Juliusz Makarewicz (1872–1955). Pogląd na nauczanie prawa karnego z 1897 r.
Prof. dr hab. Adam Redzik
Uniwersytet Warszawski
Juliusz Makarewicz (1872–1955). Pogląd na nauczanie prawa karnego z 1897 r.
Opracowanie ma dwa zasadnicze cele. Pierwszy to prezentacja w postaci możliwie zwięzłej sylwetki naukowej Juliusza Makarawicza, odsyłając w przypisach do literatury przedmiotu. Uzupełnieniem owej prezentacji jest wykaz publikacji Juliusza Makarewicza. Drugi cel, to wprowadzenie do zamieszczonego niżej w dziale „materiały”, nigdy wcześniej nie publikowanego opracowania Juliusza Makarewicza z 1897 r., w którym przedstawił swoje poglądy na nauczanie prawa karnego. Uczynił to na progu kariery naukowej, a opisanej wizji badacza i dydaktyka prawa karnego pozostał wierny na całe życie, choć w ostatnich latach, w sowieckim Lwowie, musiał pozornie odejść od preferowanych metod, aby móc pozostać wiernym swoim poglądom.
Słowa kluczowe: Makarewicz, historia prawa, prawo karne, kodeks karny
Juliusz Makarewicz (1872–1955): An Outline of Biography.
A 1897 View on Teaching Criminal Law
The paper has two main purposes. The first one is to present, in a very concise manner, the academic characteristics of Juliusz Makarewicz, providing literature references in the footnotes. This presentation is supplemented by the list of publications by Juliusz Makarewicz. The second purpose is to introduce the study on ideas about teaching criminal law written by Juliusz Makarewicz in 1897, which has never been published before and which is included in this issue of “PiP”. He prepared it at the beginning of his academic career and remained faithful to the then-described vision of the researcher and criminal law teacher until the end of his career. However, in the last years of his life, in the Soviet Lviv (formerly a Polish city), he had to seemingly deviate from the preferred methods in order to be able to adhere to his ideas.
Keywords: Makarewicz, history of law, criminal law, criminal code
Bibliografia:
Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, red. A. Redzik, Kraków 2017
Bojańczyk A., Czy Juliusz Makarewicz został uczonym radzieckim?, Palestra 1995, nr 11–12
Dziadzio A., Józef Reinhold (1884–1928) – „zapomniany” profesor prawa karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 2014, t. 7
Ettinger A., Przestępca zawodowy a polityka kryminalna, Gazeta Sądowa Warszawska 1930, nr 24
Fedynskyj J., Prominent Polish legal scholars of the last one hundred years, [w:] Polish law throughout the ages, Hoover Institution Press 1970
Gide C., Zasady ekonomii społecznej, z oryginału francuskiego, tłum. S. Bartynowski, A. Krzyżanowski, J. Makarewicz, K. Midowicz, red. J. Leo, Kraków 1893
Górnicki L., Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939, Wrocław 2000
Grodziski S., Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, Czasopismo Prawno-Historyczne 1981, t. XXXIII, z. 1
Grodziski S., Prace nad kodyfikacją i unifikacją polskiego prawa prywatnego (1919-1947), Kwartalnik Prawa Prywatnego 1992, z. 1–4
Janicka D., Hube – Makarewicz – Wolter: trzy koncepcje karania na przestrzeni stu lat, Archiwum Kryminologii 2017, t. 39
Janicka D., Kodeks Makarewicza w opiniach niemieckich autorów, [w:] Nil nisi veritas: księga dedykowana profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, red. M. Głuszak, D. Wiśniewska-Jóźwiak, Łódź 2016
Janicka D., Makarewicz a Liszt: próba analizy porównawczej, Czasopismo Prawno-Historyczne 2015, t. 67, nr 1
Janicka D., Makarewicz a Liszt: próba analizy porównawczej, Poznań 2015
Janicka D., Makarewicz und von Liszt: ein Beitrag zum Einfluss der soziologischen Strafrechtsschule auf die polnische Strafrechtslehre, Rechtskultur 2017, nr 6
Janicka D., Polska myśl prawnokarna XIX-XX wieku: autorzy i ich dzieła: od szkoły klasycznej do socjologicznej, Toruń 2017
Kardas P., Juliusza Makarewicza filozofia prawa karnego, a podstawowe zasady odpowiedzialności karnej we współczesnym prawie kar¬nym, [w:] Dziedzictwo prawne XX wieku. Księga pamiątkowa z okazji 150-lecia Towarzy¬stwa Biblioteki Słuchaczów Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001
Karnopolityczne koncepcje Profesora Juliusza Makarewicza – wczoraj i dziś (w 50. rocznicę śmierci), red. I. Nowikowski, P. Strzelec, Lublin 2006
Koredczuk J., Poglądy Juliusza Makarewicza na zmiany w prawie karnym niemieckim po 1933 roku, Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi 2005, t. 28
Koredczuk J., Prawo karne a społeczeństwo obywatelskie (kilka refleksji na kan¬wie poglądów Juliusza Makarewicza), [w:] Społeczeństwo obywatelskie, red. J. Blicharz, J. Boć, Wrocław 2009
Kowalski G.M., O miejsce historii prawa w programie studiów uniwersyteckich: polemika między Oswaldem Balzerem a Juliuszem Makarewiczem (1919–1923), Czasopismo Prawno-Historyczne 2004, t. 56, nr 2
Kozielewicz W., Krytyczne uwagi Profesora Juliusza Makarewicza do wykładni Sądu Najwyższego w zakresie przepisów kodeksu karnego z 1932 roku – spojrzenie po latach, [w:]. Karnoprawne koncepcje profesora Juliusza Makarewicza – wczoraj i dziś (w 50.rocznicę śmierci), red. I. Nowikowski, P. Strzelec, Lublin 2006
Krzymuski E., Wykład prawa karnego ze szczególnem uwzględnieniem ustaw austryjackich, t. I, Część ogólna (dział I), Kraków 1885; t. II, Część ogólna (dział II i ostatni), Kraków 1887
Lityński A., Wydział karny Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej: dzieje prac nad częścią ogólną kodeksu karnego, Katowice 1991
Makarewicz J., Bezkarność podżegania i pomocnictwa, Przegląd Prawa i Administracji 1934
Makarewicz J., Das Wesen des Verbrechens. Eine kriminalsoziologische Abhandlung auf vergleichender und rechtgeschichtlicher Grundlage, Wien 1896
Makarewicz J., Einführung in die Philosophie des Strafrechts auf Entwicklungsgeschichtlicher Grundlage, Stuttgart 1906
Makarewicz J., Idealny zbieg przestępstw ustawie karnej austriackiej. Studium krytyczne, Kraków 1897
Makarewicz J., Juritische Abhandlungen, t. 1, Leipzig und Wien 1907
Makarewicz J., Kodeks karny i Sąd Najwyższy, Gazeta Sądowa Warszawska 1933, nr 18
Makarewicz J., Na Zachód, cz. 1 – Atlantic park hostel. Przez ocean, Tygodnik Ilustrowany 1929, nr 43
