Populizm i pragmatyzm religijnie determinowanej działalności ustawodawczej i uchwałodawczej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej VIII kadencji.
Grzegorz Maroń
doktor habilitowany, profesor UR, Zakład Nauk Historyczno- i Teoretycznoprawnych, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Rzeszowski. ORCID: 0000-0002-3861-9103
Populizm i pragmatyzm religijnie determinowanej działalności ustawodawczej i uchwałodawczej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej VIII kadencji
W artykule omówiono cztery formy religijnego populizmu dostrzegalne w aktywności ustawodawczej i uchwałodawczej Sejmu VIII kadencji, a konkretnie posłów formacji rządzącej. W kategoriach religijnego populizmu można postrzegać:
1) podejmowanie okolicznościowych i problemowych uchwał honorujących osoby duchowne i religijne wydarzenia,
2) nadawanie symbolicznego, a nie wyraźnie normatywnego wymiaru ustawom o treściach prima facie konfesyjnych, jak ustawa o ustanowieniu Święta Chrztu Polski,
3) przegłosowywanie religijnie współdeterminowanej inicjatywy ustawodawczej jako projektu obywatelskiego, a nie rządu czy grupy posłów, jak w przypadku ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni,
4) niepodejmowanie, a nawet obstrukcja religijnie współdeterminowanej inicjatywy ustawodawczej „niewygodnej” dla obozu władzy, jak kazus reglamentacji prawa aborcyjnego.
W ocenie Autora religijny populizm parlamentarzystów w Sejmie VIII kadencji nie przekładał się na prawa i wolności jednostki, ograniczając się do sfery religijnej symboliki. Granicę dla niego wyznaczał pragmatyczny rachunek politycznych zysków i strat.
Słowa kluczowe: religijny populizm, Sejm RP VIII kadencji, ustawa, uchwała
dr hab. prof. UR Grzegorz Maroń
Department of Historical and Theoretical Law Sciences, Institute of Legal Sciences, University of Rzeszow
ORCID: 0000-0002-3861-9103
Populism and pragmatism of the religiously determined statute-enacting and resolution-passing process in the 8th term Sejm of the Republic of Poland
The article discusses four forms of religious populism that are noticeable in the statute-enacting and resolution-passing process in the Sejm of the 8th term, or more precisely in the parliamentary activity of the MPs of the ruling party. In terms of religious populism, one can perceive the following:
1) adopting commemorative and “problem” resolutions honouring the clergy and religious events;
2) giving a symbolic, not explicitly normative dimension to laws containing prima facie religious content, such as the Act on the establishment of Polish Baptism Day;
3) adopting a religiously co-determined legislative initiative as a citizens’ bill and not as a government or group of deputies, as in the case of the Act on trade restrictions on Sundays and public holidays and on certain other days;
4) not taking up or even obstructing the religiously co-determined legislative initiative that is “uncomfortable” for the government party, such as the case of the failed reform of the abortion law.
In the author's opinion, religious populism of the Sejm MPs of the 8th term did not affect the rights and freedoms of individuals, confining to the sphere of religious symbolism. A pragmatic calculation of political interests marks the limit for the religious populism of deputies.
Keywords: religious populism, Sejm of the Republic of Poland of the 8th term, act, resolution
Bibliografia:
Borecki P., Elementy konfesjonalizacji państwa we współczesnej Polsce [w:] Państwo wyznaniowe. Doktryna, prawo i praktyka, red. J. Szymanek, Warszawa 2011.
Buzalka J., Religiouspopulism? Some reflections on politics in post-socialist South-East Poland, „Slovak Foreign Policy Affairs” 2005/6(1).
Chmaj M., Sokół W. (red.), Mała Encyklopedia Wiedzy Politycznej, Toruń 2001.
Courau T-M, Abraham S., Babic M. (red.), Populism and Religion, „Concilium. Internationl Journal of Theology” 2019/2.
Dunaj B. (red.), Słownik Współczesnego Języka Polskiego, Warszawa 2000, t. 2.
Firinci Y., The Possible Interconnectedness of Religious Populism, Stigmatization, Dehumanization and Hate Crimes and an Evaluation on Muslims in Russia, „Medyave Din Araştırmaları Dergisi” 2018/1.
Głowacka M., Ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/1.
Heywood A., Ideologie polityczne. Wprowadzenie, Warszawa 2007.
Kutyło Ł., Populizm religijny w Polsce – przypadek Radia Maryja. Społeczne uwarunkowania zjawiska, „Wrocławskie Studia Politologiczne” 2010/11.
Maroń G., Argumenty religijne w procesie ustawodawczym w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2019/4.
Maroń G., Integralność religijna sędziego oraz argumentacja religijna w amerykańskim procesie orzeczniczym, Rzeszów 2018.
Maroń G., Instytucja „uchwał problemowych” organów samorządu terytorialnego na wybranym przykładzie, „Prawo i Więź” 2018/4.
Maroń G., Uchwały okolicznościowe Sejmu i Senatu RP w świetle zasady religijnej, światopoglądowej i filozoficznej bezstronności władz publicznych [w:] Polityka wyznaniowa a prawo III Rzeczypospolitej, red. P. Steczkowski, M. Skwarzyński, Lublin 2016.
Maroń G., Uchwały okolicznościowe Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w polskim porządku prawnym, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/3.
Maroń G., Treści konfesyjne w dyskursie polityczno-prawnym na przykładzie uchwał okolicznościowych Sejmu i Senatu RP [w:] Metapolityka. Pomiędzy filozofią, teorią i praktyką, red. A. Pięta-Szawara, Rzeszów 2013.
Nilsson DeHanas D., Shterin M., Religion and the Rise of Populism, London 2019.
Zúquete J.P., Populism and Religion [w:] The Oxford Handbook of Populism, red. C. Rovira Kaltwasser, P. Taggart, P. Ochoa Espejo, P. Ostiguy, Oxford 2017.
Artur Kotowski
doktor habilitowany, profesor UKSW, Katedra Teorii i Filozofii Prawa, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. ORCID: 0000-0001-8284-241X
Populizm penalny a orzeczniczy?
W artykule odniesiono kryteria oceny aktów normatywnych uznawanych za odpowiadające koncepcji populizmu penalnego do ewaluacji orzeczeń sądowych. W opracowaniu autor przedstawia najważniejsze cechy zjawiska populizmu orzeczniczego (odróżniając je od populizmu sądowego – judical populism), wskazując, że w przypadku judykatury określenie to nie powinno przybierać jedynie negatywnego znaczenia.
Publikacja i udział w konferencji został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC- 2014/15/D/HS5/01131.
Słowa kluczowe: populizm penalny, populizm orzeczniczy, teoria prawa
dr hab. prof. UKSW Artur Kotowski
Associate Professor, Department of Theory and Philosophy of Law, Faculty of Law and Administration, Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw. ORCID: 0000-0001-8284-241X
Penal versus case-law populism
The article uses the criteria for assessing normative acts considered to correspond to the concept of penal populism for the evaluation of court rulings. In the study, the author presents the most important features of the phenomenon of case-law populism (distinguishing it from judicial populism), indicating that in the case of jurisprudence this term should not only take a negative meaning.
The publication and participation in the conference have been funded by the National Science Centre based on decision no. DEC- 2014/15/D/HS5/01131.
Keywords: penal populism, case-law populism, theory of law
Bibliografia:
Bottoms A., The philosophy and politics of punishment and sentencing [w:] The politics of sentencing reform, red. C. Clarkson, R. Morgan, Oxford 1995.
Chlebowicz P., Przejawy populizmu penalnego w polskiej polityce kryminalnej, „Studia prawnoustrojowe UWM” 2009/9.
Dejneka P., Populizm a sfera publiczna. Czy populizm zrewitalizuje sferę publiczną w Europie?, Warszawa 2019.
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998.
Gizbert-Studnicki T., Wykładnia celowościowa, „Studia Prawnicze” 1985/3–4.
Hart H.L.A., Pojęcie prawa, Warszawa 1998.
Kamińska E., Przekaz mediów a populizm penalny i jego znaczenie społeczne (na przykładzie sprawy „polskiego Fritzla”), „Zeszyty prasoznawcze” 2014, t. 57, nr 1(217).
Krakowski Instytut Prawa Karnego, Opinia ekspertów do nowelizacji Kodeksu karnego z 16 maja 2019 r., https://kipk.pl/65-opinia-ekspertow-do-nowelizacji-kodeksu-karnego-z-16-maja-2019-r -.
Leszczyński L., Liżewski B., Szot A. (red.), Precedens sądowy w polskim porządku prawnym, Warszawa 2018.
Nie ma kasy na kastracje, „Wprost” z 9.12.2009 r., https://www.wprost.pl/kraj/181266/nie-ma-kasy-na-kastracje.html.
Opalska A., Tymieniecka A., Wpływ mediów na kształtowanie polityki kryminalnej państwa, „Kortowski przegląd prawniczy” 2014, t. 2, nr 2.
Pratt J., Penal populism, London–New York 2007, https://infodocks.files.wordpress.com/2015/01/john_pratt_penal_populism.pdf.
Siemaszko A., Ostaszewski P., Klimczak J., Badanie poparcia dla zaostrzenia polityki karnej. Wyniki trzech sondaży opinii publicznej, Analizy wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2018.
Szafrańska M., „Kończy się raj dla pedofilów!”. Populizm penalny na przykładzie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym [w:] Populizm penalny, red. J. Widacki, Kraków 2017.
Tusk: będzie farmakologiczna kastracja dla pedofilów, „Gazeta Wyborcza” z 9.09.2008r.; http://wyborcza.pl/1,75248,5676698,Tusk__bedzie_farmakologiczna_kastracja_dla_pedofilow.html
Widacki J., Zamiast wstępu. Czym jest i do czego służy populizm penalny [w:] Populizm penalny, red. J. Widacki, Kraków 2017.
