii prawa pozycje. Następnie zaś umożliwia dokonanie rekonstrukcji przestrzeni (pola) filozofii prawa, rozciągającego się między biegunem relatywnie autonomicznym a heteronomicznym, ujawniając tym samym homologię miedzy między polityką i nauką.
Słowa kluczowe: socjologia wiedzy, socjologia historyczna, filozofia prawa, akademickie pole prawne, teoria pól społecznych, stalinizm w nauce, Ehrlich, Lande, Znamierowski
Between Autonomy and Heteronomy
The classical paradigm of analysing philosophical ideas in legal sciences can be described as ‘internal’: detached from the historical, political, and biographical context in which they emerged. This article, in the vein of sociology of knowledge and historical sociology, aims to correct this dominant perspective. Hence, the article proposes a more complete picture of the development of the philosophy of law in Poland in the first years after WWII (1945-1956). It highlights the social factors that largely shaped the scientific activities of individuals. The Polish academia of that time is mostly portrayed in literature as strongly subordinated to political requirements and controlled by the apparatus of power, yet the article proves that in the case of the philosophy of law one can speak of noticeable, albeit limited, autonomy. An analysis of the initial dispositions of key actors in the philosophy of law explains their scientific ‘strategies’, thus allowing the author to show the positions they could occupy in the universe of the philosophy of law. Thereafter, it enables a reconstruction of the space (field) of the philosophy of law, extending from relative autonomy to heteronomy, while revealing the homology between politics and science.
Keywords: sociology of knowledge, historical sociology, philosophy of law, legal academic field, field theory, Stalinism in academia, Ehrlich, Lande, Znamierowski
Bibliografia:
Altusser L., Ideologie i aparaty ideologiczne państwa, Warszawa, 1983
Bińko B., Instytut Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR – narzędzie ofensywy ideologicznej w nauce i szkolnictwie wyższym, Kultura i Społeczeństwo 1996, t. 40, nr 2
Bosiacki A., Stanisław Ehrlich 1907–1997, [w:] Portrety Uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 roku, Warszawa 2016
Bourdieu P., Field of cultural production. Essays on Art and Literature, Columbia 1993
Bourdieu P., Homo Academicus, Stanford 1988
Bourdieu P., Manet, une révolution symbolique. Cours au Collège de France (1998–2000), Seuil 2013
Bourdieu P., Reguły sztuki, Kraków 2001
Bourdieu P., Science of Science and Reflexivity, Chicago 2004
Bourdieu P., The Political Ontology of Martin Heidegger, Stanford 1991
Bourdieu P., Zmysł praktyczny, Kraków 2008
Casanova P., Paris et les expériences européennes (xviiie-xxe siècles), Paris 2014
Casanova P., Światowa republika literatury, Kraków 2017
Conelly J., Zniewolony uniwersytet. Sowietyzacja szkolnictwa wyższego w Niemczech Wschodnich, Czechach i w Polsce 1945–1956, Warszawa 2014
Dębska H., Idea i struktura. Społeczne warunki kształtowania się filozofii i teorii prawa w Polsce, PiP 2019, nr 6
Dębska H., Od władzy normatywnej do władzy symbolicznej. Podejście Pierre’a Bourdieu, [w:] Wielowymiarowość prawa, red. J. Czapska, M. Dudek, M. Stępień, Toruń 2014
Dębska H., Władza, symbol, prawo. Społeczne tworzenie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2015
Eyal G., Selényi I., Townsley E., Making Capitalism Without Capitalism. The New Ruling Elites in Eastern Europe, London–New York 2000
Gebethner S., Markowski R., Poland, [w:] Three Social Science Disciplines in Cenral and Eastern Europe: Handbook for Economics, Political Science and Sociology, red. M. Kaase, V. Sparschuh, Budapest–Berlin 2002
Hübner P., I Kongres Nauki Polskiej jako forma realizacji założeń polityki naukowej państwa ludowego, Wrocław 1983
Lewandowski H., Zirk-Sadowski M., Jerzy Wróblewski (1926–1990), PiP 1990,nr.10, s. 92–95.
Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2000.
Michalska A., 75-lecie urodzin i 50-lecie pracy naukowej profesora doktora Czesława Znamierowskiego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1963, nr 25
Opałek K., Prof. dr Jerzy Lande (1886–1954), PiP 1955, nr 2
Pieniążek A., Profesor Grzegorz Leopold Seidler, Annales UMCS 2014, vol. LXI
Pol K., Jerzy Lande, [w:] Poczet prawników polskich, nr 18, Warszawa 2001
Rogowski M., Zarys biografii naukowej Kazimierza Opałka, Annales UMCS 2001, vol. XLVIII
Rozmaryn S., O stanie i zadaniach nauki prawa w Polsce, PiP 1951, nr 3
Sapiro G., A field, Politika (https://www.politika.io/en/notice/a-field, dostęp: 15.09.2019 r.).
