Determinanta prawa do obrony a kwalifikacja nadużyć pozycji dominującej
prof. dr hab. Robert Stefanicki
Autor jest profesorem zwyczajnym w Instytucie Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Determinanta prawa do obrony a kwalifikacja nadużyć pozycji dominującej
Wykrywanie naruszeń reguł konkurencji we współczesnych, niejednokrotnie bardzo złożonych stosunkach rynkowych, staje się coraz trudniejsze. Omawiane w artykule orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości z jednej strony wywołuje pewien niedosyt, gdy chodzi o dokonaną kwalifikację skutków prawnych niedochowania przez Komisję Europejską wymogów odpowiedniego dostępu do żądanych przez skarżącą dokumentacji z przesłuchań, z drugiej zaś strony w określony sposób ją nobilituje, ponieważ wskazuje na niesłuszne powstrzymanie się w ramach dokonanego badania przez sądy spornych praktyk rynkowych w zakresie ograniczenia konkurencji od uwzględnienia jej argumentacji. Dla organów krajowych stosujących unijne prawo konkurencji istotne pozostaje przesłanie odnoszące się do zapewnienia niezbędnych do rozstrzygnięcia materiałów z postępowań wyjaśniających, identyfikowanych przez organ jako nieformalne.
Słowa kluczowe: prawo ochrony konkurencji, nadużycie pozycji dominującej, ekonomiczna analiza, system rabatów, prawo do obrony, charakter przesłuchania
prof. dr hab. Robert Stefanicki
The author is a full professor at the Civil Law Institute of the Faculty of Law, Administration and Economy of the University of Wrocław.
The Determinant of the Right of Defence and Classification of Abuses of Dominant Position
Detecting violations of the rules of competition in contemporary, often very complex, market relationships is becoming an increasingly difficult task. On the one hand, the case law of the Court of Justice, which is discussed in the article, leaves us with a certain sense of insufficiency in terms of classifying the legal consequences of the European Commission failing to meet the requirements of adequate access to interview documentation requested by the applicant. On the other hand, it ennobles it in a way, because it indicates that courts examining the disputed market practices in restraint of competition improperly refrained from taking its argumentation into account. For national authorities applying EU competition law, what remains an important principle is the provision of materials from explanatory proceedings, identified by the authority as informal, which materials are necessary to decide the case.
Keywords: competition protection law, abuse of a dominant position, economic analysis, system of rebates, right of defence, character of interview
Bibliografia:
Andriychuk O., The Normative Foundations of European Competition Law, Cheltenham:Edward Elgar Publishing 2017.
Bailey D., Book review: The Normative Foundations of European Competition Law, by Oles Andriychuk. (Cheltenham:Edward Elgar Publishing, 2017), Common Market Law Review 2019/1.
Barbier E., De La Serre, Accès au dossier: quand une situation exceptionnelle se mue en arrêt de principe, Revue Lamy de la Concurrence: droit, économie, régulation 2012 nº 30.
Behrens P., Europäisches Marktöffnungs- und Wettbewerbsrecht, Heidelberg 2017.
Bernatt M., Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji, Warszawa 2011.
Błachucki M., System postępowania antymonopolowego w sprawach kontroli koncentracji przedsiębiorców, Warszawa 2012.
Bodenstein I., Intel Corporation Inc. und Post Danmark II – Die Weichen für die zukünftige Bewertung von Rabatten nach Art. 102 AEUV sind so gut wie gestellt!, „Zeitschrift für Wettbewerbsrecht” 2015/4.
Bułakowski K., Rabaty stosowane przez przedsiębiorstwa dominujące w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w latach 2011–2015, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2017/5
Bundeskartellamt, Was kann und soll die kartellrechtliche Missbrauchsaufsicht? Tagung des Arbeitskreises Kartellrecht 4. Oktober 2018, Bonn 2018.
Cardon M., "Intel missa est!" Soixante ans de discussions inutiles autour du titre de compétence de la Commission en droit de la concurrence: le critère des effets qualifies, „Revue trimestrielle de droit européen” 2018/1.
Carli C., Pardolesi R., Il caso Intel e l’antitrust europeo: l’approccio economico alla riscossa: Corte di giustizia dell`Unione europea, sentenza 06/09/2017, n. C-413/14, Il Foro italiano 2017/10.
Colomo P.I., AG Wahl in Intel, or the value of realism and consistency in the context of Article 102 TFEU, „Concurrences: revue des droits de la concurrence” 2017/1.
Coninck De R., The as-efficient competitor test: some practical considerations following the ECJ Intel judgment, „Competition Law & Policy Debate” 2018/2.
Dobosz K., Jednolitość stosowania prawa konkurencji Unii Europejskiej przez organy i sądy państw członkowskich, Warszawa 2018.
Doniec A., Stosowanie kar pieniężnych w unijnym i polskim prawie konkurencji w świetle wymogów ochrony praw człowieka, Warszawa 2015.
Дорич А., Делото Интел – „Игра на доказване“. Решение от 6 септември 2017 г., Intel/Комисия, C 413/14 P, Европейски правен преглед 2018/XX.
Fink M., Trendwende beim Schutz der Verteidigungsrechte im EU-Kartellverfahren?, „European Law Reporter” 2011/11.
Fornalczyk A., Skoczny T. (red.), Ekonomia ochrony konkurencji. Ograniczenia wertykalne, Warszawa 2016.