Zajadło J., Pięć minut antyfilozofii antyprawa: uchwała SN z dnia 20.12.2007 r., I KZP 37/07, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2008/1.
Izabela Jankowska-Prochot
doktor nauk prawnych, adiunkt w Wyższej Szkole Bankowej w Warszawie. ORCID: 0000-0001-7252-2623
Paweł Falenta
doktor nauk ekonomicznych, wykładowca, Uniwersytet Wrocławski. ORCID: 0000-0002-7484-3604
Zaostrzenie prawa alimentacyjnego jako przejaw populizmu prawnego w Polsce
Celem niniejszego artykułu jest kompleksowe omówienie zmian oraz przedstawienie skutków jakie niesie za sobą nowelizacja Kodeksu karnego z 23.03.2017 r. U źródeł tak zdefiniowanego celu leży potrzeba znalezienia odpowiedzi na sporne kwestie istniejące zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, a wyłaniające się na tle treści art. 209 k.k. Wyrażając rzecz ogólniej i krócej, autorom zależało na zbadaniu, czy wprowadzona w treści art. 209 k.k. zmiana, w wyniku której karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku podlega ten, którego łączna wysokość zaległości alimentacyjnych wynosi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych lub też jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej trzy miesiące, stanowi przykład populizmu prawnego. Artykuł wieńczy punkt zawierający wnioski dotyczące wprowadzonych regulacji karnomaterialnych.
Słowa kluczowe: finansowe wsparcie, kara pozbawienia wolności, zdolność do regulowania zobowiązań pieniężnych, zaostrzenie regulacji, prawo karne, populizm prawny
dr Izabela Jankowska-Prochot
Assistant Professor at the WSB University in Warsaw. ORCID: 0000-0001-7252-2623
dr Paweł Falenta
Assistant Professor at the University of Wroclaw. ORCID: 0000-0002-7484-3604
Tightening the maintenance law as a manifestation of legal populism in Poland
The purpose of this article is to comprehensively discuss the changes and to present the effects of the amendment to the Polish Penal Code of 23.03.2017. At the source of this goal is the need to find answers to disputed issues existing in both doctrine and case law, and arising from the content of Article 209 of the Polish Penal Code. To put it more general and short, the authors wanted to examine whether the amendment introduced in the content of Article 209 of the Polish Penal Code, resulting in a fine, restriction of liberty or imprisonment for up to a year for those whose total amount of maintenance arrears is equivalent to at least three periodic payments or if the delay of an outstanding non-periodic maintenance payment is at least three months, is an example of legal populism. The article ends with conclusions regarding the introduced criminal-law regulations.
Keywords: financial support, imprisonment, ability to regulate monetary obligations, tightening regulations, criminal law, legal populism
Bibliografia:
Borodziuk M., Zakres kryminalizacji przestępstwa niealimentacji po nowelizacji w 2017 r., „Prokuratura i Prawo” 2018/4.
Grześkowiak A., Wiak K. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2019.
Królikowski M., Zawłocki R., Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do artykułów 117–221, t. 1, Warszawa 2017.
Piskorski J. (red.), Istota, faktyczność i legitymizacja prawa karnego, Warszawa 2019.
Pohl Ł., Zakres i skutki depenalizacji wywołanej nowelizacją przepisu określającego znamiona przestępstwa niealimentacji, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/4.
Stefański R.A. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018.
Wojciech Jakimowicz
profesor doktor habilitowany, Katedra Prawa Administracyjnego, Uniwersytet Jagielloński. ORCID: 0000-0001-6999-4574
O definicjach i domniemaniach prawnych w prawie administracyjnym – studium przypadku
Artykuł dotyczy kwestii pełnej wykładni przepisów prawa administracyjnego. Stanowi próbę zweryfikowania przydatności przytaczanych w opracowaniu poglądów nauki dotyczących wykładni definicji legalnych i przepisów stanowiących podstawę domniemań prawnych na tle budzących w orzecznictwie istotne wątpliwości interpretacyjne regulacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Opracowanie zmierza również do wyeksponowania tezy, zgodnie z którą praktyczne instrumenty, których dostarcza teoria, a które w ramach realizacji prawa służą idei demokratycznego państwa prawnego, z tego właśnie powodu, że mają charakter uniwersalny, są wynikiem refleksji naukowej i uwzględniają aspekty systemowe i celowościowe porządku demokratycznego państwa prawnego, przedstawiają się jako silne gwarancje tego porządku, których zakwestionowanie przez prawodawcę tekstem jednostkowego aktu prawnego nie jest możliwe, a przynajmniej bardzo utrudnione.
Słowa kluczowe: definicje legalna, domniemanie prawne, służba na rzecz totalitarnego państwa
prof. dr hab. Wojciech Jakimowicz
Department of Administrative Law, Jagiellonian University. ORCID: 0000-0001-6999-4574
On legal definitions and presumptions in administrative law – case study
The article concerns the issue of the full interpretation of administrative law provisions. It is an attempt to verify the usefulness of the scientific views cited in the development of the interpretation of legal definitions and the provisions constituting the basis of legal presumptions in the context of the jurisprudence raising significant doubts in the interpretation of the provisions of the Act on the retirement provisions for functionaries of the Police, Internal Security Agency, Foreign Intelligence Agency, Military Counterintelligence Service, Military Intelligence Service, Central Anti-Corruption Bureau, Border Guard, State Protection Service, State Fire Service, Customs and Tax Service, and Prison Service and their families The study also aims to put forward the thesis according to which practical instruments provided by theory and which, under the implementation of the law, serve the idea of a democratic state ruled by law, for the reason that they are universal, are the result of scientific reflection and take into account systemic and purposeful aspects of democratic rule of law order, they present themselves as strong guarantees of this order, which cannot be challenged by the legislator by the text of an individual legal act, or at least it would be very difficult.
Keywords: legal definition, legal presumption, service to a totalitarian state
Bibliografia:
Bator A., Gromski W., Kozak A., Kaźmierczyk S., Pulka Z., Wprowadzenie do nauk prawnych. Leksykon tematyczny, Warszawa 2006.
Brzeziński B., Szkice z wykładni prawa podatkowego, Gdańsk 2002.
Chełmoński A., Typy norm materialnego prawa administracyjnego i ich rola w kształtowaniu sytuacji prawnej jednostki, „ Przegląd Prawa i Administracji II” 1972/167.
Morawski L., Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2016.
Morawski L., Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, Toruń 2002.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2006.
Płeszka K., Uzasadnianie decyzji interpretacyjnych przez ich konsekwencje, Kraków 1996.
Smoktunowicz E., Kodeks postępowania administracyjnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego. Wykładnia prawa administracyjnego. Podstawowe zagadnienia, Warszawa 1995.
Stahl M. (red.), Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2016.
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 1997.
Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładnia, Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1990.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017.
Zieliński M., Wyznaczniki reguł wykładni prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1998/3–4.
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Kraków 2018.
Olgierd Kucharski
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Prawa i Ekonomii. ORCID: 0000-0002-9633-9281
Emerytura „Mama 4+”. Demografia czy populizm – ujęcie teoretyczne
W artykule zajęto się zagadnieniem, czy wprowadzone w roku 2019 przepisy zapewniające emeryturę w najniższej ustawowo gwarantowanej wysokości dla mam, które urodziły co najmniej czworo dzieci są wynikiem analiz demograficznych czy też chęci pozyskania sobie głosów wyborczych. Ustalono, że ewentualne korzyści ze zwiększonej dzietności oraz dodatkowych dochodów pewnej grupy osób mogą nie rekompensować „sztywnych” wydatków budżetowych i ubytków rodziców z rynku pracy oraz że w uzasadnieniu projektu przedstawiono uproszczony obraz rzeczywistości, tak jakby wprowadzane przepisy nie wywoływały żadnych innych skutków w społeczeństwie niż oficjalnie zadeklarowane. Taka postawa powoduje, że założenia projektu są nierzetelne i wskazują, że chodziło o wywołanie innych skutków niż oficjalnie deklarowane, w szczególności pozyskanie elektoratu.
Słowa kluczowe: emerytura mama 4 +, ubezpieczenia społeczne, populizm
Olgierd Kucharski
Jan Długosz University in Częstochowa, Faculty of Law and Economics. ORCID: 0000-0002-9633-9281
"Mama 4+" retirement pension. Demography or populism – theoretical approach
The article deals with the issue of whether the provisions introduced in 2019 ensuring retirement pensions in the lowest statutory guaranteed amount for mothers who have given birth to at least four children are the result of demographic analyses or the desire to obtain electoral votes. It was found that the possible benefits of an increased birth rate and additional income for a certain group of people may not compensate for the "rigid" budgetary expenses and losses of parents from the labour market, and that the justification of the project provided a simplified picture of reality, as if the introduced provisions had no other effects in society than those officially declared. This attitude makes the project assumptions unreliable and indicate that it was about provoking effects other than those officially declared, in particular electoral gains.
Keywords: "Mama 4+" retirement pension, social security, populism
Bibliografia:
Chmielnicki P. (red.), Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa, Warszawa 2014.
Citkowska-Kimla A., Populizm [w:] Słownik historii doktryn politycznych, red. K. Chojnicka, M. Jaskólski, Warszawa 2009.
Nawrocki J., Populizm [w:] Encyklopedia socjologii, t. 3, Warszawa 2000.
Wróblewski J., Teoria racjonalnego tworzenia prawa, Wrocław 1985.
Sulikowski A., Apolityczność w prawoznawstwie. Kryzys idei a zjawisko populizmu, „Archiwum Filozofii Prawa i filozofii społecznej” 2018/3.
Zdziabek W., Populizm [w:] Leksykon wiedzy o społeczeństwie, red. Z. Blok, Poznań 2016.
