Skutki postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 8.04.2020 r., C-791/19 R, dotyczącej niezależności Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego dla postępowań dyscyplinarnych
dr Michał Mistygacz
Uniwersytet Warszawski. ORCiD: 0000-0001-7083-7840
Wojciech Sitek
prokurator. ORCiD: 0000-0001-8789-688X
Udział w autorstwie tekstu:
Michał Mistygacz – 50%
Wojciech Sitek – 50%
Skutki postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 8.04.2020 r., C-791/19 R, dotyczącej niezależności Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego dla postępowań dyscyplinarnych
Autorzy poddają dogłębnej analizie postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z 8.04.2020 r. w sprawie C-791/19 R zarówno na płaszczyźnie jego struktury, zakresu przedmiotowego i podmiotowego przyjętego rozstrzygnięcia, a także praktycznych aspektów jego stosowania. Dochodzą przy tym do wniosku, że multicentryczność współczesnych systemów prawnych, a nade wszystko wyrażenie woli uczestnictwa we wspólnocie europejskiej w zasadzie nie pozostawia wyboru co do konieczności zastosowania się organów państwa do wydanego przez Trybunał Sprawiedliwości orzeczenia. Kompetencja Trybunału Sprawiedliwości w przedmiocie oceny regulacji kształtujących krajowy ustrój sądowniczy, zwłaszcza w zakresie niezależności sądów i bezstronności sędziów jest niepodważalna. Zwracają jednak uwagę, że sama konstrukcja postanowienia może budzić pewne wątpliwości interpretacyjne, a co za tym idzie, skutkować trudnościami w jej praktycznym stosowaniu, by wspomnieć choćby o rozbieżnościach pomiędzy rzeczywistym zakresem kompetencji orzeczniczej Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego a literalną wykładnią zakresu przedmiotowego zawieszonych przepisów, a także ograniczeniu pojęcia sprawy dyscyplinarnej do jednej grupy zawodowej. Autorzy pochylili się również nad możliwymi mechanizmami wzruszenia orzeczeń wydanych wbrew rozstrzygnięciu Trybunału Sprawiedliwości, dochodząc do wniosku, iż optymalnym środkiem ochrony prawnej w tym przypadku będzie instytucja wznowienia postępowania.
Słowa kluczowe: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego, mulicentryczność systemu prawa, sprawa dyscyplinarna, niezależność sądów, bezstronność sędziów
Michał Mistygacz PhD
University of Warsaw. ORCiD: 0000-0001-7083-7840
Wojciech Sitek
public prosecutor. ORCiD: 0000-0001-8789-688X
Commitment in preparing the article:
Michał Mistygacz – 50%
Wojciech Sitek – 50%
Consequences of the decision of the Court of Justice of the European Union of 8 April 2020, C-791/19 R, regarding the independence of the Disciplinary Chamber of the Supreme Court for disciplinary proceedings
The authors have conducted an in-depth analysis of the decision of the Court of Justice of 8 April 2020 in case C-791/19 R, both in terms of the structure, scope and subject matter of the decision made, as well as the practical aspects of its application. They arrive at the conclusion that the multicentricity of modern legal systems, and primarily the expression of the will to participate in the European community essentially leaves no choice as to the need for the state authorities to comply with the judgment issued by the Court of Justice. The jurisdiction of the Court of Justice for assessing the regulations forming the national judicial system, especially with regard to the independence of the courts and the impartiality of judges is indisputable. However, they point out that the very structure of the order can give rise to certain doubts in interpretation and, consequently, result in difficulties in its practical application, to mention just the differences between the actual extent of the jurisdiction of the Disciplinary Chamber of the Supreme Court and the literal interpretation of the scope of the suspended regulations, as well as the limitation of the concept of a disciplinary case to one professional group. The authors also considered the possible mechanisms of overruling judgments issued in conflict with the decision of the Court of Justice, drawing the conclusion that the institution of resumption of proceedings would be the optimal legal remedy in this case.
Keywords: Court of Justice of the European Union, Disciplinary Chamber of the Supreme Court, multicentricity of the legal system, disciplinary matter, independence of the courts, impartiality of judges
Bibliografia / References:
Banaszak B., Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych, Kraków 2004.
Kabat-Rudnicka D., Konstytucjonalizacja Unii Europejskiej a sądownictwo konstytucyjne. Wielopoziomowa współpraca czy rywalizacja?, Warszawa 2016.
Łętowska E., Multicentryczność współczesnego systemu prawa i jej konsekwencje, „Państwo i Prawo” 2005/4.