Makarewicz J., Na Zachód, cz. 2 – Hotel amerykański, Tygodnik Ilustrowany 1929, nr 44
Makarewicz J., Na Zachód, cz. 3 – Sprawa doktora Snooka, Tygodnik Ilustrowany 1929, nr 45
Makarewicz J., Obrona konieczna w stosunku do zaniechania, Głos Sądownictwa 1936, nr 1
Makarewicz J., Orzecznictwo okolicznościowe, Głos Sądownictwa 1936, nr 7–8
Makarewicz J., Polskie prawo karne – część ogólna, Lwów 1919
Makarewicz J., Prawo karne ogólne, Kraków 1914
Makarewicz J., Prawo karne w Katowicach (artykuł polemiczny o Zjeździe Prawników Polskich w 1936 r.), Gazeta Sądowa Warszawska 1937, nr 6
Makarewicz J., Przestępstwo indywidualne a orzecznictwo Sądu Najwyższego, Gazeta Sądowa Warszawska 1937, nr 39
Makarewicz J., Ratio legis art. 167 k.k., Gazeta Sądowa Warszawska, nr 17
Makarewicz J., U.S.A. Kartki z podróży po Stanach Zjednoczonych, Lwów 1929
Makarewicz J., Ustawodawstwo karne na Kongresie paryskim 1895 r., Przegląd Polski 1895, t. 118
Makarewicz J., Wstęp do filozofii prawa karnego w oparciu o podstawy historyczno-rozwojowe, Lublin 2009
Makarewicz J., Zorganizowana przestępczość w Chicago, Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1930, nr 11
Milewski S., Redzik A., Themis i Pheme. Historia czasopiśmiennictwa prawniczego w Polsce do 1939 roku, Warszawa 2011
Mohyluk M., Juliusz Makarewicz o radzieckim prawie karnym, Miscel¬lanea Iuridica 2005, t. 7
Papierkowski Z., Juliusz Makarewicz, Prawo Kano¬niczne 1977, t. 20, nr 3–4
Pławski S., Juliusz Makarewicz, PiP 1955, nr 7–8
Pol K., Poczet prawników polskich XIX i XX w., przejrzał i uzupełnił A. Redzik, Warszawa 2011
Prawo karne w poglądach Juliusza Makarewicza, red. A. Grześkowiak, Lublin 2005
Redzik A., „Zaprzeczyć sobie aby móc wykładać zgodnie ze sobą” – Juliusz Makarewicz o metodzie prowadzenia wykładu z prawa karnego państwo burżuazyjnych w 1949 r., Z Dziejów Prawa 2019, t. 12
Redzik A., Działalność dydaktyczna Profesora Juliusza Makarewicza, [w:] Karnopolityczne koncepcje Profesora Juliusza Makarewicza – wczoraj i dziś (w 50. rocznicę śmierci), red. I. Nowikowski, P. Strzelec, Lublin 2006
Redzik A., Janina Makarewicz czy Juliuszowa Makarewiczowa – literatka i działaczka społeczna czy profesorowa?, [w:] Kobieta w Galicji, nowoczesność i tradycja, red. J. Kamińska-Kwak, Sz. Kozak, D. Opaliński, Rzeszów 2016
Redzik A., Juliusz Makarewicz o amerykańskim systemie penitencjarnym, Ameryce i Amerykanach (na podstawie relacji z podróży do USA w latach 1928–1929), [w:] Kamień, chleb i frak, nie Księga pamiątkowa, a uczony podarek od przyjaciół i uczniów, mający WPanu Profesorowi Michałowi Porowskiemu de Sokoły uprzyjemnić 70. urodziny, ze specjalnym udziałem WPani Profesor Barbary Kowalskiej-Ehrlich, która ów podarek słowem przewodnim opatrzyła, red. A. Redzik, M. Tygielski, Warszawa 2015
Redzik A., Ludwik Dworzak. Najbliższy uczeń Juliusza Makarewicza, [w:] Problemy stosowania prawa sądowego. Księga Pamiątkowa dedykowana prof. Edwardowi Skrętowiczowi, red. I. Nowikowskiego, Lublin
Redzik A., Prawo prywatne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Warszawa 2009
Redzik A., Profesor Juliusz Makarewicz – życie i dzieło, [w:] Prawo karne w poglądach Juliusza Makarewicza, red. A. Grześkowiak, Lublin 2005
Redzik A., Przedmowa, [w:] Juliusz Makarewicz, Polskie prawo karne. Część ogólna, reprint wydania z 1919 r., Warszawa 2017
Redzik A., Rafał Lemkin (1900-1959) – co-creator of international criminal law. Short biography, Warsaw 2017
Redzik A., Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939-1946, Lublin 2006
Redzik A., Z dziejów nauki i nauczania prawa karnego na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Profesor dr Piotr Stebelski (1857–1923), [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie: studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, red.: M. Mikołajczyk, J. Ciągwa, P. Fiedorczyk, A. Stawarska-Rippel, T. Adamczyk, A. Drogoń, W. Organiściak, K. Kuźmicz, Białystok–Katowice 2010
Skrętowicz E., Ostatnie lata życia Profesora Juliusza Makarewicza we Lwowie, PiP 1989, nr 8
Sochacki O., Aktualność „Przebudowy społecznej” Juliusza Makarewicza, Miscellanea Sociologica et Philosophica 2007, nr 8
Waltoś S., Sztuka legislacji – w hołdzie Juliuszowi Makarewiczowi, [w:] Karnoprawne koncepcje profesora Juliusza Makarewicza – wczoraj i dziś (w 50.rocznicę śmierci), red. I. Nowikowski, P. Strzelec, Lublin 2006
Warylewski J., Juliusz Makarewicz – uczony, kodyfikator i polityk (1872–1955), Palestra 1999, nr 5–6
Wąsowicz M., Nurt socjologiczny w polskiej myśli prawnokarnej, Warszawa 1989
Wąsowicz M., Poglądy Juliusza Makarewicza na niektóre problemy społeczno-ustrojowe II Rzeczpospolitej, Czasopismo Prawno-Historycz¬ne 1983, t. XXXV, nr 2
Widacki J., Krakowskie epizody Juliusza Makarewicza, [w:] J. Widacki, Szkice z dziejów prawa karnego i kryminologii w Krakowie. Myśli i ludzie, Kraków 2014
Widacki J., Szkice z dziejów prawa karnego i kryminologii w Krakowie. Myśli i ludzie, Kraków 2014
Wojciechowska J., Juliusz Maka¬rewicz (1872–1955). Kariera naukowa i polityczna, Przegląd Prawa Karnego 1992, nr 7
Wolter W., Historia nauki prawa i postępowania karnego, [w:] K. Opałek, W. Wolter, Nauka filozofii prawa i prawa karnego w Polsce, Kraków 1948
Zoll A., Juliusz Makarewicz (1872–1955), [w:] Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga Wydziału Prawa i Administracji, red. J. Stel¬mach, W. Uruszczak, Kraków 2000
Zoll A., Juliusz Makarewicz, „Polski Słownik Biograficzny” 1977, t. 19
Żukowski P.M., Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. II: 1780–2014, red. D. Malec, Kraków 2014
Dr Marek Bielski
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Konsekwencje prawne zboczenia działania (aberratio ictus) na tle polemiki między
Juliuszem Makarewiczem a Stefanem Glaserem
W artykule przedstawiono występujące w doktrynie prawa karnego i orzecznictwie sądowym kontrowersje dotyczące konsekwencji prawnych zboczenia działania (aberratio ictus). Autor uzasadnia pogląd, że konieczność dokonania zabiegów wykładniczych indywidualizujących przedmiot czynności wykonawczej przesądza, że w przypadkach zboczenia działania sprawca powinien ponieść odpowiedzialność karną za czyn o kumulatywnej kwalifikacji prawnej.