Marian Andrzej Liwo
profesor nadzwyczajny, doktor habilitowany, Wyższa Szkoła Humanitas w Sosnowcu. ORCID: 0000-0002-8527-7484
Zmiany w przepisach prawa pracy i innych gałęziach prawa jako przykład populizmu i oddziaływania grup nacisku mijającego się z dbałością o jakość prawa i poszanowanie człowieka w procesie pracy oraz efektywność prawa
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 66 ust. 1 stwierdza, że „każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy”. Sposób realizacji tego prawa określa ustawa.
Zmiany w zakresie szkoleń pracowników na stanowisku administracyjno-biurowym wprowadzone w Kodeksie pracy, które weszły w życie z dniem 1.01.2019 r. skłaniają do refleksji w przedmiocie racjonalności działań ustawodawcy jako będące wynikiem populizmu i oddziaływania pracodawców jako określonego rodzaju grupy nacisku. Dokonując oceny wprowadzonej zmiany art. 2373 § 22 Kodeksu pracy również z punktu widzenia poprawności techniki prawodawczej, należy też zauważyć, że nie spełnia ona wymogów zwięzłości, syntetyczności i nadmiernej szczegółowości w zakresie zawartych w niej norm. Zastrzeżenia budzi także brak jej spójności z innymi przepisami Kodeksu pracy (np. z art. 207 § 2 pkt 4 zobowiązującym pracodawcę do kształtowania kultury pracy) i zrozumiałość zmiany dla adresatów o różnym poziomie wykształcenia. Rzutuje to na akceptację społeczną wprowadzonej zmiany warunkującą jej ocenę.
Słowa kluczowe: prawo pracy, prawo gospodarcze, zmiany, populizm, efektywność
prof. nadzw. dr hab. Marian Andrzej Liwo
Humanitas University in Sosnowiec. ORCID: 0000-0002-8527-7484
Changes in the labour law and other branches of law as an example of populism and the impact of pressure groups that failed to pay attention to the quality of law and respect for people in the work process as well as the effectiveness of law
The Constitution of the Republic of Poland, in Article 66 section 1, states that "everyone has the right to safe and healthy working conditions". The method of exercising this right is defined by law.
Changes in the training of employees in administrative and office functions introduced in the Labour Code, which entered into force on 01.01.2019, make one reflect on the rationality of the legislator's actions as being the result of populism and the influence of employers as a specific type of pressure group. While assessing the amendment to Article 2373 § 22 of the Labour Code also from the point of view of the correctness of the legislative technique, it should also be noted that it does not meet the requirements of brevity, comprehensiveness and excessive detail as regards the standards contained therein. There are also reservations about its lack of consistency with other provisions of the Labour Code (e.g. with Article 207 § 2 item 4 obliging the employer to create a workplace culture) and the comprehensibility of the change for recipients with different levels of education. This affects the social acceptance of the change, conditioning its assessment.
Keywords: labour law, commercial law, changes, populism, efficiency
Bibliografia:
Fuller L.L., Anatomia prawa, Lublin 1968.
Grodzicka-Lisek K., Zwolnienie ze szkoleń okresowych pracowników administracyjno-biurowych, „Aktualności BHP” lipiec–sierpień 2018.
Kosikowski C., Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, Warszawa 2008.
Kryczka S., Od 2019 r. pracownicy administracyjno-biurowi bez szkoleń okresowych bhp, „Aktualności BHP” listopad–grudzień 2019.
Leszczyński W., Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Przed zmiana przepisów o szkoleniach w zakresie bhp, „Służba Pracownicza” 2004/12.
Liwo M., Służby mundurowe jako kategoria języka prawniczego, „Przegląd Prawa Publicznego” 2015/2.
Liwo M., Ochrona pracy w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r. i prawa międzynarodowego oraz Unii Europejskiej [w:] Środki praw słusznie nabytych w świetle Konstytucji RP i prawa Unii Europejskiej, red. H. Zięba-Załucka, P. Chmielnicki, Warszawa 2012.
Modliński E., Bezpieczeństwo i higiena pracy, Warszawa 1979.
Nycz T., Konstytucyjna gwarancja bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, Kraków–Tarnobrzeg 2000.
Nycz T M., Kodeks pracy z komentarzem, Kraków-Tarnobrzeg 2008
Państwa Inspekcja Pracy, Główny Inspektor Pracy, Działalność szkoleniowa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawa pracy, prowadzona przez ośrodki i instytucje szkoleniowe, Warszawa 2009 (materiał niepublikowany).
Półtorak M., Proces stanowienia rozporządzeń [w:] Procedury tworzenia aktów prawnych, red. I. Krawczyk, Warszawa 2014.
Rot H., Ogólne cechy procedury prawotwórczej [w:] Główne Kultury prawne współczesnego świata, Warszawa 1995.
Seidler G.L., Groszyk H., Malarczyk J., Pieniążek A., Wstęp do nauki o państwie i prawie, Lublin 2008.
Sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za okres 2014–2017.
Zakrzewska-Szczepańska K., Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Koszty ponoszone przez pracodawców z tytułu ponoszenia obowiązku w dziedzinie BHP, cz. I, „Służba Pracownicza” 2000/8.
Zakrzewska-Szczepańska K., Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Bezpieczeństwo i warunki pracy, Koszty ponoszone przez pracodawców z tytułu wykonywania obowiązków w dziedzinie BHP, cz. II, „Służba Pracownicza” 2000/9.
Zakrzewska-Szczepańska K., Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Zmiany w kodeksie pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, „Służba Pracownicza” 2004/1.
Marek Woch
doktor nauk prawnych, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Radca Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców
Konstytucja Biznesu. Deklaracja polityczna, uchwalanie ustaw, wdrażanie w życie
Opracowanie pt. „Konstytucja Biznesu. Deklaracja polityczna, uchwalanie ustaw, wdrażanie w życie” miało na celu zaprezentowanie ciągu zdarzeń hierarchicznego budowania nowych instytucji nie tylko od strony organizacyjnej, ale przede wszystkim norm prawnych, składających się w konsekwencji na Konstytucję Biznesu. Początkiem było wyrażenie woli w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) przyjętej przez Radę Ministrów w 2017 r., poprzez uchwalenie pakietu pięciu ustaw w 2018 r., jak również pozycja ustrojowa Rzecznika MŚP w państwie, który jest niewątpliwie jednym
z elementów wykonawczych w całym przedsięwzięciu, dosyć istotnym do powodzenia osiągnięcia jednego, głównego celu, jakim jest ciągły rozwój naszej gospodarki, ale aby tak się działo, potrzebne było zdefiniowanie na nowo narzędzi, które mają do tego sukcesywnie doprowadzać.
Słowa kluczowe: Konstytucja Biznesu, przedsiębiorca, rzecznik, organ, ochrona prawa
dr Marek Woch
Main School of Fire Service, Advisor to the SME Ombudsman
Business Constitution. Political declaration, adoption of laws, implementation
As referred to in the title of the article, the aim of the work is to present a series of events of hierarchical building of new institutions not only from an organisational point of view, but above all in terms of legal norms, which consequently make up the Business Constitution. The start was the expression of will in the Strategy for Responsible Development until 2020 (with the perspective of until 2030) adopted by the Council of Ministers in 2017, by adopting a package of five laws in 2018, as well as the systemic position of the SME Ombudsman in the country, who is undoubtedly one of the executive elements in the entire undertaking – a rather important one for the successful achievement of one main goal, which is the continuous development of our economy. However, for this to happen it was necessary to redefine the tools that are to successively lead to it.
Keywords: Business Constitution, entrepreneur, Ombudsman, body, law protection
Bibliografia:
Ancona D., Backman E., Isaacs K., Zwinne przywództwo. Jak kroczyć po linii oddzielającej kreatywność od chaosu, „Harvard Business Review Polska” grudzień 2019 – styczeń 2020.
Dudek D. (red.), Zasady ustroju III Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2009.
Dybała A., Chmielnicki P. (red.), Nowe kierunki działań administracji publicznej w Polsce i Unii Europejskiej, Warszawa 2009.
Grzeszczak R., Odpowiedzialność władzy publicznej w systemie Unii Europejskiej [w:] Z zagadnień nadzoru i kontroli organów władzy publicznej w Polsce, t. 2, red. M. Konarski, M. Woch, Warszawa 2013.
Komierzyńska E., Zdyb M., Klauzula interesu publicznego w działaniach administracji publicznej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia” 2016/2(63).
Konarski M., Woch M., Ewolucja prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2014.
Kowalska M., Instytucja Ombudsmana jako czynnik demokratyzacji systemów państwowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej, „Przegląd Politologiczny” 2014/2, DOI: 10.14746/pp.2014.19.2.11.
Lissoń P., Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców: ombudsman czy organ administracji rządowej?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018/4.
Piszcz A., Objaśnienia prawne według ustawy z 6.03.2018 r. – Prawo przedsiębiorców, „Monitor Prawniczy” 2018/13, dodatek specjalny do Monitora Prawniczego.
Wierzbowski M. (red.), Konstytucja Biznesu. Komentarz, Warszawa 2019.
Woch M., Prawa człowieka i ich ewolucja w aspekcie efektywności funkcjonowania administracji publicznej w Polsce [w:] Wyzwania i dylematy związane z funkcjonowaniem administracji, red. E. Jasiuk, G.P. Maj, Radom 2012.
Zdyb M., Lubeńczuk G., Wołoszyn-Cichocka A., Prawo przedsiębiorców. Komentarz, Warszawa 2019.