Wąsek-Wiaderek M., Samodzielność jurysdykcyjna sąd karnego wobec kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i trybunałów europejskich, Lublin 2012.
Vesterdorf B., A constitutional court for the EU?, “Int’l J Con Law” 2006, vol. 4, no. 4.
Wójtowicz K., Sądownictwo konstytucyjne wobec prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2012.
Wróbel W., Izba Dyscyplinarna jako sąd wyjątkowy w rozumieniu art. 175 ust. 2 Konstytucji RP, „Palestra” 2019/1–2.
dr hab. Krystian Markiewicz
profesor Uniwersytetu Śląskiego. ORCID: 0000-0002-7707-832X
Konstytucyjne aspekty orzekania o odsetkach od sum złożonych na rachunek depozytowy przez państwowe jednostki budżetowe
Tytułowa problematyka wiąże się z konstytucyjnością regulacji, która upoważnia deponenta – Skarb Państwa – do pozbawienia wierzyciela odsetek od złożonych do depozytu kwot. W artykule została przedstawiona regulacja zawarta w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki finansowej i działalności inwestycyjnej sądów powszechnych. W omawianym zakresie regulacja została wydana bez właściwej podstawy kompetencyjnej i narusza konstytucyjne prawo własności. Z uwagi na wtórną niekonstytucyjność regulacji oraz kryzys konstytucyjny sądy powszechne powinny stwierdzać wadliwość regulacji w ramach rozproszonej kontroli konstytucyjnej.
Słowa kluczowe: depozyt sądowy, rozproszona kontrola konstytucyjna
Dr. Hab. Krystian Markiewicz
Professor of the University of Silesia in Katowice. ORCID: 0000-0002-7707-832X
Constitutional aspects of adjudicating on interest on amounts deposited on a deposit account by state budget units
The issue in question is related to the constitutionality of the regulation that authorizes the depositor – the State Treasury – to deprive the creditor of interest on the amounts deposited. The article presents the provision contained in the regulation on the detailed rules on handling financial management and investment activities of ordinary courts. To the extent under discussion, the regulation was issued without a proper competence base and breaches the constitutional right of ownership. In view of the secondary unconstitutionality of the regulation and the constitutional crisis, the ordinary courts should find that the regulation is defective within the framework of a distributed constitutional review.
Keywords: court deposit, distributed constitutional review
Bibliografia / References:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
Biedermann J.R., Die Hinterlegung als Erfüllungssurrogat, Aarau 1944.
Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 1995.
Dąbrowa J. [w:] System Prawa Cywilnego, red. Z. Radwański, t. 3, cz. 1, Ossolineum 1981.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza, Postępowanie rozpoznawcze, Część druga, Postępowanie zabezpieczające, red. T. Ereciński, t. 3, Warszawa 2006.
Gawlik Z. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, cz. 2, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Gudowski J., Kodeks cywilny. Orzecznictwo. Piśmiennictwo, t. 3, Zobowiązania. Część 2, Warszawa 2019.
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017.
Jakubecki A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, red. A. Jakubecki, Warszawa 2005.
Janiak A. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz, red. M. Gutowski, Warszawa 2016.
Jankowski J., Nowelizacje k.p.c. wprowadzone w 2005 r., Warszawa 2005.
Jankowski J., Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego, cz. 2, Postępowanie zabezpieczające, „Monitor Prawniczy” 2004/20.
Jaśkowska M., Skutki orzeczeń trybunału Konstytucyjnego dla procesu stosowania prawa wobec zasady bezpośredniego stosowania konstytucji [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa profesora zw. dra hab. Józefa Filipka, red. I. Skrzydło-Niżnik i in., Kraków 2001.
Kabat A., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 2005.
Knypl Z. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. Z. Szczurek, Sopot 2005.
Longchamps de Berier R., Zobowiązania, Poznań 1948.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Markiewicz K., Postępowanie w sprawach depozytowych, Warszawa 2007.
Markiewicz K. [w:] Kodeks postepowania cywilnego. Komentarz, red. A. Marciniak, K. Piasecki, t. 2, Warszawa 2016.
Mzyk E. [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, red. G. Bieniek, Warszawa 2005.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. 2, Warszawa 2013.
Pośpiech P., Owoce zatrutego drzewa – wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 27.4.2017 r., „Kwartalnik Iustitia” 2017/3.
Szachułowicz J., Krassowska M., Łukaszewska A., Gospodarka nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2003.
Wiśniewski T., Komentarz do kodeksu cywilnego, księga 3, Zobowiązania, t. 1, Warszawa 2009.