Fumagalli Ch., Motta M., On the Use of Price-cost Tests in Loyalty Discounts and Exclusive Dealing Arrangements: Which Implications from Economic Theory Should Be Drawn?, „Antitrust Law Journal” 2017/2.
Geradin D., Loyalty Rebates after Intel: Time for the European Court of Justice to Overrule Hoffman-La Roche, „Journal of Competition Law & Economics” 2015/3.
Innerhofer I., Intel C-413/14P – Der lange Arm des EU-Wettbewerbsrechts?, „Österreichische Zeitschrift für Kartellrecht” 2017/6.
Kaczyńska-Kochaniec T., Czy nadchodzą zmiany w podejściu organów ochrony konkurencji do rabatów warunkowych stosowanych przez podmioty posiadające pozycję dominującą?, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2018/3.
Keane A., The Modern Law of Evidence, Oxford 2006.
Kohutek K., Glosa do wyroku SPI z dnia 12 czerwca 2014 r., T-286/09, LEX 2014.
Kohutek K., Praktyki wykluczające przedsiębiorstw dominujących. Prawidłowość i stosowalność reguł prawa konkurencji, Warszawa 2012.
Kohutek K., Szkoda antymonopolowa. Zasady odpowiedzialności oraz dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, LEX 2018.
Kohutek K., Sieradzka M., Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014.
Kowalik-Bańczyk K., Prawo do obrony w unijnych postępowaniach antymonopolowych. W kierunku unifikacji standardów proceduralnych w Unii Europejskiej, Warszawa 2012.
Lowe P., Marquis M., Monti G., European competition law annual 2013: effective and legitimate enforcement of competition law, Oxford 2016.
Marinova M., What Can We Learn About the Application of the as Efficient Competitor Test in Fidelity Rebate Cases from the Recent US Case Law? World Competition 2018/4.
Miąsik D., Reguła rozsądku w prawie antymonopolowym, Kraków 2004.
Neven D., A structured assessment of rebates contingent on exclusivity, „Competition Law and Policy Debate” 2015/1.
Parret L. Y. J. M., Sense and nonsense of rules on proof in cartel cases: how to reconcile a more economics based approach with more attention for rules on proof? „European Competition Law Review” 2008/1(4).
Petit N., The Advocate General's Opinion in Intel v Commission: Eight Points of Common Sense for Consideration by the CJEU, „Concurrences: revue des droits de la concurrence” 2017/1.
Petit N., The case of the European Commission’s curious interpretation of the Intel Judgment, „Competition Law and Policy Debate” 2018/1.
Piszcz A., Ekonomizacja prawa antymonopolowego [w:] Nowe kierunki działań administracji publicznej w Polsce i Unii Europejskiej, red. P. Chmielnicki, A. Dybala, Warszawa 2009.
Podszun R., The Role of Economics in Competition Law: The “effects-based approach” after the Intel-judgment of the CJEU, Journal of European Consumer and Market Law 2018/2
Ritter C., Price discrimination as an abuse of a dominant position under Article 102 TFEU: MEO'Subscribed, Common Market Law Review 2019/1.
Robertson V.H.S.E., Consumer Welfare in Financial Services: A View from EU Competition Law, „Yearbook of Antitrust and Regulatory Studies” 2018/1
Rokita K., Systemy rabatowe przedsiębiorstw dominujących w prawie konkurencji Unii Europejskiej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/8.
Salop S.C., The Raising Rivals’ Cost Foreclosure Paradigm, Conditional Pricing Practices, and the Flawed Incremental Price-cost Test, „Antitrust Law Journal” 2017/2.
Skoczny T., Jurkowska A., Miąsik D. (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009.
Sosnowski P., Prawo przedsiębiorstw do obrony w postępowaniu antymonopolowym przed Komisją Europejską, Warszawa 2013.
Stefanicki R., Dostęp osób poszkodowanych naruszeniami reguł konkurencji do dokumentów pozyskiwanych w postępowaniu publicznoprawnym, „Państwo i Prawo” 2014/6.
Stefanicki R., Rozsądny termin postępowania w sprawach o naruszenia reguł konkurencji – rozważania na tle wyroku z dnia 15 lipca 2015 r., „Radca Prawny. Zeszyty Naukowe” 2015/5.
Stefanicki R., Związki między prawem konkurencji a ochroną konsumentów [w:] System Prawa Prywatnego, t. 15, Prawo konkurencji, red. M. Kępiński, Warszawa 2014.
Szmigielski A., Rabaty warunkowe udzielane przez przedsiębiorstwa dominujące w świetle prawa konkurencji Unii Europejskiej. W kierunku bardziej ekonomicznego podejścia, Warszawa 2016.
Szydło M., Ekonomiczna analiza nadużycia pozycji dominującej w rozumieniu art. 82 TWE, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/2.
Venit J.S., The judgment of the European Court of Justice in Intel v Commission: a procedural answer to a substantive question?, „European Competition Journal” 2017/2–3.
Walsh D.J., Carrots and Sticks – Leniency and Fines in EC Cartel Cases, „European Competition Law Review” 2009/1.
Wardęga E., Systemy rabatowe stosowane przez przedsiębiorstwa dominujące – czy najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE można obronić. Glosa do wyroku Sądu (siódma izba w składzie powiększonym z dnia 12 czerwca 2014 r. w sprawie T-286/09, Intel Corp. przeciwko Komisji Europejskiej, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2014/9
Wils W.P.J., The judgment of the EU General Court in Intel and the so-called ‘more economic approach’ to abuse of dominance, „World Competition: Law and Economics Review” 2014/4.