Anna Wójtowicz-Dawid
doktor nauk prawnych, Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Nauk Prawnych. ORCID: 0000-0003-3437-3289
Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych jako przejaw populizmu
Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych stały się w ostatnim czasie niezwykle ważnym i aktualnym zagadnieniem. Rada Ministrów wydała w tym zakresie zalecenia, które powinni stosować wszyscy zamawiający należący do administracji rządowej. Aspekty społeczne są to zagadnienia, jakie ze względu na realizację szczególnych potrzeb społecznych mogą, a niekiedy muszą być uwzględniane na poszczególnych etapach procesu udzielenia zamówienia publicznego: poczynając od możliwości istniejących przy definiowaniu przedmiotu zamówienia, możliwości zastrzeżenia zamówienia dla określonych podmiotów, przy określaniu podmiotowych kryteriów dyskwalifikacji oferentów, definiowaniu pozacenowych kryteriów oceny ofert, aż po badanie ofert pod względem rażąco niskiej ceny. Przedmiotem niniejszej analizy jest omówienie instytucji klauzul społecznych w zamówieniach publicznych z perspektywy cech obowiązków, jakie posiada zamawiający. Podstawową tezą niniejszej analizy jest założenie, iż wprowadzenie do przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych obowiązku stosowania klauzul społecznych jest typowym przejawem populizmu.
Słowa kluczowe: zamówienia publiczne, klauzule społeczne, populizm
dr Anna Wójtowicz-Dawid
University of Rzeszów, Institute of Legal Sciences. ORCID: 0000-0003-3437-3289
Social clauses in public procurement as an example of populism
Social clauses in public procurement have recently become an extremely important and topical issue. The Council of Ministers issued recommendations in this regard that should be applied by all contracting authorities belonging to the government administration. Social aspects are issues which, due to the implementation of specific social needs, may and sometimes must be taken into account at individual stages of the public procurement process – starting with the possibilities existing in defining the subject of the contract, the possibility of reserving the contract for specific entities, when determining the individual disqualification criteria for bidders, defining non-price criteria for the evaluation of offers and examining offers in terms of abnormally low prices. The subject of this analysis is to discuss the institution of social clauses in public procurement from the perspective of the characteristics of the obligations that the contracting entity has. The basic thesis of this analysis is the assumption that the introduction of the obligation to use social clauses to the provisions of the Public Procurement Law is a typical manifestation of populism.
Keywords: public procurement, social clauses, populism
Bibliografia:
Bodzek M., Zielone i społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne jako narzędzie zrównoważonego rozwoju transportu publicznego, „Homo Politicus” 2018/13.
Komisja Europejska, Kwestie społeczne w zakupach. Przewodnik dotyczący uwzględniania kwestii społecznych w zamówieniach publicznych, Bruksela 2011.
UZP, Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 2017–2020, Warszawa 2017.
UZP, Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych za rok 2017, Warszawa 2018.
Zybała A., Państwo i społeczeństwo w działaniu. Polityki publiczne wobec potrzeb modernizacji państwa i społeczeństwa, Warszawa 2013.
Zybała A., Kontrole i interwencje publiczne – polityka publiczna jako narzędzie kontroli, „Kontrola Państwowa” 2015/5.
Dorota Skuza
magister, absolwentka kierunku Prawo w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu. ORCID: 0000-0002-9104-2534
Regulacje prawne związków partnerskich w ustawodawstwie polskim oraz Unii Europejskiej
Autorka niniejszego artykułu przedstawia potrzebę i cel wydania ustawy o związkach partnerskich w Polsce, ze wskazaniem na uregulowania prawne Unii Europejskiej w tym zakresie. Prezentuje historię procedowania projektów ustaw o związkach partnerskich. Przedstawia główny cel projektu ustawy o związkach partnerskich z 12.02.2018 r. – tj. realizację art. 18, 30, 32 oraz 47 Konstytucji RP. Do pełnej realizacji powołanych przepisów Konstytucji RP należy wprowadzić w Polsce równość małżeńską polegającą na możliwości zawierania małżeństw przez pary jednopłciowe i różnopłciowe. Proponowana w projekcie ustawy regulacja prawna wprowadza instytucję prawa rodzinnego inną niż małżeństwo w celu zapewnienia realizacji potrzeb rodzin, które funkcjonują dotychczas w ramach nieformalnych związków i konkubinatów. Powyższe odniesie do wybranych aktów prawnych Unii Europejskiej, regulujących powyższe kwestie. Projekt ustawy reguluje dwa obszary normatywne – społeczne: wprowadzenie możliwości wstąpienia w formalny związek parom jednopłciowym i różnopłciowym; oraz umożliwienie formalnego – dobrowolnego uregulowania konkubinatu. W omawianym projekcie ustawy autorka porusza zarówno aspekt prawny, jak również uwarunkowania społeczne, kulturowe, religijne i polityczne, które mają ogromny wpływ na proces legislacyjny. W dalszej części przedstawia przebieg procedury legislacyjnej projektu ustawy z 12.02.2018 r. o związkach partnerskich. Omawiany akt prawny przewiduje, iż partnerzy są osobami najbliższymi, a konsekwencje takiego statusu przekładają się na szeroki zakres normatywny, który musi zostać inkorporowany do obecnego porządku prawnego, a także uwzględniony w przyszłych regulacjach. Szacuje się, że w Polsce ponad milion osób żyje w nieformalnych związkach jednopłciowych. Projektowana ustawa stanowi ważny obszar eliminacji dyskryminacji pewnej grupy społecznej. Autorka odniesie się do rekomendacji, opinii stowarzyszeń, a także orzeczeń sądowych. Przewidywanym skutkiem prawnym projektowanej ustawy jest umożliwienie polskim obywatelom, którzy dotychczas nie byli wystarczająco uznawani za osoby najbliższe wobec swoich partnerów, prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, a także pozostawanie we wspólnym pożyciu w sposób sformalizowany. W aspekcie prawnym umożliwi unormowanie licznych relacji pomiędzy osobami, które dotychczas nie korzystały z ochrony prawnej. W związku z powyższym projektowana ustawa przyniesie skutek w postaci formalnego uregulowania relacji społecznych, ekonomicznych i prawnych części obywateli. Projekt ustawy nie przewiduje negatywnych skutków wprowadzanych regulacji. Jednak z uwagi na brak ukończenia procesu legislacyjnego prezentowanego projektu ustawy o związkach partnerskich nie można przedstawić jego rzeczywistych skutków prawnych, społecznych, finansowych i gospodarczych. Brak przyjęcia do polskiego porządku prawnego aktów prawnych formalizujących związki partnerskie spowodowane jest przede wszystkim względami politycznymi. Posłowie muszą chcieć poszukać kompromisu z Polakami, którzy preferują związki partnerskie i tymi, którzy związków partnerskich nie rozumieją albo obawiają się zmiany.
Słowa kluczowe: związek partnerski, partner, osoba najbliższa, małżeństwo osób tej samej/różnej płci, konkubinat, mniejszość seksualna, LGBT (lesbijki, geje, osoby biseksualne i transpłciowe), konkubinat, normy konstytucyjne/ustawowe, komplet normatywny
mgr Dorota Skuza
Graduate of Law at the Humanitas University in Sosnowiec. ORCID: 0000-0002-9104-2534
Legal regulations concerning civil partnerships in Polish and European Union legislation
The author of this article presents the need and aim of issuing an act concerning civil partnerships in Poland, with an indication of the EU legal regulations in this respect. The author also presents the history of proceedings concerning civil partnership laws. The work presents the main purpose of the draft act on partnerships of 12.02.2018 – i.e. the implementation of Article 18, 30, 32 and Article 47 of the Constitution of the Republic of Poland. In Poland, full implementation of the aforementioned provisions of the Constitution of the Republic of Poland should include marital equality consisting in the possibility of marriage for same-sex and opposite-sex couples. The legal regulation proposed in the draft law introduces a family law institution other than marriage in order to ensure that the needs of families that have been functioning as part of informal relationships and cohabitation are met. The aforementioned law will refer to selected European Union legal acts regulating the above issues. The draft law regulates two normative areas – social: introducing the possibility of same-sex and opposite-sex couples to join in a formal relationship; and enabling a formal – voluntary settlement of cohabitation. In the discussed bill, the author touches on both the legal aspect as well as social, cultural, religious and political conditions that have a huge impact on the legislative process. In the following part, the author presents the course of the legislative procedure of the draft act of 12.02.2018 on civil partnerships. The discussed legal act stipulates that partners are nearest relatives, and the consequences of such a status translate into a wide normative scope, which must be incorporated into the current legal order, as well as included in future regulations. It is estimated that in Poland over a million people live in informal same-sex relationships. The draft act is an important area for eliminating discrimination against this social group. The author will refer to recommendations, opinions of certain associations, as well as court decisions. The anticipated legal effect of the bill is to enable Polish citizens who have not yet been sufficiently recognised as nearest relatives to their partners, to run a common household, and to stay in a relationship in a formalised way. In legal terms, it will allow the normalisation of numerous relationships between people who have not yet benefited from legal protection. In connection with the above, the bill will result in the formal regulation of social, economic and legal relations of some citizens. The bill does not anticipate any negative effects of the introduced regulations. However, due to the lack of completion of the legislative process of the presented bill concerning partnerships, its real legal, social, financial and economic effects cannot be presented. The lack of acceptance of legal acts formalising civil partnerships into the Polish law is caused primarily by political reasons. MPs must want to seek a compromise with the Polish citizens who prefer civil partnerships and those who do not understand partnerships or are afraid of change.
Keywords: civil partnership, partner, nearest relative, same-sex/opposite-sex marriage, cohabitation, sexual minority, LGBT (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender), constitutional/statutory norms, normative system
Bibliografia:
Ante R., Same-Sex Marriage and the Construction of Family: An Historical Perspective, „B.C. Third World L.J.” 1995/15(2).
Ambroziak A., Ósme sejmowe podejście do związków partnerskich. Projekt .N jest najbardziej liberalny ze wszystkich, https://oko.press/osme-sejmowe-podejscie-zwiazkow-partnerskich-projekt-n-najbardziej-liberalny-ze-wszystkich/
Eskridge W.N., A History of Same-Sex Marriage, „Virginia Law Review” 1993/79.