Wolanin M. [w:] J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin, Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2017.
Zagrobelny K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Zoll F., Zobowiązania w zarysie według polskiego kodeksu zobowiązań, Warszawa 1948.
dr hab. Katarzyna Banasik
profesor nadzwyczajna Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego – Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. ORCID: 0000-0003-3693-0480
Brak przestępstwa w przypadku posiadania śladowej ilości narkotyku
Przedmiotem artykułu jest problem posiadania śladowej ilości narkotyku, występujący w praktyce wymiaru sprawiedliwości. Najpierw Autorka prezentuje wybrane orzeczenia sądowe, ukazujące różne podejście sądów i organów ścigania do tego problemu, a następnie dokonuje polemiki z argumentami podanymi w tych orzeczeniach. Autorka kwestionuje pogląd Sądu Najwyższego, wedle którego zachowanie polegające na posiadaniu śladowej ilości narkotyku nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 62 u.p.n. W efekcie analizy Autorka wyciąga wniosek, że w przypadku posiadania śladowej ilości narkotyku dochodzi do realizacji znamion czynu zabronionego, polegającego na bezprawnym posiadaniu środków odurzających lub substancji psychotropowych, jednakże w większości przypadków nie ma przestępstwa z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu.
Słowa kluczowe: śladowa ilość narkotyku, minimalna ilość narkotyku, posiadanie narkotyków, przestępstwo bezprawnego posiadania narkotyków, ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii
Dr. Hab. Katarzyna Banasik
extraordinary professor of the Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University – Chair of Criminal Law, Faculty of Law, Administration and International Relations, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University. ORCID: 0000-0003-3693-0480
No crime in the case of the possession a trace amount of drugs
The article discusses the problem of possession of a trace amount of drugs that appears in the practice of the administration of justice. First, the author presents selected court rulings, showing various approaches of courts and law enforcement agencies to this problem, and then discusses the arguments given in these rulings. The author questions the Supreme Court’s view that possession of a trace amount of drugs does not satisfy the features of an offence under Article 62 of the Act on Counteracting Drug Addiction. The author draws the conclusion from the analysis that the possession of a trace amount of drugs means that the features of a prohibited act of the unlawful possession of narcotics are satisfied, although, in most cases, there is no crime because of the negligible degree of social harmfulness of the deed.
Keywords: trace of drugs, minimum amount of drugs, possession of drugs, offence of the illegal possession of drugs, Act on Counteracting Drug Addiction
Bibliografia / References:
M. Kulik [w:] Pozakodeksowe przestępstwa przeciwko zdrowiu. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2017.
mgr Krzysztof Kmąk
doktorant, Uniwersytet Jagielloński, aplikant prokuratorski. ORCID: 0000-0002-7173-1076
Wymiar kary łącznej na podstawie kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności (na marginesie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11.06.2019 r., P 20/17)
Artykuł prezentuje podstawowe problemy związane z wymiarem kary łącznej w sytuacji, gdy karami podlegającymi łączeniu są kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności, na tle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11.06.2019 r., P 20/17, w którym uznano niezgodność z Konstytucją art. 87 § 1 k.k., w zakresie, w jakim przewiduje obowiązek połączenia kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności oraz wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności po dokonaniu zamiany kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności. Główną konsekwencją wyroku jest zniesienie względnego obowiązku stosowania art. 87 § 1 k.k. Oznacza to, że de lege lata, w przypadku zbiegu kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności, sąd może wymierzyć karę łączną pozbawienia wolności na zasadzie z art. 87 § 1 k.k., zastosować art. 87 § 2 k.k. i wymierzyć dwie kary łączne pozbawienia wolności i ograniczenia wolności albo orzec kary lub kary łączne pozbawienia wolności i ograniczenia wolności odrębnie, niezależnie od ich rozmiaru. Dokonując wyboru stosownej metody postępowania, sąd powinien brać pod uwagę dyrektywy wymiaru kary łącznej (art. 85a k.k.). Nie ma przeszkód, aby na gruncie art. 87 k.k. uwzględniać również kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania.