Słowa kluczowe: Makarewicz, Glaser, prawo karne, zboczenia działania
The Legal Consequences of Aberratio Ictus in the Context of the Polemic between Juliusz Makarewicz and Stefan Glaser
The paper presents the controversies as to the legal consequences of abberatio ictus, which controversies exist in criminal law scholarship and case law. The author justifies the statement that the need to individualize the object upon which a prohibited act is committed in the process of interpretation settles the question that in case of abberatio ictus the perpetrator should be held criminally responsible for a single act with a cumulative legal characterization.
Keywords: Makarewicz, Glaser, criminal law, aberratio ictus
Bibliografia:
Andrejew I., Polskie praw karne w zarysie, Warszawa 1989
Barczak-Oplustil A., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2004, nr 2
Barczak-Oplustil A., Kilka uwag na temat konieczności istnienia przedmiotu czynność wykonawczej w czasie czynu, [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012
Bafia J., Polskie prawo karne, Warszawa 1989
Berent M., Filar M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2014
Bielski M., Kryteria obiektywnego przypisania skutku na tle współczesnej polskiej dogmatyki prawa karnego, [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994
Daniluk P., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2015
Dąbrowska-Kardas M., Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, Warszawa 2012
Filar M., [w:] Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, red. A. Marek, Warszawa 1986
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2007
Giezek J., Miejsce i znaczenie teorii prawa we współczesnej literaturze karnistycznej, Przegląd Prawa i Administracji 2015, t. CII
Glaser S., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1920
Glaser S., Polskie prawo karne w zarysie, Kraków 1933
Glaser S., Error in objecto a aberratio ictus, Głos Sądownictwa 1934, nr 4
Glaser S., Mogilnicki M., Kodeks karny. Komentarz, Kraków 1934
Górowski W., Charakter prawny aberratio ictus, PiP 2006, nr 11
Grześkowiak A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2015
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017
Kardas P., Zbieg przepisów ustawy w prawie karnym. Analiza teoretyczna, Warszawa 2011
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, rok XVI, nr 4
Królikowski M., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do art. 1–31, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 2015
Krzymuski E., Wykład prawa karnego, Kraków 1901
Krzymuski E., System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech kodeksów, obowiązujących w Polsce, Kraków 1921
Majewski J., Budowa przepisów prawa karnego i norm z nich wynikających przypisania, [w:] System Prawa Karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011
Makarewicz J., Prawo karne ogólne, Kraków 1914
Makarewicz J., Prawo karne. Wykład porównawczy, Lwów–Warszawa 1924
Makarewicz J., Zboczenie działania, Głos Sądownictwa 1934, nr 3
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
Makowski W., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1920
Makowski W., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1937
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Mioduski K., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Warszawa 1987
Lachowski J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016
Lernel L., Wykład prawa karnego. Część ogólna, Warszawa 1961
Łagodziński S., Aberratio ictus a kumulatywna kwalifikacja czynu, Prokuratura i Prawo 1999, nr 5
Palka P., Błąd co do okoliczności faktycznych (error facti), Prokuratura i Prawo 2002, nr 4
Peiper L., Komentarz do Kodeksu karnego, Kraków 1936
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym. Zagadnienia ogólne, Poznań 2007
Pohl Ł., Prawo karne, Warszawa 2013
Pohl Ł., [w:] System prawa karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, red. L.K. Paprzycki, Warszawa 2016
Rejman G., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. G. Rejman, Warszawa 1999
Roxin C., Problematyka obiektywnego przypisania, [w:] Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim i niemieckim prawie karnym. Materiały polsko-niemieckiego sympozjum prawa karnego, red. T. Kaczmarek, Wrocław 1990
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Warszawa 2016
Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946
Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1979
Świda W., Prawo karne, Warszawa 1989
Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2009
Wierzbowski M., Wypych P., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2002 r., V KKN 141/01, Palestra 2003, nr 3–4
Wolter W., Nauka o przestępstwie. Analiza prawnicza na podstawie przepisów części ogólnej kodeksu karnego z 1969 r., Warszawa 1973
Wolter W., Zarys systemu prawa karnego. Część ogólna, t. I, Kraków 1933
Wolter W., Prawo karne. Zarys wykładu systematycznego. Część ogólna, Warszawa 1947
Wróbel W., Konstrukcja kontratypu jako sposobu uadekwatnienia treści normy sankcjonowanej i sankcjonującej w procesie wykładni prawa karnego, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Chodoń, S. Czapita, Szczecin 2010.
Zębik A., [w:] Prawo karne w zarysie. Nauka o ustawie karnej i przestępstwie, red. J. Waszczyński, Łódź 1992.