Gąsior W., Do parlamentu po raz dziesiąty powraca temat związków partnerskich, https://wiadomosci.onet.pl/kraj/do-parlamentu-po-raz-dziesiaty-powraca-temat-zwiazkow-partnerskich/hgm8dx4
http://www.adwokatura.pl/admin/wgrane_pliki/file-20180824-u-o-zw-partnerskim-mec-jankowska-121-18-24313.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Nowoczesna
Jabłońska Z., Knut P., Słowniczek pojęć [w:] Prawa osób LGBT w Polsce. Raport z badań nad wdrażaniem Zalecenia CM/Rec (2010)5 Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich w zakresie środków zwalczania dyskryminacji opartej na orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej, red. Z. Jabłońska, P. Knut, Warszawa 2012.
Komisja Europejska chce narzucić Polsce homomałżeństwa!, https://www.fronda.pl/a/komisja-europejska-chce-narzucic-polsce-homomalzenstwa,57099.html?page=2&
Kowalczyk R., Rodzinka M., Krzystanek M., Zdrowie LGBT. Przewodnik dla kadry medycznej, Warszawa 2016.
KRS negatywnie opiniuje ustawę o związkach partnerskich. Bo jest niezgodna z wartościami „kultury chrześcijańskiej”, https://www.newsweek.pl/polska/polityka/krs-odrzucila-projekt-ustawy-o-zwiazkach-partnerskich/trqwlq0
Łętowska E., Woleński J., Instytucjonalizacja związków partnerskich a Konstytucja RP z 1997 r., „Państwo i Prawo” 2013/6.
Mączyński A., Konstytucyjne i międzynarodowe uwarunkowania instytucjonalizacji związków homoseksualnych [w:] Związki partnerskie – debata na temat projektowanych zmian prawnych, red. M. Andrzejewski, Toruń 2012.
Miezielińska J., M. Abramowicz, Stasińska A. (red.), Rodzina z wyboru w Polsce. Życie rodzinne osób nieheteroseksualnych, Warszawa 2014.
Miłość Nie Wyklucza, Stanowisko Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza w sprawie projektu Ustawy o związkach partnerskich oraz projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o związkach partnerskich, Warszawa 2018, https://mnw.org.pl/app/uploads/2018/03/Stanowisko-MNW-w-sprawie-ustawy-o-Zwi%C4%85zkach-partnerskich.pdf
Mulak A., Urbaniak A., Raport z badań Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza „Społeczność LGBTQIA w Polsce”, Warszawa 2015.
M.A. Nowicki, Schalk i Kopf przeciwko Austrii - wyrok ETPC z dnia 24 czerwca 2010 r., skarga nr 30141/04 [w:] M.A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2010, LEX 2011
Nowoczesna składa w Sejmie projekt ustawy o związku partnerskim, https://forsal.pl/gospodarka/polityka/artykuly/1119696,nowoczesna-sklada-w-sejmie-projekt-ustawy-o-zwiazku-partnerskim.html
Pawliczak J., Zarejestrowany związek partnerski a małżeństwo, Warszawa 2014.
Pietrzykowski K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2019.
Piotrowski A., Opinia w sprawie projektu ustawy o związkach partnerskich, „Przegląd Sejmowy” 2012/4.
Przeciszewski M., Związki partnerskie: czym są faktycznie, https://ekai.pl/zwiazki-partnerskie-czym-sa-faktycznie/.
Rogojsz Ł., Exposé premiera Morawieckiego pokazuje, że sytuacja mocno się zmieniła. Dla PiS-u to będą cztery trudne lata [ANALIZA], http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,25426094,expose-premiera-morawieckiego-pokazuje-ze-sytuacja-mocno-sie.html
Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2018.
Świder M., Wiśniewski M. (red.), Raport Kampanii Przeciw Homofobii, Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2015-2016, Warszawa 2017.
Ustawa o związkach partnerskich bez związków partnerskich w nazwie? Wgryzamy się w słowa rzecznika Andrzeja Dudy, http://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103087,24562177,ustawa-o-zwiazkach-partnerskich-bez-zwiazkow-partnerskich-w.html
Wicepremier: Dopóki rządzi PiS, związków partnerskich w Polsce nie będzie, https://www.tvp.info/43615087/wicepremier-dopoki-rzadzi-pis-zwiazkow-partnerskich-w-polsce-nie-bedzie
Zimna M., Tęczowe rodziny w Polsce. Prawo a rodziny gejowsko-lesbijskie. Raport 2009, Warszawa 2010.
Katarzyna Banasik
doktor habilitowana, profesor nadzwyczajna Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Katedra Prawa Karnego. ORCID: 0000-0003-3693-0480
Kara upomnienia za przewinienia dyscyplinarne nauczycieli akademickich
Przedmiotem opracowania jest kara upomnienia za przewinienia dyscyplinarne nauczycieli akademickich, przewidziana w nowej ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Autorka najpierw analizuje kwestie dotyczące nałożenia kary upomnienia przez rektora, a następnie próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy de lege lata kara upomnienia może zostać wymierzona nauczycielowi akademickiemu również przez komisję dyscyplinarną. W dalszej części opracowania autorka poddaje analizie instytucję zatarcia ukarania w przypadku kary upomnienia, wskazując niespójności istniejące w tej kwestii w obecnym stanie prawnym i proponując zmianę przepisów. Autorka wskazuje też na znaczenie ukarania nauczyciela akademickiego karą upomnienia.
Słowa kluczowe: kary dyscyplinarne, kara upomnienia, przewinienia dyscyplinarne, nauczyciele akademiccy, zatarcie ukarania karą dyscyplinarną, Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
Prof. nadzw. dr hab. Katarzyna Banasik
Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Faculty of Law, Administration and International Relations, Department of Criminal Law. ORCID: 0000-0003-3693-0480
Admonition for disciplinary offenses of academic teachers
The subject of the study is admonition for disciplinary offenses of academic teachers, provided for in the new Act – Law on Higher Education and Science. The author first analyses the issues regarding the imposition of an admonition by the rector, and then tries to answer the question whether de lege lata the admonition may be imposed on an academic teacher also by a disciplinary committee. In the further part of the study, the author analyses the institution of expungement of punishment (the institution of rehabilitation of disciplinary offenders) in the event of an admonition, pointing out inconsistencies in this matter in the current state of the law and proposing a change in regulations. The author also indicates the significance of punishing an academic teacher with an admonition.
Keywords: disciplinary punishments, admonition, disciplinary offenses, academic teachers, expungement of punishment, Law on Higher Education and Science
Bibliografia:
Banasik K., Kary dyscyplinarne dla nauczycieli akademickich, „Prokuratura i Prawo” 2019/11–12.
Dudka K., Odpowiedzialność dyscyplinarna oraz zakres stosowania przepisów k.p.k. w postępowaniu dyscyplinarnym wobec nauczycieli akademickich, „Studia Iuridica Lublinensia” 2007/9.
Dudka K., Stosowanie przepisów k.p.k. w postępowaniu dyscyplinarnym w stosunku do nauczycieli akademickich [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Giętkowski R., Odpowiedzialność dyscyplinarna w prawie polskim, Gdańsk 2013.
Mucha D. [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, P. Stec, LEX/el. 2017.
Ura E. [w:] Akademickie prawo pracy. Komentarz do art. 107–158 oraz 196–201a i 226 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, red. K. Baran, LEX/el. 2015.
Wajda P., Wiktorowska A. [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, red. W. Sanetra, M. Wierzbowski, LEX/el. 2013.
Wojciechowski P. [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, red. J. Woźnicki, LEX/el. 2019.
Zieliński J.M. [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, red. H. Izdebski, J.M. Zieliński, LEX/el. 2019.
Paulina Bieś-Srokosz
doktor nauk prawnych, Katedra Prawa, Wydział Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie. ORCID: 0000-0002-7353-3460
Patryk Błasiak
magister prawa, doktorant, WSPiA Rzeszowska Szkoła Wyższa w Rzeszowie. ORCID: 000-0002-7475-8856
Tendencja przenikania się prawa publicznego z prawem prywatnym na przykładzie porozumienia administracyjnego
Dynamicznie zmieniający się katalog zadań administracji publicznej przyczynia się do nieustannej przebudowy form prawnych, którymi może posługiwać się podmiot publiczny. Autorzy w niniejszym artykule starają się przybliżyć kwestię związaną z prywatnoprawnym charakterem działań podejmowanych przez administrację publiczną. W swoich rozważaniach analizują również porozumienie administracyjne i zestawiają go z jego cywilnoprawnym odpowiednikiem.
Słowa kluczowe: zadania administracji publicznej, prawne formy, prawo publiczne, prawo prywatne, porozumienie administracyjne, umowa cywilnoprawna
dr Paulina Bieś-Srokosz
Department of Law, Faculty of Law and Economics, Jan Długosz University in Częstochowa. ORCID: 0000-0002-7353-3460
mgr Patryk Błasiak
PhD student, WSPiA University of Rzeszów. ORCID: 000-0002-7475-8856
The tendency of public law to permeate private law based on the example of an administrative agreement
The dynamically changing catalogue of public administration tasks contributes to the constant reconstruction of legal forms that can be used by a public entity. The authors of this article try to present the issue related to the private law nature of actions undertaken by the public administration. In their considerations they also analyse the administrative agreement and compare it to its civil law counterpart.
Keywords: tasks of public administration, legal forms, public law, private law, administrative agreement, civil law agreement
Bibliografia:
Bieś-Srokosz P., Tendencje zmian prawnych form realizacji zadań publicznych [w:] Prawo administracyjne dziś i jutro, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2018.
Bieś-Srokosz P., Prawne formy realizacji zadań publicznych we współczesnej administracji publicznej. Kilka uwag na temat tworzenia przez ustawodawcę hybrydowych prawnych form działania w administracji publicznej [w:] Stulecie polskiej administracji. Doświadczenia i perspektywy, red. W. Federczyk, Warszawa 2018.