Słowa kluczowe: prawo karne, kara łączna, kara pozbawienia wolności, kara ograniczenia wolności, warunkowe zawieszenie wykonania kary
Mgr Krzysztof Kmąk
doctoral student, Jagiellonian University, trainee prosecutor. ORCID: 0000-0002-7173-1076
Imposition of a combined penalty based on imprisonment and a restriction of freedom (on the side-line of the ruling of the Constitutional Tribunal of 11 June 2019, P 20/17)
The article presents the fundamental problems related to the imposition of a combined penalty when imprisonment and restriction of freedom are penalties that can be combined, in the light of the Constitutional Tribunal’s judgement of 11 June 2019 in case P 20/17, in which the Constitutional Tribunal held that Article 87 § 1 of the Penal Code is incompatible with the Constitution to the extent to which it provides for the obligation to combine the penalties of imprisonment and the restriction of freedom and the imposition of a combined penalty of imprisonment after converting the restriction of freedom into imprisonment. The main consequence of the judgment is the removal of the relatively obligatory application of Article 87 § 1 of the Penal Code. This means that, de lege lata, in the case of a coincidence of penalties of imprisonment and a restriction of freedom, the court can administer a combined penalty of imprisonment on the principle of Article 87 § 1 of the Penal Code, apply Article 87 § 2 of the Penal Code and administer two combined penalties of imprisonment and a restriction of freedom or impose penalties or combined penalties of imprisonment and a restriction of freedom separately, regardless of their extent. When choosing the appropriate method of conduct, the court should consider the directive on the imposition of a combined penalty (Article 85a of the Penal Code). There is also no obstacle to the application of a suspended sentence of imprisonment under Article 87 § 1 of the Penal Code.
Keywords: criminal law, combined penalty, imprisonment, restriction of freedom, suspended sentence
Bibliografia / References:
Bielski M., Zasady wymiaru kary łącznej [w:] Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Dziergawka A., Kontrowersje dotyczące łączenia kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności (art. 87 § 1 i 2 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2019/10.
Gałązka M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2019.
Giezek J. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2012.
Hofmański P., Paprzycki L.K., Sakowicz A. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Kala D., Klubińska M., Kara łączna i wyrok łączny, Kraków 2017.
Kardas P., Dyrektywy wymiaru kary łącznej [w:] Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Kardas P. [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, cz. 2: Komentarz do art. 53–116, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016.
Kmąk K., Sekwencja kar z art. 37b k.k. a wymiar kary łącznej. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 29 maja 2018 r., II KK 155/18, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/7–8.
Kozłowska-Kalisz P. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX 2019.
Lachowski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2018.
Majewski J., Czy kara ograniczenia wolności podlega łączeniu z karą pozbawienia wolności orzeczoną z warunkowym zawieszeniem jej wykonania?, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2019/2.
Majewski J., Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, Warszawa 2015.
Małecki M., Glosa do wyroku SN z dnia 16 grudnia 2016 r., II KK 295/16, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2018/1.
Nowosad A., O potrzebie uchylenia lub zmiany art. 87 Kodeksu karnego, „Studia Iuridica Lublinensia” 2017/2.
Pohl Ł. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Warszawa 2019.
Sroka T., Konstytucyjne aspekty kary łącznej. Zagadnienia wybrane [w:] Zagadnienia teorii i nauczania prawa karnego. Kara łączna. Księga jubileuszowa Profesor Marii Szewczyk, red. W. Górowski, Warszawa 2013.
Żółtek S. [w:] Kodeks karny. Część́ ogólna. Komentarz do artykułów 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017.
mgr Tymon Markiewicz
doktorant w Katedrze Postępowania Karnego KUL, aplikant adwokacki Izby Lubelskiej. ORCID: 0000-0001-8362-5898
Charakter terminu przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego w trybie art. 185a k.p.k.
Na mocy nowelizacji z 2019 r. do art. 185a k.p.k. wprowadzono termin przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego – „niezwłocznie, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia wpływu wniosku”. Zgodnie z założeniem ustawodawcy ma to być termin instrukcyjny. Autor analizuje charakter przedmiotowego terminu, stając na stanowisku, że nie jest to termin instrukcyjny, ale inny termin stanowczy. Rozpatruje on także konsekwencje uchybienia temu terminowi stwierdzając, że czynność dokonana po jego upływie jest wadliwa, ale dopuszczalna w oparciu o art. 168a k.p.k. Głównym postulatem jest nadanie przedmiotowemu terminowi rzeczywiście instrukcyjnego charakteru.