Żurawik A. [w:] Prawo przedsiębiorców. Przepisy wprowadzające do Konstytucji Biznesu, red. G. Kozieł, Warszawa 2019.
dr Izabela Hasińska
Autorka jest adiunktem na Wydziale Ekonomiczno-Społecznym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu oraz adwokatem.
prof. dr hab. Feliks Zedler
Profesor SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny.
Wybrane zagadnienia egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej
W artykule została dokonana analiza wybranych zagadnień związanych z dochodzeniem roszczeń przez wierzycieli od wspólników spółki cywilnej. Podjęte kwestie budzą liczne kontrowersje zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie. Spółka cywilna nie jest samodzielnym podmiotem prawnym. Stanowi wyłącznie stosunek zobowiązaniowy łączący jej wspólników. Do egzekucji z majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej potrzebny jest tytuł wykonawczy wystawiony w oparciu o tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom spółki cywilnej. Rzutuje to na status wspólników w toku egzekucji, a także na uprawnienia wierzyciela. W celu ustalenia statusu wspólników jako dłużników egzekwowanych oraz sytuacji wierzyciela przeanalizowano kolejno charakter prawny majątku spółki i zasady odpowiedzialności za zobowiązania, podstawy egzekucji z majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej i uzyskanie tytułu egzekucyjnego. Dalsze rozważania obejmują problematykę wpływu zmiany wspólnika spółki cywilnej na bieg egzekucji przeciwko spółce i wpływu rozwiązania spółki na egzekucję z majątku wspólnego oraz pozycję prawną wspólników spółki cywilnej w toku egzekucji z ich majątku wspólnego.
Słowa kluczowe: spółka cywilna, odpowiedzialność, zobowiązanie, tytuł wykonawczy, egzekucja, majątek wspólny
dr Izabela Hasińska
The author is an assistant professor at the Economic and Social Faculty of the Poznań University of Life Sciences and a practising advocate.
prof. dr hab. Feliks Zedler
Professor of the University of Social Sciences and Humanities (SWPS).
Selected Issues Relating to Enforcement against Common Assets of Partners of a Civil Law Partnership
The article contains an analysis of selected issues relating to creditors’ pursuit of claims against partners of a civil law partnership. The issues discussed here arouse numerous controversies both in literature and in case law. A civil law partnership is not an independent legal entity. It is only a relationship of obligation between the partners. In order to levy enforcement on the common assets of partners of a civil law partnership an enforcement order must be issued on the basis of a writ of enforcement against all partners of a civil law partnership. This affects the status of partners in the course of enforcement, as well as the rights of the creditor. In order to determine the status of partners as debtors subjected to enforcement and the creditor’s situation, the analysis covers subsequently: the legal character of the partnership's assets and the principles regulating liability for debts, the grounds for enforcement against common assets of the partnership of a civil law partnership, and obtaining writs of enforcement. Later on, the reflections cover the questions of how a change of a partner of a civil law partnership influences enforcement against the partnership and how dissolution of the partnership influences enforcement against the common assets or the legal position of partners of a civil law partnership in the course of enforcement against their common assets.
Keywords: civil law partnership, liability, obligation, enforcement order, enforcement, common assets
Bibliografia:
Frąckowiak J., Jednostka organizacyjna jako substrat osoby prawnej i ustawowej [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, Kraków 2005.
Frąckowiak J., Konstrukcja prawna spółki cywilnej [w:] Ars et usus. Księga pamiątkowa ku czci sędziego Stanisława Rudnickiego, Warszawa 2005.
Frąckowiak J., Podmiot gospodarczy. Kilka uwag o konsekwencji wyodrębnienia tej kategorii podmiotów w prawie cywilnym [w:] Spółka jako podmiot gospodarczy, red. J. Frąckowiak, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1995/1770.
Grzybowski S. [w:] System prawa cywilnego, t. 3, cz. 2, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1976, s. 815.
Gudowski J. [w:] Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 2, red. G. Bieniek, Warszawa 2007.
Hasińska I., Charakter prawny spółki cywilnej na tle historycznym i prawnoporównawczym, Poznań 2016.
Herbet A., Spółka cywilna – konstrukcja prawna, Warszawa 2008.
Koch A., Napierała J. (red.), Umowy w obrocie gospodarczym, Kraków 2006.
Korzan K., Spółka cywilna w kontekście praktyki notarialnej, „Rejent” 1999/10.
Lic J., Warunki prawne uznania podmiotowości spółki cywilnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2006/3.
Mrówczyński M., Wyjawienie majątku w postępowaniu egzekucyjnym, Sopot 2001.
Pietrzkowski H. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 5, Postępowanie egzekucyjne, red. T. Ereciński, Warszawa 2012.
Pietrzykowski K. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz do 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Wiśniewski A.W., Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny, t. 1, Wiadomości ogólne. Spółki osobowe, Warszawa 1990–1992.
Wiśniewski A.W., Uważaj na kodeks (2). Spółka jawna i spółka w organizacji –ułomne osoby prawne? Niejasności ułomności, „Gazeta Wyborcza” 2001/39.
dr Mariola Żak
Uniwersytet Warszawski
Corporate governance w XXI wieku – w stronę instytucjonalizacji nowego paradygmatu prawa handlowego?