Bieś-Srokosz P., Kierunek działań prawodawczych ustawodawcy w stosowaniu prywatnej i hybrydowej formy działania w administracji publicznej, „Zeszyty Naukowe KUL” 2018/4.
Boć J. [w:] Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2001.
Cieślak Z., Porozumienie administracyjne, Warszawa 1985.
Godlewski R., Kisilowska H., Przenikanie się prawa administracyjnego i prawa cywilnego na przykładzie gospodarki nieruchomościami i prawa budowlanego [w:] Wypieranie prawa administracyjnego przez prawo cywilne. Tom III. Kryzys prawa administracyjnego?, red. A. Doliwa, D. Kijowski, S. Prutis, Warszawa 2012.
Gorgol A., Porozumienie w sprawie powierzenia zadań Krajowej Administracji Skarbowej [w:] Prawo administracyjne dziś i jutro, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2018.
Jaworski B., Równość podmiotów porozumienia administracyjnego – mit czy rzeczywistość? [w:] Równość w prawie administracyjnym, red. J. Korczak, P. Lisowski, Warszawa 2018, s. 47.
Kijowski D., Umowy w administracji publicznej [w:] Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania. Studia i materiały z konferencji jubileuszowej Profesora Eugeniusza Ochendowskiego, red. E. Ochendowski, Toruń 2005.
Kmieciak Z., Umowa cywilnoprawna i porozumienie administracyjne jako formy działania organów administracji w sferze zarządzania gospodarką państwową, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1988/3.
Starościak J., Prawne formy działania administracji, Warszawa 1957.
Szuber-Bednarz E.T., Paczuski R., Wypieranie prawa administracyjnego przez prawo cywilne czy także wspomaganie osiągania celów administracyjno-prawnych drogą stosowania w coraz szerszym zakresie umowy jako cywilnoprawnej formy działania? [w:] Wypieranie prawa administracyjnego przez prawo cywilne. Tom III. Kryzys prawa administracyjnego?, red. A. Doliwa, D. Kijowski, S. Prutis, Warszawa 2012.
Wojtoń-Malicka B., Porozumienie administracyjne środkiem ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie” 2016, t. 14, z. 4(37).
Rafał Chybiński
Katedra Teorii i Filozofii Prawa, Uniwersytet Wrocławski. ORCID: 0000-0002-0243-8722
Przejęcie przedsiębiorstwa jako środek przymusowej restrukturyzacji a przejęcie banku
Banki są szczególnymi rodzajami przedsiębiorstw, które wymagają specjalnego rodzaju ochrony. Jesteśmy obecnie świadkami wielu zmian dotyczących sektora bankowego. Coraz więcej banków potrzebuje wsparcia ze strony państwa. W wyniku problemów ze stabilnością sektora bankowego potrzebujemy radykalnych rozwiązań. Musimy zadać sobie bardzo trudne pytanie, czy zrobiliśmy wszystko, aby uratować system, czy może nadal próbujemy uratować bankierów będących sercem kapitalizmu? To powinno być kluczowe pytanie wielu dzisiejszych prac. Ustawodawcy starają się zrobić wszystko, by wzmocnić stabilność tego sektora. Efektem tych działań jest stworzenie środków przymusowej restrukturyzacji. Jednym z nich jest przejęcie przedsiębiorstwa, które staram się opisać w niniejszym artykule. Celem tego artykułu jest również zaprezentowanie innego środka, który także ma uchronić bank przed upadłością. Następnie chciałbym dokonać porównania obu tych środków ze wskazaniem okoliczności ich najlepszego wykorzystania. Takie działanie pozwolą odpowiedzieć na pytanie o ich skuteczność.
Słowa kluczowe: prawo bankowe, bank komercyjny, przymusowa restrukturyzacja, przejęcie przedsiębiorstwa
mgr Rafał Chybiński
Department of Theory and Philosophy of Law at the University of Wroclaw. ORCID: 0000-0002-0243-8722
Acquisition of an enterprise as a means of forced restructuring and the acquisition of a bank
Banks are special types of businesses that require a special type of protection. We are currently witnessing many changes related to the banking sector. More and more banks need state support. As a result of problems with the stability of the banking sector, we need radical solutions. We have to ask ourselves a very difficult question. Have we done everything to save the system or are we still trying to save the bankers who are the representatives of capitalism? This should be the crucial question nowadays in published works. Legislators are trying to do everything to strengthen the stability of this sector. The effect of these activities is the creation of forced restructuring measures. One of them is the acquisition of an enterprise, as described in the article. The purpose of this article is also to present another measure, which is to protect banks from bankruptcy as well. Next, the author compares the two measures and points to the circumstances of their best use. Such action will answer the question about their effectiveness.
Keywords: banking law, commercial bank, forced restructuring, takeover of an enterprise
Bibliografia:
Flotyński M., Stabilność finansowa w świetle regulacji ostrożnościowych banków, Warszawa 2019.
Szczepańska O., Dobrzańska A., Zdanowicz B., Resolution, czyli nowe podejście do banków zagrożonych upadłością, Warszawa 2015, https://www.nbp.pl/systemfinansowy/Resolution.pdf.
Szczęśniak P., Środki przymusowej restrukturyzacji banku, Warszawa 2018.
Torończak M., Przejęcie banku – zagadnienia wybrane, „Monitor Prawa Bankowego” 2019/4.
Zawadzka P., Zimmerman P., Sura R. (red.), Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, Warszawa 2017.
Katarzyna Płonka-Bielenin
doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa i Administracji, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach.
ORCID: 0000-0003-4208-5172
Propozycja zmian w zakresie zarządzania kryzysowego – uwagi de lege lata i de lege ferenda
Instytucja zarządzania kryzysowego w Polsce została uregulowana ustawą o zarządzaniu kryzysowym. Regulacja ta wypełniła lukę w przepisach dotyczących obowiązków administracji rządowej oraz samorządowej w zakresie ochrony ludności, mienia oraz środowiska. Obowiązująca w danym kształcie ustawa o zarządzaniu kryzysowym okazuje się być niewystarczająca ze względu na wymogi prawa unijnego w zakresie zarządzania ryzykiem oraz ochrony infrastruktury krytycznej, a w konsekwencji z uwagi na zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom. Dlatego w maju 2019 r. podjęto próbę przygotowania projektu ustawy o zmianie ustawy o zarządzaniu kryzysowym oraz niektórych innych ustaw. Analizując proponowane zmiany w aspekcie zwiększenia bezpieczeństwa obywateli, należy wskazać, że wiele z nich jest pożądanych, np.: utworzenie Centralnej Bazy Magazynowej; wprowadzenie instytucji koordynatora do spraw ochrony infrastruktury; zmiana roli RZZK, który powinien być organem koordynującym działania, posiadać uprawnienia do wydawania poleceń i je egzekwować. Pewne rozwiązania mogą jednak budzić wątpliwości w płaszczyźnie rozwiązań prawnych proponowanych w projekcie UD 523 w stosunku do korzyści dla obywateli, a mianowicie: wprowadzenie definicji legalnej „klęski żywiołowej”, mimo że definicja taka istnieje już w polskim porządku prawnym, czy też tworzenie sztabów koordynacyjnych na poszczególnych stopniach samorządu terytorialnego, którym nie przyznano zadań ani kompetencji.
Słowa kluczowe: zarządzanie kryzysowe, bezpieczeństwo obywateli, propozycja zmian, rozwiązania prawne i postulaty
dr Katarzyna Płonka-Bielenin
Assistant Professor at the Department of Law and Administration, Katowice School of Economics. ORCID: 0000-0003-4208-5172
Proposed changes in crisis management – de lege lata and de lege ferenda remarks
The institution of crisis management in Poland was regulated by the Crisis Management Act. This regulation filled a gap in the provisions regarding the obligations of government and local administration in the field of protection of people, property and the environment. The Crisis Management Act, in its current form, has turned out to be insufficient due to the requirements of EU law in the field of risk management and the protection of critical infrastructure, and as a consequence in view of ensuring the safety of citizens. Therefore, in May 2019, an attempt was made to draft a bill amending the Crisis Management Act and some other acts. When analysing the proposed changes in the aspect of increasing the security of citizens, it should be pointed out that many of them are desirable, e.g. the creation of a Central Warehouse Base, introducing a coordinating institution for infrastructure protection, a change of the role of the Government Crisis Management Team (RZZK) – which should be the coordinating body of activities, have the authority to issue orders and enforce them. Certain solutions may, however, raise doubts in the area of the legal solutions proposed in the UD 523 project in relation to the benefits for citizens, namely: the introduction of a legal definition of "natural disaster", even though such a definition already exists in the Polish legal order; or the creation of coordination teams on the respective levels of local governments that have not been assigned tasks or competences.
Keywords: crisis management, citizen security, proposed changes, legal solutions and postulates
Bibliografia:
Kurkiewicz A., Zarządzanie kryzysowe w samorządzie. Podstawy organizacyjno-prawne, Warszawa 2008 .
Maslow A., Motywacja i osobowość, Warszawa 2006.
Pakuła A., Bezpieczeństwo publiczne jako dobro wspólne (Kilka uwag i refleksji) [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne w działaniach terenowej administracji publicznej, red. A. Chajbowicz, T. Kocowski, Wrocław 2009.
Mikołajczyk D., Dyrektor RCB: „Priorytetem jest nowelizacja ustawy o zarządzaniu kryzysowym”, https://www.defence24.pl/dyrektor-rcb-priorytetem-jest-nowelizacja-ustawy-o-zarzadzaniu-kryzysowym-wywiad.
Piepszny S., Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w prawie administracyjnym, Rzeszów 2007.
Skomra W., Zarządzanie kryzysowe – praktyczny przewodnik po nowelizacji ustawy, Wrocław 2010.