Słowa kluczowe: termin, małoletni pokrzywdzony, przesłuchanie
Mgr Tymon Markiewicz
doctoral student at the Chair of Criminal Proceedings of the John Paul II Catholic University of Lublin, trainee attorney-at-law at the Lublin Bar. ORCID: 0000-0001-8362-5898
Nature of the deadline for hearing a minor victim in the procedure of Article 185a of the Criminal Procedures Code (CPC)
The amendment to Article 185a CPC of 2019 introduced a deadline for questioning a minor victim of “forthwith, no later than within 14 days of the date of receipt of the request”. According to the assumption of the lawmakers, it is to be an instructional deadline. The author analyses the nature of this deadline taking the position that this is not an instructional deadline, but another categorical deadline. He analyses the consequences of defaulting on this deadline and taking the view that a legal act performed after the deadline is defective, but admissible under Article 168a CPC. The main postulate is to give this deadline an actual instructional nature.
Keywords: deadline, minor victim, questioning
Bibliografia / References:
Błoński M., Zbrojewska M., Dowody i postępowanie dowodowe w procesie karnym. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory pism procesowych, Legalis 2020.
Budzyńska A., Ochrona małoletnich pokrzywdzonych przestępstwem w procedurach karnych. Perspektywa psychologiczna [w:] A. Budzyńska, O. Trocha, Dziecko uczestniczące w postępowaniu karnym, red. L. Mazowiecka, Warszawa 2015.
Dudka K., Opinia prawna na temat projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3251), Warszawa 2019.
Gruszecka D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Legalis 2020.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz do art. 1–467, Warszawa 2014.
Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2014.
Hypś S., Opinia dotycząca rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3251), Warszawa 2019.
Kłak C., Opinia prawna sporządzona na zlecenie Biura Analiz Sejmowych dotycząca rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3251), Warszawa 2019.
Kurowski M. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX 2019, t. 5.
Lipiński K., Klauzula uadekwatniająca przesłanki niedopuszczalności dowodu w postępowaniu karnym (art. 168a k.p.k.), „Prokuratura i Prawo” 2016/11.
Łupiński J., Czas trwania postępowania sprawdzającego, „Prokuratura i Prawo” 2011/10.
Stefański R.A., Zabłocki S. (red.), Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz do art. 1–166, LEX 2017.
Szumiło-Kulczycka D., Opinia do projektu ustawy o zmianie ustawy – kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, druk poselski nr 3251, Warszawa 2019.
Skorupka J. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Legalis 2020.
Skorupka J. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz do art. 1–166, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, LEX 2017.
Świecki D. (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, LEX 2019.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2017.
Zagrodnik J. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz praktyczny do nowelizacji 2019, LEX 2020.
Zagrodnik J., Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, Warszawa 2018.
Zagrodnik J., Chmielniak Ł., Klonowski M., Rychlewska-Hotel A. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz praktyczny do nowelizacji 2019, red. J. Zagrodnik, LEX 2020.
dr Michał P. Ziemiak
adiunkt w Katedrze Prawa Ubezpieczeniowego i Medycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; radca prawny; laureat nagrody specjalnej X edycji konkursu miesięcznika „Przegląd Sądowy” na książkę prawniczą najbardziej przydatną dla praktyki wymiaru sprawiedliwości w 2017 r. za pracę „Postanowienia niedozwolone na tle umów ubezpieczenia. Studium cywilnoprawne”. ORCID: 0000-0001-8543-9458
Przedsiębiorca prawie konsumentem. Kilka uwag na tle art. 1 oraz art. 55 ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych
Ustawa z 31.07.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych rozszerza możliwość stosowania przepisów o klauzulach abuzywnych oraz o odstąpieniu od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość także przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Jest więc kolejnym przykładem zjawiska coraz częściej nazywanego „konsumeryzacją” obrotu profesjonalnego. Niemniej, ustawodawca zdecydował się bodajże pierwszy raz na rozwiązanie o charakterze systemowym, nieograniczonym wyłącznie do określonych umów. Dlatego też celem artykułu jest analiza nowych przepisów (połączona z uwagami komparatystycznymi) oraz próbą ustalenia ich relacji z dotychczasowymi uregulowaniami odnoszącymi się do umowy ubezpieczenia.
Słowa kluczowe: przedsiębiorca, konsument, kodeks cywilny, klauzule abuzywne, ubezpieczenie
Michał P. Ziemiak, Ph.D.