Na łamach „Przeglądu Prawa Handlowego” prace nawiązujące do dorobku teorii i filozofii prawa pojawiają się stosunkowo rzadko, jak się wydaje rzadziej niż na to zasługują, a zarazem rzadziej niż to jest przyjęte w światowym prawniczym piśmiennictwie naukowym. Mając na uwadze powyższe, w niniejszym artykule podjęto próbę uzupełnienia dotychczasowej refleksji dogmatycznej nad corporate governance o nowe wątki teoretycznoprawne. Celem rozważań jest wykazanie, że fenomen corporate governance stanowi element szerszej tendencji rozwojowej polegającej na stopniowej instytucjonalizacji sieciowego paradygmatu prawa uwzględniającego ideę dobrego rządzenia. W artykule przedstawiono najważniejsze aspekty corporate governance oraz poddano weryfikacji tezę, że idea ta jest niezbędnym komponentem rządów korporacji i globalnego prawa handlowego.
Słowa kluczowe: ład korporacyjny, paradygmat prawa, sieć, miękkie prawo, dobre praktyki, rządy korporacji, prawo spółek
dr Mariola Żak
University of Warsaw
Corporate Governance in the 21st Century: Towards Institutionalization of a New Paradigm of Commercial Law?
In Przegląd Prawa Handlowego, works referring to the achievements of theory and philosophy of law appear relatively rarely; they seem to appear less frequently than they deserve and at the same time less frequently than it is accepted in the world of scholarly legal literature. Bearing in mind the above, the present article attempts to supplement the existing dogmatic reflection on corporate governance with new theoretical threads. The purpose of these considerations is to show that the phenomenon of corporate governance is an element of a wider developmental trend based on the gradual institutionalization of the network paradigm of law taking into account the idea of good governance. The article presents the most important aspects of corporate governance and verifies the statement that the idea of corporate governance is an indispensable component of the rule of corporations and global commercial law.
Keywords: corporate governance, paradigm of law, network, soft law, best practices, the rule of corporations, company law
Bibliografia:
Aluchna M., Własność a corporate governance. Systemy, rynki, przedsiębiorstwa, Warszawa 2015.
Bilewska K. (red.), Efektywność zarządzania i nadzoru w spółce handlowej. W poszukiwaniu optymalnego modelu ustroju spółki, Warszawa 2018.
Błaszczyk P., Pojęcie interesu spółki handlowej a „lekcja” kryzysu gospodarczego – wnioski na tle prawa polskiego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2011/4.
Błaszczyk P., Pojęcie interesu spółki handlowej. Glosa do wyroku SN z dnia 5 listopada 2009 r., I CSK 158/09, „Glosa” 2012/3.
Bucholc M., Karasiewicz K., Kodeksy corporate governance w europejskim obrocie prawnym, „Przegląd Prawa Handlowego” 2003/8.
Cejmer M., Napierała J., Sójka T. (red.), Europejskie prawo spółek, t. 3, Corporate governance, Kraków 2006.
Deakin S., Reflexive Governance and European Company Law, „European Law Journal” 2009/2.
Dobija D., Koładkiewicz I., Ład korporacyjny, Warszawa 2011.
Filek J., Rozważania wokół odpowiedzialności bytu zbiorowego, „Zarządzanie Publiczne” 2014/3.
Furtek M., Jurcewicz W., Corporate governance – ład korporacyjny w spółkach akcyjnych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2002/6.
Gębusia I., Interes spółki w prawie polskim i europejskim, Warszawa 2017.
Hoff W., Kosmopolityczna emancypacja sędziów, „Krytyka Prawa” 2014/1.
Jagura B., Rola organów spółki kapitałowej w realizacji funkcji compliance, Warszawa 2017.
Jerzemowska M., Golec A., Zamojska A., Corporate governance. BRIC i Polska na tle krajów rozwiniętych, Gdańsk 2015.
Karasek I., Wacławik A., Polski kodeks corporate governance – mechanizmy wdrażania i egzekwowania, „Przegląd Prawa Handlowego” 2002/7.
Klepczarek E., Corporate governance w sektorze bankowym. Lekcje z upadku banku Lehman Brothers, Łódź 2016.
Ladeur K.-H., Das Recht der Netzwerkgesellschaft: Ausgewählte Aufsätze, red. I. Augsberg, T. Vesting, Tübingen 2013.
Licht A.N., Culture and Law in Corporate Governance [w:] The Oxford Handbook of Corporate Law and Governance, red. J.N. Gordon, W.-G. Ringe, Oxford 2018.
Lutter M., Corporate governance w Niemczech i w Europie, „Przegląd Prawa Handlowego” 2003/4.
Marcinkowska M., Corporate governance w bankach. Teoria i praktyka, Łódź 2014.
Masny M., Zarządzanie ryzykiem jako wymóg corporate governance, „Przegląd Prawa Handlowego” 2002/9.
Morawski L., Rządy prawa i rządy korporacji. Logika rozwoju państwa prawa, „Prawo i Więź” 2017/2.
Nordberg D., Corporate Governance. Principles and Issues, London-Thousand Oaks-New Delhi-Singapore 2011.
Okolski J., Opalska D., Corporate governance [w:] Prawo handlowe, red. J. Okolski, M. Modrzejewska, Warszawa 2012.