Tymanowski J., Wyzwania i zagrożenia w polskiej polityce bezpieczeństwa. Analiza zagrożeń kryzysowych w Polsce po 1990 roku [w:] Zarządzanie kryzysowe w Polsce, red. M. Jabłonowski, L. Smolak, Pułtusk 2007.
Bogusław Przywora
doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, kierownik Pracowni Analiz Prawnych na Wydziale Prawa i Ekonomii. ORCID: 0000-0002-8809-3971
Czy art. 32 Konstytucji RP (zasada równości) może stanowić samodzielny wzorzec kontroli w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną? Przyczynek do dyskusji
Celem niniejszego opracowania jest podjęcie próby udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy art. 32 Konstytucji RP może stanowić samodzielny wzorzec kontroli w sprawach zainicjowanych skargą konstytucyjną? Zgodnie z art. 32 Konstytucji RP: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne” (ust. 1) oraz „Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (ust. 2). Podniesiona kwestia ma z jednej strony istotne znaczenie teoretyczne, a drugiej praktyczny wymiar w skutecznym korzystaniu ze skargi konstytucyjnej jako nadzwyczajnym środku ochrony praw i wolności obywatelskich. Niespójne orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w Polsce skłania do podjęcia tego zagadnienia.
Słowa kluczowe: Art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zasada równości, skarga konstytucyjna, Trybunał Konstytucyjny w Polsce
dr hab. prof. UJD Bogusław Przywora
Professor at the Jan Długosz University in Częstochowa, Head of the Legal Analysis Laboratory at the Faculty of Law and Administration at the Jan Dlugosz University in Czestochowa. ORCID: 0000-0002-8809-3971
Does Article 32 of the Constitution of the Republic of Poland (principle of equality) constitute an independent control benchmark in matters initiated by a constitutional complaint? A contribution to the discussion
The purpose of this study is to attempt to answer the question whether Article 32 of the Constitution of the Republic of Poland may constitute an independent control benchmark in matters initiated by a constitutional complaint. In accordance with Article 32 of the Polish Constitution: “All persons shall be equal before the law. All persons shall have the right to equal treatment by public authorities” (paragraph 1) and “No one shall be discriminated against in political, social or economic life for any reason whatsoever” (paragraph 2). The raised issue has, on the one hand, a significant theoretical significance, and on the other, a practical dimension in the effective use of a constitutional complaint as an extraordinary measure of protecting civil rights and freedoms. The inconsistent jurisprudence of the Constitutional Tribunal in Poland makes us address this issue.
Keywords: Article 32 of the Constitution of the Republic of Poland, principle of equality, constitutional complaint, the Constitutional Tribunal in Poland
Bibliografia:
Banaszak B. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. B. Banaszak, Warszawa 2012, komentarz do art. 79.
Bosek L., Wild M. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, komentarz do art. 79.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019, komentarz do art. 79.
Florczak-Wątor M., Skuteczność skargi konstytucyjnej i perspektywy zmiany jej kształtu – refleksje w związku ze zbliżającym się 20-leciem funkcjonowania skargi konstytucyjnej w krajowym porządku prawnym [w:] IX Seminarium Warszawskie. Dysfunkcje polskiego prawa – jak poprawić system środków prawnych w Polsce?, Warszawa 2016.
Grzybowski M., Tuleja P., Skarga Konstytucyjna jako środek ochrony praw jednostki w polskim systemie prawa [w:] Sądy i Trybunały w Konstytucji i w praktyce, red. W. Skrzydło, Warszawa 2005.
Haczkowska M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014, komentarz do art. 79.
Jamróz L., Skarga konstytucyjna. Wstępne rozpoznanie, Białystok 2011.
Knaga D., Podmioty uprawnione do wniesienia skargi konstytucyjnej, „Przegląd Sądowy” listopad–grudzień 2016.
Kustra A., Model skargi konstytucyjnej jako czynnik kształtujący orzecznictwo sądów konstytucyjnych w sprawach związanych z członkostwem państwa w Unii Europejskiej, „Państwo i Prawo” 2015/3.
Naleziński B., Przedmiot skargi konstytucyjnej w Polsce – wybrane problemy na tle orzecznictwa TK [w:] Konstytucja i sądowe gwarancje jej ochrony, red. P. Czarny, P. Tuleja, Kraków 2004.
Ochmann P., Skarga konstytucyjna jako instrument ochrony konstytucyjnych praw i wolności. Wybrane problemy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/3.
Skrzydło W. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. W. Skrzydło, Warszawa 2013, komentarz do art. 79.
Szmulik B., Skarga konstytucyjna. Polski model na tle porównawczym, Warszawa 2006.
Sułkowski J., Białogłowski W., W sprawie formalnych przesłanek skargi konstytucyjnej, „Państwo i Prawo” 2012/3.
Trzciński J. (red.) Skarga konstytucyjna, Warszawa 2000.
Trzciński J., Wiącek M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, t. 2, Warszawa 2016, komentarz do art. 79
Wiącek M., Formalne przesłanki skargi konstytucyjnej (w świetle orzecznictwa TK), „Państwo i Prawo” 2011/9.
Anna Feja-Paszkiewicz
doktor nauk prawnych, Katedra Prawa Konstytucyjnego, Europejskiego i Międzynarodowego Publicznego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Zielonogórski. ORCID: 0000-0003-3823-6775
Ochrona i opieka państwa w stosunku do rodzin – uwagi konstytucyjnoprawne
W art. 18 Konstytucji RP ustrojodawca w sposób kategoryczny stwierdził, że rodzina (obok innych wymienionych tam pojęć) znajduje się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten, w połączeniu z innymi przepisami Konstytucji RP regulującymi konstytucyjny status rodziny, uznawany jest za kluczowy dla kształtowania polityki rodzinnej (prorodzinnej) państwa. Ustawodawca zwykły, zobowiązany do realizowania i rozwijania postanowień Konstytucji RP, w ponad dwudziestoletnim okresie jego obowiązywania przyjmował jednak bardzo zróżnicowane rozwiązania mające w założeniu w praktyce realizować ochronę i opiekę państwa wobec rodzin. Ich wymiernym efektem, choć zapewne odwrotnym do zamierzonego, jest jednak – jak się okazuje – trwający, intensywny proces depopulacji i zjawisko tzw. starzenia się społeczeństwa, co potwierdziła w swoim raporcie Najwyższa Izba Kontroli. W artykule zaprezentowano wybrane, najważniejsze – w ocenie Autorki – wypowiedzi przede wszystkim Trybunału Konstytucyjnego oceniające konkretne rozwiązania ustawowe przyjmowane w szeroko ujętym obszarze ochrony i opieki państwa wobec rodzin. W oparciu o nie dokonano następnie ustalenia normatywnej treści art. 18 Konstytucji RP, ze szczególnym wskazaniem na wysoką pozycję rodziny wśród innych konstytucyjnych wartości, na zaliczenie zasady ochrony i opieki wobec rodzin do zasad naczelnych, a także na swobodę działań i przedsięwzięć ustawodawcy zwykłego w tym obszarze, na zakaz dezawuowania więzi rodzinnych przez przyjmowane regulacje, na obowiązek systemowego ujęcia rozwiązań ochronnych i opiekuńczych adresowanych do rodzin.
Słowa kluczowe: ochrona i opieka państwa w stosunku do rodzin, zasady konstytucyjne, Konstytucja z 2.04.1997 r., Trybunał Konstytucyjny
dr Anna Feja-Paszkiewicz
Department of Constitutional, European and International Law, Faculty of Law and Administration, University of Zielona Góra. ORCID: 0000-0003-3823-6775
Protection and care of the Polish state in relation to Polish families – legal and constitutional remarks
In Article 18 of the Constitution of the Republic of Poland the legislator explicitly states that the family (next to the other terms mentioned there) is under the protection and care of the Republic of Poland. This provision, in conjunction with other provisions of the Polish Constitution regulating the constitutional status of the family, is considered to be crucial for shaping the family-oriented policies of the state. However, the ordinary legislator, obliged to implement and develop the provisions of the Constitution of the Republic of Poland, in the over twenty-year period since the implementation of the said provision, adopted very diverse solutions designed to implement in practice the protection and care of the state towards families. Their measurable effect, although probably opposite to the intended one, is – as it turns out – the ongoing, intensive depopulation process and the phenomenon of the so-called aging of the population, as confirmed by the Supreme Audit Office in its report. The article presents selected, most important – in the author's opinion – statements primarily of the Constitutional Tribunal assessing specific statutory solutions adopted in the broadly defined area of protection and care of the state towards families. Based on these, the normative content of Article 18 of the Constitution of the Republic of Poland was then established, with particular emphasis on the high position of the family among other constitutional values, on including the principle of protection and care towards families as primary principles, as well as on the freedom of activities and undertakings of the ordinary legislator in this area, on the prohibition of disavowing family ties by adopted regulations, and on the obligation to provide systemic protection and care solutions for families.
Keywords: protection and care of the state in relation to families, constitutional principles, Constitution of 2 April 1997, Constitutional Tribunal
Bibliografia:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
Banaszak B., Zieliński M., Konstytucyjne i ustawowe pojęcie rodziny, „Monitor Prawniczy” 2014/7.
Borysiak W. [w:] Konstytucja RP. Komentarz do art. –86, t. 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, komentarz do art. 18 Konstytucji.
Czeszejko-Sochacki Z., Garlicki L., Trzciński J., Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999.
Dąbrowski M. [w:] Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Chmaj, Warszawa 2016.
Feja-Paszkiewicz A., Dobro rodziny – ujęcie konstytucyjne (wybrane zagadnienia) [w:] Polski system ochrony praw człowieka 70 lat po proklamowaniu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Osiągnięcia – bariery – nowe wyzwania i rozwiązania, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2019.