Zieliński M., Wykładnia prawa, Warszawa 2002
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, Krakowskie Studia Prawnicze 1990, rok XXIII
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Zoll A., Zbieg przepisów określających typy czynów zabronionych o mieszanej stronie podmiotowej, [w:] Zbieg przepisów oraz zbieg przestępstw w polskim prawie karnym, red. J. Majewski, Toruń 2006
Prof. dr hab. Marek Kulik
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Odpowiedzialność karna za współdziałanie przestępne w koncepcji Juliusza Makarewicza w świetle dalszego rozwoju regulacji współdziałania przestępnego
Artykuł dotyczy zagadnienia odpowiedzialności karnej za współdziałanie przestępne w koncepcji J. Makarewicza postrzeganego przez pryzmat późniejszych zmian legislacyjnych. W szczególności położono nacisk na odejście w późniejszych regulacjach od założenia, że podżeganie i pomocnictwo są formami popełnienia czynu i na ukształtowanie się poglądu, że stanowią one odrębne typy czynów zabronionych. Obok ogólnego przedstawienia tej ewolucji wskazano na jej rolę w postrzeganiu trzech istotnych z teoretycznego i praktycznego punktu widzenia zagadnień: możliwości przypisania odpowiedzialności za tzw. łańcuszkowe podżeganie i pomocnictwo, odpowiedzialności karnej nieletniego za popełnienie czynu w postaci podżegania i pomocnictwa, wreszcie kwestii strony podmiotowej pomocnictwa przez zaniechanie.
Słowa kluczowe: podżeganie, pomocnictwo, współdziałanie przestępne, prawo karne
Criminal Liability for Complicity in the Concept Developed by Juliusz Makarewicz Seen in the Light of Subsequent Development of Regulations on Complicity
The article concerns the issue of criminal liability for complicity according to the concept developed by J. Makarewicz, perceived from the perspective of subsequent legislative amendments. In particular, emphasis is placed on departing from the assumption that inciting and aiding and aiding are forms of committing the offence and on emergence of the view that they constitute separate types of criminal acts. In addition to a general presentation of this evolution, its role in the perception of three issues important from the theoretical and practical point of view is pointed out. These issues are: the possibility of assigning responsibility for the so-called chain incitement and aiding and abetting, the criminal liability of a minor for committing an offence in the form of incitement and aiding and abetting, and finally the mens rea of aiding and abetting through omission.
Keywords: incitement, aiding and abetting, complicity, criminal law
Bibliografia:
Andrejew I., Kodeks karny. Krótki komentarz, Warszawa 1986
Bojarski T., Zagadnienia odpowiedzialności karnej za podżeganie i pomocnictwo w świetle poglądów Profesora Juliusza Makarewicza (rozwiązania kodeksu karnego z 1932 r.), [w:] Karnoprawne koncepcje profesora Juliusza Makarewicza – wczoraj i dziś (w 50.rocznicę śmierci), red. I. Nowikowski, P. Strzelec, Lublin 2006
Burdziak K., Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie (uwagi o art. 18 § 2 zd. 2 k.k.), PiP 2018, nr 1
Daszkiewicz K., Kodeks karny z 1997 roku. Uwagi krytyczne, Gdańsk 2001
Dąbrowski K., Kilka słów o racjonalności ustawodawcy, In Gremio 2013, nr 6
Dębski R., O teoretycznych podstawach regulacji współdziałania przestępnego w kodeksie karnym z 1997 r., Studia Prawno-Ekonomiczne 1998, t. LVIII
Giezek J. (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2012
Górniok O., Hoc S., Kalitowski M., Przyjemski S.M, Sienkiewicz Z., Szumski J., Tyszkiewicz L., Wąsek A., Kodeks karny, Gdańsk 2005
Kaczmarek T., Kwestie sporne wokół tzw. niesprawczych form współdziałania przestępnego, [w:] Formy stadialne i postacie zjawiskowe popełnienia przestępstwa, red. J. Majewski, Toruń 2007
Kardas P., Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie, Kraków 2001
Kardas P., Sprawstwo kierownicze i polecające – wykonawcze czy niewykonawcze postaci sprawstwa?, Przegląd Sądowy 2006, nr 5
Kowalewska-Łukuć M., Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie (uwagi o statusie form przestępnego współdziałania w popełnieniu przestępstwa), PiP 2018, nr 1
Królikowski M., Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do artykułów 1– 31, Warszawa 2010
Kulik M., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2014 r. (SK 35/12), OTK-A 2014, nr 7, poz. 74, Studia Iuridica Lubinensia 2015, nr 4
Kulik M., Czy nieletni może odpowiadać karnie za niewykonawcze postaci współdziałania przestępnego oraz formy stadialne poprzedzające dokonanie?, Studia Prawnicze 2016, nr 4
Kulik M., Z problematyki łańcuszkowego podżegania, Teka Komisji Prawniczej PAN 2018, t. XI, nr 1
Kulik M., Liability of Juveniles Under Article 10 § 2 of the Criminal Code for Various Forms of Criminal Cooperation. Part One, Studia Iuridica Lublinensia 2018, nr 2
Kulik M., Liability of Juveniles Under Article 10 § 2 of the Criminal Code for Various Forms of Criminal Cooperation. Part Two, Studia Iuridica Lublinensia 2018, nr 4
Kulik M., Głos w sprawie strony podmiotowej pomocnictwa przez zaniechanie, PiP 2018, nr 9
Liszewska A., Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004
Liszewska A., Problem zbiegu stadialnych postaci sprawczego współdziałania z dokonaniem podżegania i pomocnictwa, [w:] Formy stadialne i postacie zjawiskowe popełnienia przestępstwa, red. J. Majewski, Toruń 2007
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
Małecki M., Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie. Analiza krytyczna z konstruktywnym wnioskiem, PiP 2019, nr 7
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2009
Pohl Ł., Istota pomocnictwa w kodeksie karnym z 6.VI.1997 r., Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2000, z. 2
Pohl Ł., O (nie)możliwości pociągnięcia osoby nieletniej do odpowiedzialności za tzw. niewykonawcze formy współdziałania przestępnego na gruncie kodeksu karnego z 1997 r., [w:] Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz, Warszawa 2010
Pohl Ł., Strona podmiotowa pomocnictwa w kodeksie karnym z 1997 r. (o potrzebie nowelizacji art. 18 § 3 k. k., PiP 2014, nr 7
Pohl Ł., Ponownie w sprawie zakresu odpowiedzialności karnej osoby nieletniej według Kodeksu karnego z 1997 r. (zagadnienie form popełnienia czynu zabronionego) – uwagi o metodzie rozwiązania problemu, Prawo w Działaniu 2018, nr 35
Rejman G. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, Warszawa 1999
Roxin C., Täterschaft und Tatherrschaft, Berlin–New York 1975
Spotowski A., Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, Warszawa 1990
Tokarczyk D., Podżeganie w polskim prawie karnym. Studium z zakresu teorii i praktyki prawa karnego, Warszawa 2017
Tyszkiewicz L., Współdziałanie przestępne i główne pojęcia z nim związane w polskim prawie karnym, Poznań 1964
Wąsek A., Współsprawstwo w polskim prawie karnym, Warszawa 1978
Wolter W., Problem usiłowanego podżegania i pomocnictwa, PiP 1974, nr 1
Zoll A., Podstawy teoretyczne regulacji współdziałania przestępnego w projekcie kodeksu karnego, PiP 1995, nr 6
Zoll A., Czy podżeganie i pomocnictwo są postaciami zjawiskowymi przestępstwa, [w:] Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. Rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, red. J. Giezek, Kraków 2006
Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, Komentarz do art.1–116 k.k., Warszawa 2012
Dr Karolina Kremens
Uniwersytet Wrocławski
Dopuszczalność oświadczeń składanych poza rozprawą (hearsay evidence) w amerykańskim procesie karnym
Dowody z oświadczeń złożonych poza rozprawą (hearsay evidence), popularnie, choć nieprecyzyjnie, określanych mianem „dowodów ze słyszenia” stanowią jeden z najpopularniejszych rodzajów dowodów niedopuszczalnych apriorycznie w amerykańskim procesie karnym. Analizy wymaga przede wszystkim samo pojęcie hearsay evidence, tak aby to określenie zostało właściwie zrozumiane na gruncie polskiego prawa. W dalszej kolejności zostaną w artykule przedstawione wyjątki od ogólnej zasady niedopuszczalności dowodów z oświadczeń pozasądowych, które w praktyce sprawiają, iż zasada ogólna (niedopuszczalność) w istocie pozostaje raczej wyjątkiem aniżeli regułą. Dyskusja zostanie poprzedzona rozważaniami nad ogólnym mechanizmem dopuszczalności dowodów w amerykańskim prawie dowodowym i kryteriów jakie każdy dowód musi spełnić, aby mógł zostać wprowadzony do procesu karnego.