Opalska D., Obowiązek lojalności w spółkach kapitałowych, Warszawa 2015.
Opalski A., Interes spółki handlowej: interes prywatny czy także publiczny? [w:] Interes publiczny a interes prywatny w prawie, red. T. Giaro, Warszawa 2013.
Opalski A., Konflikty interesów członków organów spółek kapitałowych [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010.
Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Postuła I., Nadzór korporacyjny w spółkach Skarbu Państwa, Warszawa 2013.
Samborski A. (red.), Governance – korporacje, instytucje publiczne, sieci, „Studia Ekonomiczne” 2013/141.
Skąpska G., Prawo w ponowoczesnym społeczeństwie, „Zarządzanie Publiczne” 2008/4.
Szczepaniak R., Ład korporacyjny w gminach, „Studia Prawa Publicznego” 2014/2.
Szumański A., Zasady nadzoru korporacyjnego OECD (corporate governance), „Przegląd Prawa Handlowego” 2000/5.
Teubner G., Konstytucjonalizm społeczny. Alternatywy dla teorii konstytucyjnej nakierowanej na państwo, tłum. J. Winczorek, Warszawa 2004.
Tricker B., Corporate Governance. Principles, Policies and Practices, Oxford 2009.
Weber A.-M., Wynagrodzenie menedżerów jako zasada corporate governance, Warszawa 2012.
Pernsteiner H., Węcławski J., Finansowanie corporate governance w przedsiębiorstwach rodzinnych, Warszawa 2016.
Zacharzewski K., Etyki deontologiczne. Prawo korporacji zawodowych [w:] Pluralizm prawny. Tradycja, transformacje, wyzwania, red. D. Bunikowski, K. Dobrzeniecki, Toruń 2009.
Zacharzewski K., Prawo giełdowe, Warszawa 2012.
Zbiegień-Turzańska A., Sankcje wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni, Warszawa 2012.
Żak M., Pojęcie standardu prawnego w sieciowym systemie prawa, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/1.
Żak M., Racjonalność komunikacyjna jako podstawa legitymizacji good governance, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2017/2.
Żak M., Role zawodowe prawników w świetle modelu good governance, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2018/1.
Żak M., Soft law jako instrument koordynacji regulacyjnej good governance, „Przegląd Legislacyjny” 2019/1.
dr Anne-Marie Weber-Elżanowska (LL.M. Berkeley)
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Handlowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki handlowej przez prokurenta – o potrzebie funkcjonalnej wykładni art. 21 ust. 2 i 3 pr. up.
Nowelizacja przepisów prawa upadłościowego z 2015 r. objęła swoim zakresem przepisy dotyczące obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w imieniu dłużnika będącego osobą prawną. Stanowiło to przyczynek do ponownej refleksji nad pytaniem, czy prokurent jest objęty zakresem podmiotowym art. 21 ust. 2 Prawa upadłościowego statuującego obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego określającego sankcję odpowiedzialności odszkodowawczej za jego niezłożenie w terminie. W odpowiedzi doktryna jednolicie i kategorycznie odrzuciła istnienie obowiązku i odpowiedzialności prokurenta za zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. W niniejszym artykule Autorka dąży do wykazania, że wykładnia funkcjonalna art. 21 ust. 2 i ust. 3 Prawa upadłościowego oraz argumenty prawno-porównawcze uzasadniają tezę, stosownie do której, gdy w konkretnym stanie faktycznym możliwe będzie przypisanie prokurentowi cech faktycznego zarządcy spółki, jest on obowiązany złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, jak również spoczywa na nim odpowiedzialność za jego niezłożenie w terminie.
Słowa kluczowe: faktyczny zarządca, prokurent, upadłość, wierzyciel, wykładnia funkcjonalna
dr Anne-Marie Weber-Elżanowska (LL.M. Berkeley)
The author is an assistant professor at the Chair of Commercial Law of the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw.
The Duty of an Authorized Commercial Company Signatory to File an Insolvency Motion. On the Need for a Functional Interpretation of Article 21(2) and (3) of the Insolvency Law
The amendments introduced into the Insolvency Law in 2015 affected the provisions on the duty to file an insolvency motion on behalf of a debtor being a legal person. This has inspired a renewed reflection on the question whether the authorized signatory is one of the entities covered by Article 21(2) of the Insolvency Law, which establishes a duty to file an insolvency motion, and Article 21(3) IL, which determines the sanction of liability in damages for failing to file the motion timely. In response, the literature had unanimously and categorically rejected the existence of a duty and liability for filing an insolvency motion on the part of the authorized signatory. In this article, the author intends to demonstrate that a functional interpretation of Art. 21(2) and (3) IL and comparative law arguments justify the thesis that in certain actual situations it will be possible to treat the authorized signatory as an actual company manager, hence that person will have a duty to file an insolvency motion and will be held liable for failing to file it timely.
Keywords: actual manager, authorized (company) signatory, insolvency, creditor, functional interpretation
Bibliografia:
Adamus R., Odpowiedzialność reprezentanta dłużnika za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, „Monitor Prawa Handlowego” 2015/2.
Adamus R., Prawo upadłościowe. Komentarz, Legalis 2016.
Brand Ch., Brand M., Die insolvenzrechtliche Führungslosigkeit und das Institut des faktischen Organs, „Neue Zeitschrift für das Recht der Insolvenz und der Sanierung” 2010.