Sowa A.L, Historia polityczna Polski, Kraków 2011
Steinmetz G., Neo-Bourdieusian Theory and a Question of Scientific Autonomy: German Sociologists and Empire 1890s-1940s, Political Power and Social Theory 2009, vol. 20
Szyszkowska M., Filozofia prawa i filozofia człowieka, Warszawa 1989
Turska A., Winczorek P., Stanisław Ehrlich (1907–1997), PiP1998, nr 3
Warczok T., Zarycki T., Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych, Warszawa 2016
Watoła A., Reforma studiów prawniczych 1945–50 w Polsce. Zarys problematyki, Miscellanea Historico-Iuridica 2015, t. XIV, nr 2
Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 2009.
Wróblewski B., Język prawny i prawniczy, Kraków 1948
Zieliński M., Pulka Z., Wronkowska S., Założenia szkoły poznańsko-szczecińskiej w teorii prawa, PiP 2013, nr 2
Znamierowski Cz., Logika a teoria prawa. Replika panu Landemu z powodu recenzji o Podstawowych pojęciach, Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne 1925, nr 1–12
Dr Magdalena Matusiak-Frącczak
Uniwersytet Łódzki
Dr Łukasz Frącczak
Politechnika Łódzka
Odpowiedzialność cywilna za wypadki komunikacyjne z udziałem pojazdów autonomicznych
Postęp i zmiany technologiczne niewątpliwie wymagają zmian albo w samej treści przepisów prawa, albo ich interpretacji. W najbliższym czasie na rynek konsumencki trafią pojazdy autonomiczne, poruszające się bez ingerencji operatora-człowieka. Nasuwa się więc pytanie, czy obecny stan regulacji odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu ruchu pojazdów mechanicznych jest adekwatny dla pojazdów autonomicznych. Niniejszy artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, jak mogłaby się kształtować odpowiedzialność za wypadki z udziałem takich pojazdów.
Słowa kluczowe: pojazd autonomiczny, ruch uliczny, kierowca, odpowiedzialność
Legal Aspects of the Admission of Autonomous Cars to Traffic. A Task for the Polish Legislator. Outline of the Problem
The development of technology is about to lead to the introduction on the market of autonomous, or self-driving, vehicles. Solving the technical and construction problems is just as important as preparing the legal system for the use of autonomous cars. The first regulations are being created in certain states of the US. After presenting the chosen statutes, the article defines the notion of an autonomous vehicle and its operator, as well as presents the approach of the state legislators to the issue in point. Subsequently, those considerations constitute the basis for identifying specific issues that require the intervention of the Polish lawmaker. First of all, we should define the technical conditions for legalization of autonomous cars as well as categories of persons authorized to operate them. Then the rules of tort liability for accidents caused by those cars should be created. Lastly, the legislator should define the conditions of criminal responsibility for traffic offences and infractions.
Keywords: autonomous vehicle, traffic, driver, liability
Bibliografia:
Beiker Sven A., Legal aspects of autonomous driving, Santa Clara Law Review 2012, nr 52
Colonna K., Autonomous Cars and Tort Liability, Journal of Law, Technology and the Internet 2012, nr 1
Funkhouser K., Paving the Road Ahead: Autonomous Vehicles, Products Liability, and the Need for a New Approach, Utah Law Review 2013, nr 1
Gurney J.K., Sue my car not me: Products liability and accidents involving autonomous vehicles, Journal of Law, Technology & Policy 2013, nr 2
Herd A., R2DFord: Autonomous Vehicles and the Legal Implications of Varying Liability Structures, Faulkner Law Review 2013, nr 5
Marchant G.E., Lindor Rachel A., The coming collission between autonomous vehicles and the liability system, Santa Clara Law Review 2012, nr 52
Webb K.C., Products Liability and Autonomous Vehicles: Who’s Driving Whom?, Richmond Journal of Law & Technology 2016, nr 4
Dr Łukasz Chojniak
Warszawa
Rozpoznanie apelacji na rozprawie jako wymóg rzetelnego postępowania odwoławczego?