Słowa kluczowe: dopuszczalność dowodów, hearsay evidence, oświadczenia składane poza rozprawą, amerykański proces karny, prawo dowodowe
Admissibility of out-of-Court Statements (Hearsay Evidence) in US Criminal Procedure
Evidence from statements made outside the trial (hearsay evidence) is one of the most common types of evidence that is a priori inadmissible in a US criminal trial. The notion of hearsay evidence itself needs to be analysed so that the term is properly understood by the Polish readers. The article analyses exceptions to the general principle of inadmissibility of evidence from out-of-court statements, which in practice make the general principle (of inadmissibility) the exception rather than the rule. The discussion is preceded by considerations about the general rules of admissibility of evidence in the US laws on evidence and the criteria that each piece of evidence must meet in order to be used in a criminal trial.
Keywords: admissibility of evidence, hearsay evidence, out-of-court statements, US criminal procedure, laws on evidence
Bibliografia:
Best A., Evidence. Examples and Explanations, New York 2004
Black Law’s Dictionary, St. Paul 2009
Hails J., Criminal Evidence, Belmont 2005
Hanley J.R., Schmidt W.W., Robbins R.K., Introduction to Criminal Evidence and Court Procedure, Berkeley 1987
Ingram J.L., Criminal Evidence, Waltham 2012
Ingram J.L., Criminal Evidence, Waltham 2015
Kremens K., Dostęp do obrońcy (adwokata) w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA (doktryna Mirandy), Europejski Przegląd Sądowy 2019, nr 1
Kremens K., Inicjatywa dowodowa sądu w amerykańskim procesie karnym, PiP 2016, nr 12
Kremens K., Przesłuchanie krzyżowe (cross-examination) jako niezbędny element kontradyktoryjnego procesu karnego, [w:] Proces karny w dobie przemian. Zagadnienia ogólne, red. S. Steinborn, K. Woźniewski, Gdańsk 2018
Nemeth Ch.P., Law & Evidence. A Primer for Criminal Justice, Criminology, Law and Legal Studies, Upper Saddle River 2001
Park R.C., McCormick on Evidence and the Concept of Hearsay, Minnesota Law Review 1981, nr 65,
Park R.C., Leonard D.P., Orenstein A.A. i in., Evidence Law, St. Paul 2011
Prof. dr hab. Artur Nowak-Far
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Kontynuacja stosunku prawnego po zmianie parametrów przedmiotu zamówienia publicznego. Analiza prawa Unii Europejskiej oraz prawa Czech, Danii, Rumunii i Polski
Celem artykułu jest wskazanie, w jakim zakresie zmiana parametrów przedmiotu już udzielonego zamówienia publicznego – wtedy, gdy z jakichkolwiek istotnych powodów strony powstałego w tym kontekście stosunku prawnego widzą taką potrzebę – nie powoduje jeszcze konieczności zainicjowania nowego przetargu. Ujmując tę kwestię z innej strony, w artykule podjęto próbę wskazania, w jakim zakresie taka zmiana powoduje po stronie zamawiających powstanie obowiązku przeprowadzenia nowej procedury przetargowej. W artykule przeprowadzono analizę czterech porządków prawnych: Unii Europejskiej (konkretnie tzw. ogólnej regulacji prawa zamówień publicznych, tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26.02.2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE – jako porządku wyjściowego, wobec którego krajowe porządki prawne państw członkowskich muszą być dostosowane, oraz porządków prawnych trzech państw członkowskich UE, które unijną regulację prawa zamówień publicznych implementowały: Czech, Danii i Rumunii. Państwa te wybrano dlatego, że reprezentują trzy różne kultury implementacji unijnego prawa zamówień publicznych i trzy różne kultury ich stosowania. Stanowią więc materiał porównawczy, którego analiza umożliwia wskazanie dobrych praktyk.
Słowa kluczowe: prawo zamówień publicznych, prawo UE, prawo porównawcze, Trybunał Sprawiedliwości UE
Continuity of the Legal Relationship after a Modification of the Subject-Matter of a Public Procurement Contract. An Analysis of European Union Law and the Laws of the Czech Republic, Denmark, Romania, and Poland
All the analysed national public procurement laws (PPLs) implement the relevant EU directives and, in a rather generic manner, take account of the relevant jurisprudence of the Court of Justice of the EU. Yet, they differ in the level of specificity and in the hierarchical position of instruments containing the relevant national rules, which implement the said directives. Therefore, unsurprisingly, the national legal systems in point differ also in terms of approaches to identifying the circumstances which they deem adequate to legitimize any modification of the subject-matter [SM] of any existing public procurement contract. Despite of the fact that they all accept that such a modification should be possible whenever it is to be made within the standing contract, they differ as to what is considered as legitimizing reasons for such a modification and what is really allowed with regard to the modification of the contractually defined SM. The Danish and Czech laws require that, as a result of a modification, the general nature of the SM be preserved so that its originally intended utility be. Thus, they allow a change in SM technology as long as it provides an equivalent utility to that intended in the original tender and does not distort the economic equlibrium between the parties of the contract. In Romania, there is a considerable number of secondary national rules introduced to help specify the criteria for allowable modification of the public procurement contracts which – to a significant extent – rely on relevant FIDIC arrangements. In Poland, the national public procurement law allows for SM modifications, yet subject to strict rules intended to reflect, rather slavishly, the very wording of the relevant EU directives. Thus, these national rules set forth value ceilings for SM modifications; they also apply a rather narrow definition of allowable modifications and a similarly narrow concept of retention of the SM general character. This makes the Polish rules significantly different from the three other national legal systems compared in this paper.