Czajkowski P., Sytuacja prawna prokurenta na tle nowego prawa upadłościowego i naprawczego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2004/3.
Dąbrowski B., Łęczyńska M., Uprawnienie prokurenta do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, „Przegląd Prawa Handlowego” 2010/2.
Fleischer H., Schmolke K.U., Faktische Geschäftsführung in der Sanierungssituation – Zugleich Besprechung von OLG München, Urt. V. 8.9.2010, „Wertpapier-Mitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht” 2011.
Fleischer H., Zur GmbH-rechtlichen Verantwortlichkeit des faktischen Geschäftsführers, GmbHR 2011.
Gizbert-Studnicki T., Wykładnia celowościowa, „Studia Prawnicze” 1985/3–4.
Gurgul S., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Legalis 2018.
Hartmann B., Die Insolvenzantragspflicht des faktischen Organs, Europäische Hochschulschriften/European University Studies/Publications Universitaires Européenne 2004.
Jakubecki A., Zelder F., Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2011.
Janda P., Prawo upadłościowe. Komentarz, LEX 2018.
Kappes A., Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. będącej komplementariuszem w spółce komandytowej za zobowiązania tej spółki, „Przegląd Prawa Handlowego” 2017/12.
Koczwara P., Groele B., Odpowiedzialność prokurenta w prawie upadłościowym, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2015/2.
Kuniewicz Z., Uprawnienie do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 marca 2013 r. (V CSK 177/12), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2014/10.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2014.
Municzewski A., Reguły interpretacyjne w działalności orzeczniczej Sądu Najwyższego, Szczecin 2004.
Ociessa S. [w:] Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, red. A. Witosz, A.J. Witosz, Warszawa 2014.
Olszewski A., Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej za nieterminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości z uwzględnieniem rozwiązań przyjmowanych na tle prawa niemieckiego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2015/3.
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969.
Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Oplustil K., Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz odpowiedzialność za jego niezłożenie w świetle znowelizowanego prawa upadłościowego (cz. 1), „Przegląd Prawa Handlowego” 2016/2.
Pawelec M., Brak zarządu w spółce kapitałowej a funkcjonowanie prokurenta (zarys problemu), IUSTITIA 2006/3.
Promińska U. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2009.
Redeker R., Die Insolvenzverschleppungshaftung des faktischen Geschäftsführers. Zugleich Besprechung der BGH-Urteile vom 27.6.2005, II ZR 113/03 und 11.7.2005, II ZR 235/03, „Deutsche Zeitschrift für Wirtschafts- und Insolvenzrecht” 2005.
Redelbach A., Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1992.
Rowe N., Recht und sprachlicher Wandel. Entwicklung einer institutionellen Auslegungstheorie, Baden-Baden 2003.
Stawecki T., Chauvin T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2017.
Strohn L., Faktische Organe – Rechte, Pflichten, Haftung, „Der Betrieb” 2011.
Szwaja J., Mika I.B. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 5, Pozakodeksowe prawo handlowe. Komentarz, Warszawa 2015.
Tomczak T., Odpowiedzialność określona w art. 299 Kodeksu spółek handlowych a odpowiedzialność na podstawie art. 21 Prawa upadłościowego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2018/1.
Weber A.-M., Redukcja wynagrodzenia członka zarządu upadłej spółki na tle innych sankcji za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, „Monitor Prawniczy” 2013/14.
Witosz A.J. [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, red. A.J. Witosz, LEX 2017.
Witosz A.J., Ochrona wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, „Przegląd Prawa Handlowego” 2017/9.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2010.
Zimmermann P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Legalis 2016, 2018.
Michał Jan Nowakowski
Autor jest absolwentem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Wynagrodzenie za bezprawne umieszczenie i korzystanie z urządzeń przesyłowych na cudzej nieruchomości
Niniejszy artykuł porusza problem doboru właściwej podstawy prawnej w celu domagania się roszczenia za bezprawne posadowienie i korzystanie z elementów infrastruktury przesyłowej na cudzej nieruchomości w okresie sprzed wejścia w życie przepisów wprowadzających do Kodeksu cywilnego służebność przesyłu. Mimo ustalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, dopuszczającej stosowanie art. 224 i n. k.c. bez względu na czas bezprawnej ingerencji w cudzą nieruchomość, w nauce prawa wskazuje się na istotne powody, które sprzeciwiają się przyjętej wykładni. Alternatywnym rozwiązaniem pozostaje art. 415 k.c., którego zastosowanie wiąże się z jednej strony z koniecznością spełnienia dodatkowych przesłanek, jednakże z drugiej strony pozwala także na uzyskanie szerszej ochrony prawnej.
Słowa kluczowe: służebność przesyłu, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, odpowiedzialność odszkodowawcza, delikt ciągły
Michał Jan Nowakowski
The author is a graduate of the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw.
Compensation for Unlawful Location and Operation of Transmission Facilities on Third Party Property
This article discusses the problem of selecting the proper legal grounds for asserting claims for unlawful location and operation of elements of transmission infrastructure on third party property in the period before the entry into force of provisions that introduced utility easement into the Civil Code. Despite the established line of case law of the Supreme Court, which permits the application of Article 224 et seq. of the Civil Code regardless of the time of unlawful interference with third party property, the science of law provides valid arguments against this interpretation. As an alternative solution, Article 415 of the Code can be applied. On the one hand, its application requires meeting additional conditions, but on the other hand it permits obtaining broader legal protection.