Assistant professor at the Department of Insurance and Medical Law of the Nicolaus Copernicus University in Toruń, legal counsel, prize-winner of the special award at the 10th Contest of the “Judicial Review” Journal and Wolters Kluwer Polska Press for the most useful legal book in the practice of the justice system in Poland (for the book titled “Unfair contractual terms in insurance contracts. A study in civil law”). ORCID: 0000-0001-8543-9458
Entrepreneur – almost a consumer. Several remarks in the light of Article 1 and Article 55 of the Act amending certain acts on the reduction of regulatory burdens
The Act amending certain acts to reduce regulatory burdens of 31 July 2019 extends the ability to apply provisions on abusive clauses and on the rescission of a contract concluded outside business premises and remotely, including by sole proprietors. It is therefore a further example of a phenomenon that is increasingly frequently called the “consumerization” of professional trading. Even so, the lawmakers probably decided for the first time to have a systemic solution which is not limited to specific contracts. Hence, the objective of this article is to analyse new regulations (combined with some comparative comments) and an attempt to establish their relationship with existing regulations related to an insurance contract.
Keywords: entrepreneur, consumer, civil code, unfair contractual terms, insurance
Bibliografia / References:
Gajda-Roszczynialska K., Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Kaczmarek-Templin B., Stec P., Szostak D. (red.), Ustawa o prawach konsumenta. Kodeks cywilny (wyciąg). Komentarz, Warszawa 2014.
Kańska K., Pojęcie konsumenta w Kodeksie Cywilnym na tle tendencji europejskich, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2004/1.
Krajewski M., Umowa ubezpieczenia. Art. 805–834 KC. Komentarz, Warszawa 2016.
Pietrzykowski K. (red.) Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1–44910, t. 1, Warszawa 2011.
Pyziak-Szafnicka M., Kilka uwag na temat ochrony przed narzucaniem nieuczciwych warunków umowy, „Przegląd Prawa Handlowego” 1994/9.
Safjan M. (red.), System prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2007.
Schulte-Nölke H., Twigg-Flesner Ch., Ebers M. (red.), EC Consumer Law Compendium. The Consumer Acquis and its transposition in the Member States, Munich 2008.
Ziemiak M.P., Postanowienia niedozwolone na tle umów ubezpieczenia. Studium cywilnoprawne, Toruń 2017.
Marcin Bik
sędzia w Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie. ORCID: 0000-0001-6511-8796
Odrzucenie ponownego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych opartego na tych samych okolicznościach
W artykule zostało omówione zagadnienie nadużycia przez stronę instytucji sądowego zwolnienia od kosztów sądowych poprzez ponowne dochodzenie zwolnienia, pomimo raz już podjętego negatywnego rozstrzygnięcia w tym przedmiocie, przy braku zmiany okoliczności stanowiących uzasadnienie wniosku. Autor poddał analizie pojęcie „tych samych okoliczności”, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku, przytoczył szeroko poglądy doktryny i stanowiska sądów. Wskazuje na obowiązek strony dołączenia do wniosku szczegółowego oświadczenia o stanie majątkowym, co powinno być brane pod uwagę przy zastosowaniu omawianej regulacji. Autor podnosi również, że interpretacja przepisu powinna uwzględniać cel, dla którego omawiana regulacja została wprowadzona. Dlatego nie każda zmiana okoliczności w zakresie sytuacji materialnej wnoszącego o zwolnienie od kosztów sądowych wyłącza zastosowanie omawianego przepisu, a jedynie istotna zmiana. Autor omawia również wpływ odrzucenia wniosku opartego na tych samych okolicznościach na bieg terminu do uiszczenia opłaty. Odnosi się do kwestii możliwości poddania kontroli postanowienia sądu o odrzuceniu ponownego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Słowa kluczowe: koszty sądowe, nadużycie prawa
Marcin Bik
judge of the District Court for Warszawa Praga-Północ in Warsaw. ORCID: 0000-0001-6511-8796
Dismissal of a renewed application for an exemption from court fees because of unchanged circumstances
The article discusses the abuse of the exemption from court costs by a party to proceedings, committed by reapplying for the exemption regardless of the negative decision on this already made, where the circumstances supporting the application have remained the same. The author analysed the notion of ‘the same circumstances’, which constituted the grounds for the dismissed application, extensively quoting the legal doctrine and court rulings. He mentions the party’s obligation to attach a detailed declaration of his assets to the application, which needs to be taken into consideration when applying the said regulation. The author also indicates that the interpretation of the regulation needs to examine the objective for which the regulation was introduced. Therefore not every change in circumstances pertaining to the applicant’s financial standing will disable this regulation; only a significant change will have such an effect. The author discusses the impact of the rejection of the application based on the same circumstances on the term for making payment. He examines the possibility of submitting the court’s decision to reject the renewed application for the exemption from court fees to verification.
Keywords: court fees, abuse of the law
Bibliografia / References:
Bąk A.A., Praktyczne aspekty orzekania o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Toruń 2007.