Keywords: public procurement law, EU law, comparative law, EU Court of Justice
Bibliografia:
Arrowsmith S, The Law of Public and Utilities Procurement: Regulation in the EU and UK, London 2014
Bogdanowicz P., Modyfikacja umowy w prawie zamówień publicznych Unii Europejskiej, Warszawa 2019
Brodec J., Janeček V., How does the substantial modification of a public contract affect its legal regime?, Public Procurement Law Review 2015, nr 3
Brodec J., Janeček V., Podstatná změna smlouvy jakožto privativní novace, Jurisprudence 2014, nr 23
Christensen A., Batistoti Cesar D., Ændring af kontrakt, [w:] Udbudloven, red. Steen Treumer, København 2016
Gherghina S., Public Investments and the Application of Articles 101–102 TFEU, [w:] The Consistent Application of EU Competition Law: Substantive and Procedural Challenges, red. A. Almăşan, P. Whelan, Cham 2017
Gnela B., Ograniczenie swobody kontraktowej w zakresie zmiany treści umowy zawartej w wyniku udzielenia zamówienia publicznego, [w:] Ustawowe ograniczenie swobody umów. Zagadnienia wybrane, red. Gnela B., Warszawa 2010
Hartlev K., Wahl Liljenbøl M., Changes to existing contracts under the EU public procurement rules and the drafting of review clauses to avoid the need for a new tender, Public Procurement Law Review 2013, nr 2
Hoepffner H., L’exécution des marches publics et des concessions saisie par la concurrence: requiem pour la mutabilitié des contrats administratifs de la commande publique, Marchés Publics 2014, nr 6
Hoepffner H., La modification des contrats de la commande publique à l’éprouve de droit communautaire, Paris 2011
Olivera R.D., Modification of Public Contracts: Transposition and Interpretation of the new EU Directives, European Procurement and Public Private Partnership Law Review 2015, nr 1
Rabczyński W., Umowna modyfikacja zamówienia publicznego, Kontrola Państwowa 2016, nr 6
Rabczyński W., Wybrane problemy przedmiotowej modyfikacji zobowiązania na gruncie prawa zamówień publicznych, Prawo Zamówień Publicznych 2014, nr 2
Treumer S., Contract changes and the duty to retender under the new EU public Procurement Directive, Public Procurement Law Review 2014, nr 3
Prof. dr hab. Wojciech J. Kocot
Uniwersytet Warszawski
Europeizacja materialnego prawa prywatnego – stan obecny i perspektywy
Europeizacja jest procesem regionalnym o charakterze hybrydowym, łączącym w sobie elementy unifikacji i harmonizacji, stopniowo prowadzącym do konsolidacji i uniformizacji prawa prywatnego, ściśle w ramach instytucjonalnych Unii Europejskiej. Jednolity Rynek Europejski w warunkach globalizacji i silnej konkurencji innych struktur gospodarczych (USA, Chiny) nie może prawidłowo funkcjonować w tak zróżnicowanym regulacyjnie systemie prawnym. Podejmowane przez UE w ostatnim dwudziestoleciu inicjatywy legislacyjne dotyczą wyspecjalizowanych gałęzi prawa prywatnego, są punktowe, problemowe, tworząc zbyt wąską przestrzeń dla jego całościowej, systemowej harmonizacji. Na przeszkodzie kompleksowej realizacji idei europeizacji stoi nie tylko brak jednoznacznych kompetencji Unii Europejskiej do stanowienia jednolitych norm prawa prywatnego materialnego, lecz przede wszystkim obawy państw członkowskich przed utratą autonomii w procesie jego stosowania, w tym przed zanikiem własnego, oryginalnego systemu instytucji i pojęć cywilnoprawnych (z reguły skodyfikowanych) oraz odejściem od ich utrwalonej, krajowej wykładni. Jeśli chodzi o systemy o tradycji romańsko-germańskiej, niepokój ten jest bezpodstawny. Będący wspólnym dorobkiem europejskiej szkoły prawa oraz Unii Europejskiej, zbiór ogólnych zasad Draft Common Frame of Reference, oparty na jednorodnej terminologii i wspólnym dorobku Acquis communautaire, jest nie tylko najpoważniejszym, unifikacyjnym osiągnięciem akademickim ostatniego półwiecza, ale też skutecznie podważa zasadność formułowanych zastrzeżeń. Jednolita transpozycja tych reguł do krajowych kodeksów wszystkich państw członkowskich pozostaje w dalszym ciągu modelowym zadaniem harmonizacyjnym mimo, że nie stanowią one całokształtu zagadnień prawa prywatnego. Europeizacja osiągnie swój cel ostateczny, gdy zharmonizowane normy zaczną być jednolicie stosowane i interpretowane przez sądy krajowe.
Słowa kluczowe: europeizacja, unifikacja, materialne prawo prywatne, harmonizacja minimalna, harmonizacja maksymalna, acquis communautaire
Europeanization of Substantive Private Law: Current State and Future
Europeanization should be seen as a regional law-making process with a hybrid combination of unification and harmonization routes, gradually leading to the consolidation and uniformity of private law, strictly within the European Union organizational framework. Bearing in mind the challenges of globalization and firm competition from other economic entities (USA, China), the Single European Market cannot function correctly in such a heavily diversified legal system. EU legislative initiatives undertaken in the last twenty years have concerned individual areas of private law, they have been fragmented and sector-oriented, which significantly narrowed down any chances for the creation of a coherent and overarching system of private law rules. The comprehensive deployment of the idea of Europeanization is hampered not only by the lack of unambiguous EU competences to establish uniform norms of substantive private law but – above all – by the Member States’ recurrent concerns about the likely loss of their exclusive sovereignty in terms of the process of applying the law, the disappearance of their own, unique systems of civil law mechanisms and notions (usually codified), and abandoning their well-rooted national interpretations. As far as the Romanesque and German legal systems are concerned, such fears are unjustified. The common acquis of the European academia and the European Union, the collection of the general principles: Draft Common Frame of Reference, based on uniform terminology and common acquis communautaire, is not only the most serious unifying academic accomplishment of the last half-century, but it also challenges all the above objections. Uniform transposition of these common rules into domestic civil codes of all Member States remains a prototypical harmonization task despite the fact that the DCFR does not cover all areas of private law. The Europeanization achieves its ultimate objective when harmonized standards become uniformly applied and interpreted by national courts.