Keywords: utility easement, compensation for use of property on a on-contractual basis, liability in damages, continuous tort
Bibliografia:
Gniewek E., Glosa do uchwały SN z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 79/02, „Rejent” 2003/5.
Gniewek E., Prawo rzeczowe, Warszawa 2008.
Kondek J.M., Służebność przesyłu. Nowe ograniczone prawo rzeczowe, „Przegląd Sądowy” 2009/3.
Kondek J.M., Termin zasiedzenia służebności przesyłu okresu władania przez przedsiębiorcę nieruchomością w zakresie służebności przesyłu przed 3.08.2008 r. – glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22.05.2013 r. (III CZP 18/13), „Glosa” 2014/2.
Skowrońska-Bocian E. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Trzaskowski R., Korzystanie przez przedsiębiorstwa energetyczne z cudzych nieruchomości, cz. 2, „Rejent” 2003/12.
Warciński M., Ochrona posiadania nieruchomości i służebności gruntowych, „Prawo w działaniu” 2013, t. 15.
Warciński M., Służebność przesyłu. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22.05.2013 r. (III CZP 18/13), „Przegląd Sądowy” 2016/3.
Mateusz Grześków
Autor jest doktorantem w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Status prawny agenta emisji
Wskutek znaczącej reformy polskiego rynku kapitałowego, jaką jest wprowadzenie z dniem 1.07.2019 r. obligatoryjnej dematerializacji obligacji, listów zastawnych oraz certyfikatów inwestycyjnych, wprowadzona zostanie do porządku prawnego funkcja agenta emisji. Przede wszystkim służy ona wspieraniu emitentów w czynnościach związanych z rejestracją tych papierów wartościowych w depozycie papierów wartościowych. Pośrednictwo to ma charakter obligatoryjny w przypadku tzw. emisji niepublicznych. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie tła reformy, dokonania jej oceny oraz zaprezentowania analizy dotyczącej funkcji agenta emisji, charakteru prawnego umowy o wykonywanie tej funkcji, jego uprawnień oraz zakresu odpowiedzialności względem emitenta oraz inwestorów z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania ciążących na nim obowiązków.
Słowa kluczowe: agent emisji, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, listy zastawne, zdematerializowane papiery wartościowe
Mateusz Grześków
The author is a doctoral student at the Chair of Private Commercial Law of the Jagiellonian University in Krakow.
The Legal Status of an Issue Agent
As a result of the recent major reform of the Polish capital market, namely the mandatory dematerialization of bonds, covered bonds, and investments certificates, as of 1 July 2019 the function of an issue agent will be introduced. The main purpose is to support issuers in their activities aimed at registration of previously listed securities in the central depository of securities. The intermediation service of the issue agent has a mandatory character solely in the case of a so-called private placement. In this article the following issues are presented: the background of this reform, its assessment, an analysis of the issue agent’s function, the legal nature of the agreements with issue agents and the scope of civil liability of issue agents vis-à-vis the issuer and investors for failure to performance its duties or their improper performance.
Keywords: issue agent, bonds, investment certificates, covered bonds, dematerialized securities
Bibliografia:
Bączyk M., Jakubiec A., Katner W.J., Romanowski M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, red. W.J. Katner, Warszawa 2018.
Chłopecki A. [w:] Ustawa o ofercie publicznej. Komentarz, red. A. Chłopecki, M. Dyl, Warszawa 2014.
Chłopecki A., Dyl M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 19, Prawo papierów wartościowych, red. A. Szumański, Warszawa 2006.
Gizbert-Studnicki T., Znaczenie terminu „domniemanie prawne” w języku prawnym i prawniczym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1974/1.
Haładyj K., Jastrzębski J., Naruszenie obowiązków informacyjnych emitentów – zagadnienie szkody, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008/4.
Helin A., Ustawa o rachunkowości. Komentarz, Warszawa 2017.
Katner W.J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, red. W.J. Katner, Warszawa 2018.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Dobre obyczaje i zasady współżycia społecznego w prawie spółek handlowych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2016/6.
Kropiwnicki J., Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz, LEX 2013.
Liberadzki K., Dłużne papiery wartościowe, Warszawa 2014.
Machnikowski P., Śmieja A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
Michalski M. [w:] Ustawa o ofercie publicznej. Komentarz, red. M. Michalski, Warszawa 2014.
Michalski M., Wajda P. [w:] Prawo rynku kapitałowego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, Warszawa 2018.
Mroczkowski R. [w:] Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz, red. R. Mroczkowski, LEX 2014.
Ogiegło L. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2018.
Piaskowy A., Klauzule generalne w projekcie nowego kodeksu cywilnego, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2012/3.
Róg-Dyrda J., Wajda P. [w:] Prawo rynku kapitałowego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, Warszawa 2018.
Sójka T. [w:] Cywilnoprawna ochrona inwestorów korzystających z usług maklerskich na rynku kapitałowym, red. T. Sójka, Warszawa 2016.
Sójka T., Obowiązki informacyjne spółek publicznych i odpowiedzialność cywilna za ich naruszenie, Warszawa 2008.
Sójka T. [w:] Prawo rynku kapitałowego. Komentarz, red. T. Sójka, Warszawa 2015.