Feja-Paszkiewicz A., Pojęcie rodziny i podział rodzin na tle Konstytucji RP – kilka uwag [w:] Polski system ochrony praw człowieka w dobie kryzysu demokracji liberalnej, red. nauk. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2020.
Garlicki L. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2003.
Informacja o wynikach kontroli. Koordynacja polityki rodzinnej w Polsce, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny, KPS-4101-003-01/2014, Nr ewid.67/2015/P/14/046/KPS, zatwierdzona przez Prezesa NIK 24.06.2015 r.
Mączyński A., Konstytucyjne podstawy prawa rodzinnego [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa profesora Andrzeja Zolla, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszaw 2012.
Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/ochrona;2492479.html.
Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/szukaj/opieka.html.
Zubik M., Podmioty konstytucyjnych wolności, praw i obowiązków, „Przegląd Legislacyjny” 2007/2.
Krzysztof Kozłowski
doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. ORCID: 0000-0002-7439-7165
Obywatelski obowiązek „obrony Ojczyzny” w świetle postanowień Konstytucji RP z 1997 r.
Opracowanie dotyczy obowiązku obrony państwa polskiego. Jego źródeł poszukiwać trzeba już w konstytucyjnej preambule oraz postanowieniach określających podstawowe zasady ustrojowe. Instytucji tej nie da się rozpatrywać w oderwaniu od kształtowania się państwa polskiego w toku wieków, ale także bez odniesienia się do współczesności, kiedy to kwestie strzeżenia niepodległości oraz nienaruszalności terytorium są równie istotne. Pozostają one niebagatelne również dlatego, że konstrukcja współczesnych zagrożeń, głównie o hybrydowym charakterze, czyni istotne przeszkody aplikacyjne w stanowieniu i stosowaniu przepisów dotyczących bezpieczeństwa. Ustawa zasadnicza wiąże obowiązek obrony z instytucją obywatelstwa. Jest to czynnik, który bardzo silnie, na zasadach wyłączności, definiuje węzeł obywatelstwa. Trudne jest także zdefiniowanie zakresu przedmiotowego przepisu. Do końca bowiem nie wiadomo, jakie działanie jest obroną państwa, a jakie stanowi wyraz ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych. Obie powinności stanowią jednak realizację dobra wspólnego i pojmowania państwa w takich też kategoriach.
Słowa kluczowe: niepodległość, bezpieczeństwo państwa, obywatelstwo, służba wojskowa, siły zbrojne, służba zastępcza
dr Krzysztof Kozłowski
Assistant Professor at the Department of Constitutional Law at the Faculty of Law and Administration of the Jagiellonian University. ORCID: 0000-0002-7439-7165
Civic duty to “defend the Homeland” in the light of the provisions of the 1997 Constitution of the Republic of Poland
The study concerns the obligation to defend the Polish state. Its sources must be sought as far back as in the constitutional preamble and the provisions specifying the basic principles of the political system. This institution cannot be considered in isolation from the formation of the Polish state over the centuries, but also without reference to the present day, when the issues of preserving independence and the inviolability of the territory are equally important. They also remain significant because of the fact that the construction of modern threats, mainly of a hybrid nature, creates significant application obstacles in establishing and exercising safety regulations. The Constitution binds the defence obligation to the institution of citizenship. This is a factor that very strongly, on an exclusive basis, defines the node of citizenship. However, it is difficult to define the scope of the provision in question. It remains unclear what action is defined as defence of the state, and what is an expression of bearing public burdens and benefits. Both obligations, however, constitute a realisation of the common good and viewing the state in such categories.
Keywords: independence, state security, citizenship, military service, armed forces, replacement service
Bibliografia:
Aleksandrowicz T., Bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni ze stanowiska prawa międzynarodowego, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2016/15.
Banaś M., Krzywonos A., Prawo do obywatelstwa [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Banaszak B., Jabłoński M., Obowiązki podstawowe człowieka i obywatela [w:] Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce, red. L. Wiśniewski, Warszawa 2006.
Bień-Kacała A., Bezpieczeństwo w Konstytucji RP z 1997 r. – wstępna diagnoza, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2015/2.
Bień-Kacała A., Kacała T., Zwierzchnictwo, kierowanie i dowodzenie w Siłach Zbrojnych RP na tle regulacji konstytucyjnej, „Przegląd Sejmowy” 2015/5.
Complak K., Stany nadzwyczajne á la française oraz á la polonaise, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014/22.
Dyrda A., Założenia tzw. prawoznawstwa eksperymentalnego [w:] Szkice z teorii tworzenia prawa i techniki legislacyjnej, red. M. Kłodawski, Warszawa 2018.
Działocha K., Łukaszczuk A. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016, t. 2.
Egnell R., Gender Perspectives and Military Effectiveness: Implementing UNSCR 1325 and the National Action Plan on Women, Peace, and Security, „PRISM” 2018/1.
Filaber J., Zarządzanie kryzysowe a prawa i wolności człowieka – wybrane uwagi, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 2010/4.
Gładysz S., Zakres uprawnień organów państwa w świetle zagrożenia terrorystycznego, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2018/18.
Gomułowicz A., Zasada sprawiedliwości podatkowej, Warszawa 2001.
Grzebyk P. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, t. I .
Grzybowski M., Wpływ europejskich rozwiązań konstytucyjnych na unormowania Konstytucji RP z 1997 roku. Zagadnienia wybrane, „Przegląd Sejmowy” 2017/6.
Izak K., Zagrożenie terroryzmem i ekstremizmem w Europie na podstawie wybranych przykładów. Teraźniejszość, prognoza ewolucji i kierunki rozwoju, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2011/5.
Kazimierczuk M., Ograniczenie wolności i praw człowieka podczas stanu wyjątkowego w polskim prawodawstwie, „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 2018/9.
Kopczewski M., Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa – wybrane elementy, „Doctrina. Studia społeczno-polityczne” 2013/10.
Kozłowski K., Ewolucja pojęcia obywatelstwa w okresie obowiązywania Konstytucji RP z 1997 r. – zagadnienia wybrane [w:] Dwadzieścia lat obowiązywania Konstytucji RP. Polska myśl konstytucyjna a międzynarodowe standardy demokratyczne, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2017.
Kozłowski K., Konstytucyjny wymiar ekstradycji obywatela polskiego – przyczynek do rozważań [w:] Aktualne problemy konstytucji. Księga Jubileuszowa z okazji 40-lecia pracy naukowej Profesora Bogusława Banaszaka, red. H. Babiuch, P. Kapusta, J. Michalska, Legnica 2017.
Kozłowski K., Obowiązek opieki nad weteranami walk o niepodległość Państwa Polskiego – analiza konstytucyjnoprawna, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2018/3.
Kozłowski K., Uprawnienie Prezydenta RP do wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/4.
Kozłowski K., Uznanie za obywatela polskiego. Zarys instytucji i problem konstytucyjny, „Przegląd Prawa Publicznego” 2018/7–8.
Kryszoń G., Prokop K., Aksjologia Polskiej Konstytucji, Warszawa 2017.
Kubuj K. [w:] Konstytucja RP. Komentarz, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, t. 1.
Lakomy M., Cyberwojna jako rzeczywistość XXI wieku, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2011/3–4.
Liedel K., Zagrożenia hybrydowe. Jak zmienia się środowisko bezpieczeństwa RP?, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2015, wydanie specjalne – wojna hybrydowa.
Ochmann P., Wojas J., Prawne aspekty konfliktu zbrojnego na Ukrainie jako przykładu wojny hybrydowej, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2019/1.
Opaliński B., Stan wojenny we współczesnym polskim porządku prawnym, „Przegląd Prawa Publicznego” 2011/7–8.
Palus J., Przyjemski S., „Europa ojczyzn” a obowiązek służby wojskowej, „Państwo i Prawo” 1999/2.
Piechowiak M., Dobro wspólne jako fundament polskiego porządku konstytucyjnego, Warszawa 2012.
Podkowik J., Moralność publiczna jako przesłanka ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw, „Państwo i Prawo” 2019/8.
Polkowska M., Aspekty militarne w działalności kosmicznej (space security), „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2018/4.
Reginia-Zacharski J., Wojna w świecie współczesnym. Uczestnicy, cele, modele, teorie, Łódź 2014.
Sikora K., Istota, zasady i struktura obrony cywilnej RP, „Studia Iuridica Lublinensia” 2015/1.
Sokolewicz W., Wojsko i Konstytucja, Warszawa 2015.
Sulowski S., O nowym paradygmacie bezpieczeństwa w erze globalizacji [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzeziński, Warszawa 2009.
Sulowski S., W poszukiwaniu definicji bezpieczeństwa wewnętrznego, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2009/1.
Szewczyk T., Pyznar M., Ochrona infrastruktury krytycznej a zagrożenia asymetryczne, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2010/2.
Szlachta B., Aksjologia Konstytucji RP z 1997 roku. Perspektywa badacza myśli politycznej, „Przegląd Sejmowy” 2017/6.
Szreniawski P., Prawno-administracyjne zagadnienia ustrojowej polityki administracyjnej, Toruń 2012.
Tuleja P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019, komentarz do art. 5.
Witkowski Z., Dyrektywa „współdziałania władz” jako element organizujący życie wspólnoty państwowej w świetle Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. [w:] Instytucje prawa konstytucyjnego w dobie integracji europejskiej. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. Marii Kruk-Jarosz, red. J. Wawrzyniak, M. Laskowska, Warszawa 2009.
Wojas J., Problem ukrytej inwazji na gruncie prawa międzynarodowego publicznego, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2017/2.
Wojtyczek K., Granice integracji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
Wójcik P., Status prawny najemników w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, „Studia Iuridica Lublinensia” 2017/3.
Wygoda J., Odpowiedzialność karna za podjęcie służby wojskowej w obcej armii bez zezwolenia, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2018/3.