Keywords: Europeanization, unification, substantive private law, maximum harmonization, minimum harmonization, acquis communautaire
Bibliografia:
Bar Ch. von, Clive E., Schulte-Nölke H., Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of Reference, München 2009
Bar Ch. von, Od zasad do kodyfikacji: perspektywy europejskiego prawa prywatnego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2002, nr 2
Bar Ch. von, Prace nad projektem Europejskiego Kodeksu Cywilnego, PiP 2000, nr 10
Benacchio G.A., Pasa B., A Common Law for Europe, Budapest–New York 2005
Błaszczyk C., Wpływ Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów na prawo europejskie w zakresie sprzedaży konsumenckiej, Studia Prawnicze 2014, nr 3
Brzozowski A., rozdz. V, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań, red. K. Osajda, Warszawa 2020
Calliess G.P., Zumbansen P., Rough Consensus and Running Code: A Theory of Transnational Private Law, Oxford–Portland 2010
Czachórski W., Brzozowski A., Safjan M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 2009
Delaume G.R., Comparative Analysis as a Basis of Law in State Contracts: the Myth of the Lex Mercatoria, Tulane Law Review 1989, t. 63
Di Matteo L.A., Janssen A., Magnus U., Schulze R., [w:] International Sales Law. Contract, Principles & Practice, Baden-Baden 2016
Fazio S., The Harmonization of International Commercial Law, Kluwer Law International 2007
Ferrari F., The CISG and its Impact on National Legal Systems, München 2008
Fornasier M., 28 versus 2. Regime – Kollisionrechtliche Aspekte eines optionalen europäischen Vertragsrecht, Rabels Zeitschrift für Ausländisches und Internationales Privatrechts 2012, t. 76
Giaro T., Transnational Law and Its Historical Precedents, Studia Iuridica 2016, t. 68
Gnela B., Uwagi o projektowanej zmianie miejsca regulacji umowy sprzedaży konsumenckiej (na tle dyskusji o miejscu umów konsumenckich w polskim prawie), [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Drozdowi, red. M. Pecyna, J. Pisuliński, M. Podrecka, Warszawa 2013
Goldman B., Nouvelles réflexions sur la Lex Marcatoria, [w:] Etudes de droit international en l’honneur de Pierre Lalive, red. C. Dominicé, R. Patry, C. Reymond, Basle–Frankfurt am Main 1993
Goldman B., The Applicable Law: The General Principles of Law – The Lex Mercatoria, [w:] Contemporary Problems in International Arbitration, red. J. Lew, Dordrecht 1987
Hasselink M.W., Contract Theory and EU Contract Law, [w:] Research Handbook on EU Consumer and Contract Law, red. Ch. Twigg-Flesner, Cheltenham–Northampton 2016
Hasselink M.W., Howto opt into the Common European Sales Law? Brief Comments on the Commission’s Proposal for a Regulation, European Review of Private Law 2012, t. 1
Hasselink M.W., The Structure of the New European Private Law, Electronic Journal of Comparative Law 2002, t. 6.4, nr 12
Heiderhoff B., Gemeinschaftsprivatrecht, München 2005
Hondius E., Heutger V., Jeloschek Ch., Sivesand H., Wiewiórowska A., Principles of European Law, Monachium 2008
Honsell H., Die Erosion des Privatrechts durch das Europarecht, Zeitschriftfür Wirtschaftsrechtz 2008, nr 14
Jessup Ph.C., Transnational Law, New Haven 1956
Kappus A., “Conflict Avoidance” durch “Lex Mercatoria” und UN-Kaufrecht 1980, Recht der Internationalen Wirtschaft 1990, nr 10
Kieninger E.-M., Die Vollharmonisirung des Rechts Allgemeiner Geschäftsbedingungen – eine Utopie?, Rabels Zeitschrift für auslendisches und internationales Privatrecht 2009, t. 73
Kocot W.J., Perspektywy harmonizacji prawa prywatnego w ramach Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem zobowiązań umownych, Studia Iuridica 2005, t. XLIV
Kocot W.J., Systematyka prawa zobowiązań umownych w przyszłym kodeksie cywilnym, PiP 2018, nr 3
Lando O., CESL or CISG, [w:] Gemeinsames Europäisches Kaufrecht für die EU. Analyse des Vorschlags der Europäischen Kommission für ein optionales Europäisches Vertragsrecht vom 11. Oktober 2011, red. O. Remien, S. Herrler, P. Limmer, München 2012
Lando O., The Common Core of the European Contract Law and the Principles of European Contract Law, Hastings International & Comparative Law Review 1998, t. 21
Lando O., The Principles of European Contract Law: an Alternative to or a Precursor of European Legislation, American Journal of Comparative Law 1992, t. 40
Łętowska E., Osajda K., rozdz. I, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań, red. K. Osajda, Warszawa 2020
Loos M.B.M., Full Harmonization as a Regulatory Concept and its Consequences for the National Legal Orders. The Example of the Consumer Rights Directive, [w:] Vollharmonisierung im Europäischen Verbraucherrecht?, red. M. Stürner, München 2010
Lorenz S., Riehm T., Lehrbuch des neuen Schuldrechts, München 2002
Magnus U., The Vienna Sales Convention (CISG) between Civil and Common Law- Best of All Worlds?, Journal of Civil Law Studies 2010, t. 3
Mańko R., Europejski kodeks cywilny – stan prac nad projektem i perspektywy dalszego rozwoju, Studia Iuridica 2004, t. XLIII
McKendrick E., Kapila R., Contract Law Harmonisation: An English Perspective, [w:] W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Rajskiemu, red. A. Brzozowski, W. Kocot, K. Michałowska, Warszawa 2007
Miller L., The Emergence of EU Contract Law – Exploring Europeanization, Oxford 2011
Müller-Graff P.Ch., Gemeinsames Privatrecht in der Europäischen Gemeinschaft, Baden-Baden 1999
Nettesheim M., [w:] EMRK Europäische Menschenrechtskonvention, red. J. Meyer-Ladewig, Baden-Baden 2017
Nottage L., Convergence, Divergence and the Middle Way in Unifying and Harmonizing Private Law, [w:] Annual German & European Law, red. R. Miller, P. Zumbansen, New York 2006
Pecyna M., Europejski kodeks cywilny a sektorowa harmonizacja prawa prywatnego, [w:] Europeizacja Prawa Prywatnego, t. II, red. M. Pazdan, W. Popiołek, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar, Warszawa 2008
Pecyna M., Zoll F., Założenia projektu struktury części szczegółowej zobowiązań. W poszukiwaniu nowego modelu, Transformacje Prawa Prywatnego 2012, nr 1
Peter W., Arbitration and Renegotiation of International Investments Agreements, The Hague–Boston–London 1995
Pisuliński J., Kilka pytań o europejski kodeks cywilny, Transformacje Prawa Prywatnego 2006, nr 2
Pisuliński J., O możliwości stworzenia zasad europejskiego prawa zobowiązań umownych, [w:] W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Rajskiemu, red. A. Brzozowski, W. Kocot, K. Michałowska, Warszawa 2007