Spyra M. [w:] System Prawa Handlowego, t. 4, Prawo instrumentów finansowych, red. M. Stec, Warszawa 2016.
Wierzbowski M., Wajda P., Zaradkiewicz K. [w:] Prawo rynku kapitałowego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, Warszawa 2018.
Wiśniewski T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. część ogólna, red. J. Gudowski, LEX 2018
Wojciechowski R. [w:] Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz. Tom I, red. A. Kidyba, Warszawa 2018.
Zacharzewski K., Prawo giełdowe, Warszawa 2010.
Zacharzewski K., Umowa o pośrednictwo giełdowe, Toruń 2008.
Zacharzewski K. [w:] Prawo rynku kapitałowego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, Warszawa 2018.
dr Mateusz Baszczyk
Autor jest radcą prawnym w kancelarii Baker McKenzie.
Dopuszczalność statutowego ograniczenia obrotu prawem poboru
Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza dopuszczalności statutowego ograniczenia obrotu prawem poboru – zarówno na podstawie wyraźnego postanowienia statutu, jak i wykładni statutu. W dużym uproszczeniu ograniczenia rozporządzania akcjami imiennymi są wprowadzane, aby zapewnić stabilność składu osobowego akcjonariatu oraz selekcję osób, które mają nabyć status akcjonariusza. Ukształtowanie prawa poboru jako uprawnienia do objęcia akcji nowej emisji przemawia za tym, aby statutowe ograniczenia w obrocie akcjami imiennymi dotyczyły również prawa poboru.
Słowa kluczowe: prawo poboru, statutowe ograniczenia rozporządzania, wykładnia statutu, akcja imienna
dr Mateusz Baszczyk
The author is an attorney at law at Baker McKenzie law firm.
Permissibility of Limiting Trading in Subscription Rights in the Articles of Association
This article contains an analysis of whether it is permissible to limit trading in subscription rights in the articles of association, both in an express provision of the articles of association and by interpretation of the articles of association. Largely simplifying the matters, we can say that limitations upon disposal of registered shares are introduced in order to ensure stability of the shareholding and select the persons who can become shareholders. Definition of the subscription right as a right to take up a share of a new issue also justifies covering subscription rights with the same limitations as the articles of association provide for in case of trading in registered shares.
Keywords: subscription right, limiting the right of disposal in the articles of association, interpretation of articles of association, registered share
Bibliografia:
Gasiński Ł., Granice swobody kształtowania treści statutu spółki akcyjnej, Warszawa 2014.
Goszczyk M. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3b, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 393–490, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Kidyba A., Komentarz aktualizowany do art. 301–633 Kodeksu spółek handlowych, LEX 2018.
Merkt H. [w:] K.J. Hopt, H. Wiedemann, Großkommentar, t. 29, Berlin 2009.
Okolski J., Modrzejewski J., Gasiński Ł., Natura stosunku korporacyjnego spółki akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2000/8.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3a, Spółka akcyjna. Komentarz do art. 301–392, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Potrzeszcz R., Naworski J.P. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3, Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział II. Spółka akcyjna, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2012.
Potrzeszcz R., Siemiątkowski T. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział II. Spółka akcyjna, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2012.
Radwan A., Komu i co wolno w sprawie ograniczenia prawa poboru akcji? – komentarz krytyczny do wyroku SN z 8.9.2006 r. (II CSK 92/06) i zarazem komentarz do orzeczeń instancji przedkasacyjnych, „Monitor Prawniczy” 2007/11.
Radwan A., Prawo poboru w spółce akcyjnej, Warszawa 2004.
Sołtysiński S., Mataczyński M. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 3, Spółka akcyjna. Komentarz do artykułów 301–490, Warszawa 2013.
Spyra M. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2012.
Tarska M., Zakres swobody umów w spółkach handlowych, Warszawa 2012.
Zawada K. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
dr hab. Konrad Osajda
Autor pracuje w Instytucie Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz jest członkiem Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: stuletnia perspektywa
Sprawozdanie z konferencji pt.: „W stulecie polskiej regulacji prawnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością” zorganizowanej 22.02.2019 r. przez Katedrę Prawa Handlowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
dr hab. Konrad Osajda
The author works at the Civil Law Institute at the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw and is a member of the Supreme Court Research and Analyses Office.
Limited Liability Company: a Perspective of One Hundred Years
Bibliografia:
Całus A., Niemiecka spółka z o.o. (GmbH). „Stabilność w rozwoju” [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010.
Carney W.J., Limited Liability Companies: Origins and Antecedents, U. Colo. L. Rev. 1995, t. 66.
Gazur W.M., The Limited Liability Company Experiment: Unlimited Flexibility, Uncertain Role, „Law and Contemporary Problems” 1995, t. 58.
Kalss S., Adensamer N., Oelkers J., Director’s Duties in the Vicinity of Insolvency – a comparative analysis with reports from Germany, Austria, Belgium, Denmark, England, Finland, France, Italy, the Netherlands, Norway, Spain and Sweden, European Company and Financial Law Review. Special Volume. Legal Capital in Europe, red. M. Lutter, Berlin 2006.
Lutter M., Die Entwicklung der GmbH in Europa Und in der Welt [w:] Festschrift 100 Jahre GmbH-Gesetz, red. M. Lutter, Köln 2002.
Osajda K., Wprowadzenie KC [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Schmidt K., Gesellschaftsrecht, Köln–Berlin–Bonn–München 2002.