Bik M., Termin do opłacenia pisma w razie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych strony reprezentowanej przez zawodowego pełnomocnika (wybrane zagadnienia na tle orzecznictwa), „Polski Proces Cywilny” 2016/1.
Bik M., Zwrot wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych na podstawie art. 102 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (wybrane zagadnienia na tle orzecznictwa), „Polski Proces Cywilny” 2016/4.
Ciepła H. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz do art. 1–366, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2014.
Daczyński A., Koszty postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2010.
Feliga P. [w:] Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Komentarz, red. P. Feliga, Warszawa 2015.
Gapska E., Koszty postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2013.
Gonera K., Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Komentarz, Warszawa 2012.
Górski A., Walentynowicz L., Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Warszawa 2008.
Gudowski J. [w:] System prawa procesowego cywilnego, t. 3, cz. 2, Środki zaskarżenia, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Kowalska M., Malmuk-Cieplak A., Stosowanie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, „Przegląd Sądowy” 2006/9.
Oklejak A., Sorysz M., Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Komentarz, Warszawa 2007.
Plebanek M.G., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Sieńko M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1 (art. 1–50537), red. M. Manowska, Warszawa 2011.
Sorysz M., Nowa ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – zagadnienia wybrane, cz. 2, „Monitor Prawniczy” 2006/9.
Stasiak J., Zwolnienie od kosztów sądowych, Warszawa 2010.
Zieliński A., Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Art. 98–124 KPC. Komentarz, Warszawa 2015.
dr Robert Słabuszewski
Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim; sędzia sądu rejonowego. ORCID: 0000-0002-9793-2052
Dobro dziecka a podział majątku małżonków
Tematem artykułu jest kwestia spojrzenia na podział majątku małżonków po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej z perspektywy dobra dziecka. Autor tekstu skupił uwagę na podziale sądowym, o podziale umownym wspominając tylko okazjonalnie. Po krótkim wyjaśnieniu sposobu rozumienia dobra dziecka rozważył, czy i jak można i należy je uwzględniać od momentu ustalenia przesłanek wygaśnięcia ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, przez sam podział majątku małżonków (w tym ustalenie jego składu), aż do dodatkowych rozliczeń związanych z nakładami i długami, dokonywanych przy podziale majątku. Ostatecznie Autor tekstu doszedł do wniosku, że dobro dziecka należy uwzględniać w sprawach majątkowych tak samo jak w sprawach niemajątkowych w stosunkach rodzice – dzieci. W szczególności spojrzenie na sprawę o podział majątku wspólnego również z perspektywy dziecka nie może się ograniczać do podziału prawa do lokalu mieszkalnego. Sam podział majątku małżonków co do tych wszystkich przedmiotów majątkowych, z których dziecko korzysta, jest formą sprawowania władzy rodzicielskiej. Efektem przeprowadzonej analizy powinno być także właściwe ustalenie priorytetów w razie kolizji dobra dziecka z interesem jednego z małżonków oraz ustalenie hierarchii i wpływu na treść orzeczeń w sprawach działowych wzajemnego oddziaływania zasad dobra dziecka i dobra rodziny.
Słowa kluczowe: dobro dziecka, podział majątku małżonków, majątek wspólny małżonków
Robert Słabuszewski, PhD
The Jacob of Paradies University in Gorzów Wielkopolski; district court judge. ORCID: 0000-0002-9793-2052
The best interests of the child and division of the property of the spouses
The article addresses the issue of the division of the property of the spouses when joint marital ownership ends from the point of view of the child’s best interest. The author focused on the court division, only occasionally mentioning contractual division. After briefly explaining the meaning of the child’s best interests, the author described whether and how it can and should be taken into account from the moment of establishing the premises for ending the joint marital property regime, by the mere division of the property of the spouses (including determining their composition), to additional settlements related to expenditure and debts made when dividing the property. Finally, the Author arrived at the conclusion that the child’s best interests should be taken into account in property matters, as well as in non-property matters in parent–child relations. In particular, the view of the case of the division of joint property also from the point of view of a child cannot be limited to a division of the right to residential premises. The mere division of the property of the spouses with regard to all property that the child uses is a form of exercising parental authority. The result of the analysis should also be an appropriate prioritization in the event of a clash between the child’s best interests and the interests of one of the spouses, as well as establishing the hierarchy and the impact on the content of decisions in matters of division of the mutual impact of the principles of the child’s best interests and the best interests of the family.
Keywords: the child’s best interests, division of joint marital property
Bibliografia / References:
Dolecki H., Sokołowski T. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Komentarz, Warszawa 2010.