Autor rozważa, czy rzetelność postępowania karnego apelacyjnego wymaga ustnego przesłuchania stron. Obecnie przesłuchanie jest zawsze wymagane, a strony mają prawo wziąć w nim udział. Ale to rozwiązanie nie zawsze służy celowi przesłuchań ustnych. Artykuł rozważa możliwość przeprowadzenia rozprawy bez udziału stron i przedstawia propozycje de lege ferenda w tym zakresie.
Słowa kluczowe: rozprawa, postępowanie odwoławcze, apelacja, sprawiedliwość, jawność, strony
The oral hearing in appellate proceedings as a fair trial requirement?
The article examines whether the fairness of appellate criminal proceedings require the oral hearing of the parties. Currently, the oral hearing is always required and the parties have the right to participate in it. But this solution does not always serve the goal of oral hearings. The article considers a possibility of holding the oral hearing without the participation of the parties and presents de lege ferenda proposals in this respect.
Keywords: hearing, appeal hearing, appellation, justice, transparency, parties
Bibliografia:
Jasiński W., Upraszczanie procesu karnego a strasburski standard jego rzetelności. Uwagi na tle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyk, Warszawa 2011
Kaftal A., System środków odwoławczych w polskim procesie karnym, Warszawa 1972
Kalinowski S., Rewizja nadzwyczajna w polskim procesie karnym, Warszawa 1954
Klejnowska M., Zasada prawdy materialnej w postępowaniu odwoławczym, [w:] Zasada prawdy materialnej, red. Z. Sobolewski, G. Artymiak, Kraków 2006
Kociubiński W., Zasady rzetelnego procesu w postępowaniu apelacyjnym – wybrane zagadnienia, [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, red. J. Skorupka, Warszawa 2009
Skorupka J., O sprawiedliwości procesu karnego, Warszawa 2013
Świecki D., Rozprawa apelacyjna w polskim procesie karnym, Kraków 2006
Świecki D., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Legalis, 2018
Świecki D., Zakres postępowania dowodowego w instancji odwoławczej, [w:] Postępowanie odwoławcze w procesie karnym – u progu nowych wyzwań, red. S. Steinborn, Warszawa 2016
Tarnowska D., Różnice między dochodzeniem a śledztwem w polskim procesie karnym, Szczecin 2009
Prof. dr hab. Maciej Rzewuski
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Zaliczenie wkładu zgromadzonego na rachunku bankowym na schedę spadkową. Glosa do postanowienia SN z 27.09.2017 r., V CSK 50/17
Przedmiotem rozważań jest zapatrywanie Sądu Najwyższego przedstawione w sprawie V CSK 50/17. Chodzi o niezwykle ważkie zagadnienie możliwości zaliczania na poczet schedy spadkowej kwot zgromadzonych na bankowym rachunku oszczędnościowym, które zostały rozdysponowane przez spadkodawcę na wypadek jego śmierci. Moim zdaniem będzie próba polemiki ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, które stanowiło podstawę uchylenia zaskarżonego orzeczenia sądu odwoławczego.
Słowa kluczowe: spadek, darowizna, rachunek oszczędnościowy, bank, zapis bankowy
Including the Money in a Bank Account in the Deceased’s Estate. Commentary on Supreme Court’s Decision of 27 September 2017, V CSK 50/17
The subject of the commentary is to analyse the outlook presented by the Supreme Court in the judgment in case V CSK 50/17. The issue concerns an extremely important issue of including in the deceased’s estate the money in a savings account at a bank, where the deceased had provided an instruction on how the money should be distributed in case of his/her death. My task is an attempt at a polemic with the position of the Supreme Court, which was the basis for overturning the contested court of appeal judgment.
Keywords: inheritance, gift, savings account, bank, bank instruction
Bibliografia:
Gudowski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, Warszawa 2013
Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe, Warszawa 1990
Kidyba A. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, Warszawa 2015
Piątowski J.S. (red.), System Prawa Cywilnego, t. IV, Prawo spadkowe, Ossolineum 1986
Piątowski J.S., Prawo spadkowe, Warszawa 2002
Pietrzykowski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Księga czwarta – spadki, Warszawa 1972
Pietrzykowski K. (red.), Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, Warszawa 2018
Stecki L., Zaliczanie darowizn między spadkobiercami darczyńcy, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Prawo 1976, nr 75
Szmitkowski P., Dyspozycja wkładem oszczędnościowym na wypadek śmierci (tzw. zapis bankowy) – zagadnienia praktyczne, Prawo Bankowe 2001, nr 6
Szpunar A., Wypłaty z rachunku oszczędnościowego po śmierci jego posiadacza, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1998, nr 3
Winiarz J. (red.), Kodeks cywilny z komentarzem, t. II, Warszawa 1989
Załucki M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2019