Poczobut J., Harmonizacja prawa prywatnego w skali światowej a regionalna integracja gospodarcza, [w:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, Warszawa 2005
Radwański Z., Zielona księga. Optymalna wizja kodeksu cywilnego Rzeczypospolitej Polskiej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2007, nr 1
Rajski J., European Initiatives and Reform of Civil Law in Poland, Juridica International 2008, nr XIV
Rajski J., For a Progressive Codification of European Private Law, [w:] Liber Amicorum Guido Alpa, Private Law Beyond the National Systems, red. M. Adenas i in., London 2007
Rajski J., Kierunki rozwoju europejskiego prawa kontraktów, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2002, nr 1
Rajski J., Nowy etap rozwoju europejskiego prawa prywatnego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2006, nr 1
Rajski J., On the Need for a Progessive Harmonization of Private Law in the European Union: The Role of Legal Science and Education, The Law Review University of Tartu 2006, t. XI
Rajski J., Rozwój tendencji do europeizacji prawa prywatnego, [w:] Europeizacja Prawa Prywatnego, t. II, red. M. Pazdan, W. Popiołek, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar, Warszawa 2008
Reich N., European contract Law – Ghost or Host for Integration, Wisconsin International Law Journal 2006–2007, vol. 24
Rudnicki J., Dekodyfikacja prawa cywilnego w Polsce, Bielsko–Biała 2019
Schulte-Nölke H., How to realise the “Blue Button”? – Reflections on an optional instrument in the area of contract law, [w:] European Private Law – Current Status and Perspectives, red. R. Schulze, H. Schulte-Nölke, München 2011
Schulze R., Allgemeine Rechtsgrundsätze und europäisches Privatrecht, Zeitschrift für Europäisches Privatrecht 1993, nr 3
Schulze R., Contours of European Private Law, [w:] European Private Law – Current Status and Perspectives, red. R. Schulze, H. Schulte-Nölke, München 2011
Schulze R., European Private Law and Existing EU Law, European Review of Private Law 2005, t. 13
Schulze R., The New Shape of European Contract Law, Journal of European Consumer & Market Law 2015, t. 4
Schulze R., Zoll F., European Contract Law, Baden-Baden 2018
Stadler A., Anwendungsvoraussetzungen und Anwendugsbereich des Common European Sales Law, Archiv für die civilistische Praxis 2012, nr 5
Stone R., Devenney J., The Modern Law of Contract, London–New York 2017
Stranger I., La notion de Lex Mercatoria en droit du commerce international, Boston 1991
Twigg-Flesner Ch., The Europeanisation of Contract Law, Oxford–New York 2014
Wilhemsson T., Private Law in the EU: Harmonized or Fragmented Europeanisation, European Review of Private Law 2002, nr 1
Zoll F., Die Grundregeln de Acquis-Gruppe im Spannungsverhältnis zwischen Acquis commun und Acquis Communautaire, European Union Private Law Review 2008, nr 3
Zoll F., Metoda Acquis – Group. Wkład w harmonizację prawa umów w Europie, [w:] Europeizacja Prawa Prywatnego, t. II, red. M. Pazdan, W. Popiołek, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar, Warszawa 2008
Zoll F., Problemy struktury przyszłego polskiego Kodeksu cywilnego, [w:] „W trosce o rodzinę”. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Wandy Stojanowskiej, red. M. Kostek, J. Słyk, Warszawa 2008
Żuławska Cz., Uwagi o „europeizacji prawa umów”, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2001, nr 2
Prof. dr hab. Jan Kulesza
Uniwersytet Łódzki
Prawo łaski w świetle Konstytucji. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17.07.2018 r., K 9/17
Glosowany wyrok, w którym Trybunał wypowiedział się odnośnie do wykładni art. 139 Konstytucji, dostarcza bogatego materiału polemicznego. Autor podnosi dodatkowe argumenty krytyczne względem tych, które sformułowano w zdaniu odrębnym sędziego L. Kieresa, jak i w glosie M. Florczak-Wątor.
Słowa kluczowe: prawo łaski, kompetencje Prezydenta, trójpodział władzy, demokratyczne państwo prawne, zasady wykładni prawa
The Power of Pardon in the Polish Constitution. Commentary on Judgment of the Constitutional Tribunal of 17 July 2018, K 9/17
The presidential power of pardon does not apply to individual abolition. A pardon granted before the judgment becomes final means overstepping the boundary of the sphere reserved for the judiciary. In this way, the President prevents it from exercising its powers, thus violating the principle of the separation of powers underlying democratic rule of law. At the same time, he himself administers justice, since in assessing the prerequisites for the application of pardon, he must assess the act of the perpetrator in terms of mens rea and actus reus. He must assess the facts, qualify them, establish guilt, and then pardon the perpetrator. The assumption that it is permissible to use individual abolition prevents the interpretation of constitutional norms in accordance with generally accepted rules and principles, including those of logical reasoning.
Keywords: power of pardon, presidential powers, separation of powers, democratic rule-of-law state, directives of statutory interpretation
Bibliografia:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2012
Duda A., Wąglorz A., Zakres przedmiotowy prawa łaski z art. 139 Konstytucji (o niedopuszczalności stosowania abolicji indywidualnej), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2016, nr 1
Florczak-Wątor M., Glosa do wyroku TK z 17.7.2018 r. (K 9/17), LEX 2018
Frank N., Mój ojciec Hans Frank, tłum. E. Kacprzycka, J. Kwiatkowski, Warszawa 1991
Grunberger R., Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1994
Kaczmarczyk-Kłak K., Prawo łaski a postępowanie w sprawach o wykroczenia, [w:] Węzłowe problemy prawa wykroczeń – czy potrzebna jest reforma?, red. M. Kolendowska-Matejczuk, V. Vachev, Warszawa 2016
Kaczmarczyk-Kłak K., Prawo łaski w Polsce na tle porównawczym. Dawniej i współcześnie, Rzeszów 2013
Kardas P., Giezek J., Konstytucyjne podstawy prezydenckiego prawa łaski a możliwość stosowania tzw. abolicji indywidualnej, Palestra 2016, nr 1–2
Schenk D., Hans Frank. Biografia generalnego gubernatora, Kraków 2009
Weh A., Prawo Generalnego Gubernatorstwa, Krakau 1940
Wrzyszcz A., Nadzór Hansa Franka nad sądownictwem w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, Miscellanea Historico-Iuridica 2015, t. XIV, nr 2
Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008
Wrzyszcz A., Uwagi o prawie łaski w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1945) (Podstawy normatywne stosowania prawa łaski w GG), Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 2006, t. 9, nr 2