Finger P. [w:] Bürgerliches Gesetzbuch, Münchener Kommentar, t. 8, Familienrecht II, red. D. Schwab, Monachium 2008.
Frąckowiak J., Obowiązek zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych dziecka, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1981/582.
Gajda J., Przesłanka dobra dziecka przy ustalaniu jego pochodzenia, „Rodzina i Prawo” 2006/1.
Gwiazdomorski J. [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, red. J.St. Piątowski, Ossolineum 1985.
Ignatowicz J., Prawo rodzinne, Warszawa 2002.
Kołodziejski S., Dobro wspólnych małoletnich dzieci – jako przesłanka odmowy rozwodu, „Palestra” 1965/9.
Nazar M. [w:] System prawa prywatnego, red. Z. Radwański, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2014.
Radwański Z., Dobro dziecka [w:] Konwencja o prawach dziecka a prawo polskie, red. A. Łopatka, Warszawa 1991.
Radwański Z., Pojęcie i funkcja „dobra dziecka” w polskim prawie rodzinnym i opiekuńczym, „Studia Cywilistyczne” 1981/31.
Schwab D., Familienrecht, Monachium 2003.
Smyczyński T. [w:] System prawa prywatnego, red. Z. Radwański, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2014.
Stojanowska W., Rozwód a dobro dziecka, Warszawa 1979.
Winiarz J., Ochrona matki, dziecka i rodziny, Warszawa 1965.
Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974.
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 1997.
dr Kacper Wosiak
współpracownik kancelarii radców prawnych i adwokatów we Wrocławiu. ORCID: 0000-0001-9428-0629
Rozporządzenie udziałami w spółce z o.o. stanowiącymi przedmiot wspólności – uwagi na tle postanowień Sądu Najwyższego z 12.01.2018 r., II CSK 220/17 oraz z 8.05.2019 r., V CSK 109/18
Na pograniczu prawa spółek handlowych oraz prawa rodzinnego pojawia się wiele istotnych zagadnień budzących wątpliwości. Postanowienia Sądu Najwyższego z 12.01.2018 r., II CSK 220/17, oraz z 8.05.2019 r., V CSK 109/18, są dowodem na to, że kwestii dyskusyjnych jest w tym obrębie wiele. W sprawach, na gruncie których wydano oba postanowienia, wystąpiły sytuacje, że udziały w spółce z o.o. objęte były wspólnością majątkową małżeńską, a względem spółki status wspólnika miał tylko jeden z małżonków. W uzasadnieniach obu postanowień Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że małżonek, który jest przez spółkę rozpoznawany jako wspólnik, może samodzielnie rozporządzać udziałami w spółce z o.o., mimo że objęte są wspólnością. Celem artykułu jest uzasadnienie stanowiska odmiennego od przedstawionego przez Sąd Najwyższy, a mianowicie że nawet jeżeli z perspektywy spółki wspólnikiem jest tylko jeden z współuprawnionych, to nie ma to wpływu na uprawnienie do rozporządzania udziałami, które powinno być realizowane zgodnie z zasadami zarządu wspólnym prawem obowiązującymi ze względu na dany rodzaj wspólności.
Słowa kluczowe: spółka z o.o., udział w spółce z o.o., rozporządzenie udziałem w spółce z o.o.
Słowa kluczowe: spółka z o.o., udział w spółce z o.o., rozporządzenie udziałem w spółce z o.o.
Dr. Kacper Wosiak
associate of a law firm of legal counsels and attorneys-at-law in Wrocław. ORCID: 0000-0001-9428-0629
Disposal of shares in a limited liability company constituting an item of co-ownership – commentary on the Supreme Court’s decisions of 12 January 2018, II CSK 220/17 and 8 May 2019, V CSK 109/18
Many significant and controversial issues arise where company law and family law come together. The Supreme Court’s decisions of 12 January 2018, II CSK 220/17, and 8 May 2019, V CSK 109/18, prove that there are still numerous disputable issues there. In cases resolved on the basis of both of these decisions, situations appeared in which the shares in a limited liability company were subject to the matrimonial joint property regime, while only one of the spouses had the status of a shareholder in a company. In the justifications of both decisions, the Supreme Court took the view that the spouse who is identified by the company as its shareholder has the sole right to individually use and dispose of the shares in the limited liability company even though they are subject to the matrimonial joint property regime. The objective of this article is to justify an opposing view to that presented by the Supreme Court, namely that even though only one of the spouses is identified by a company as its shareholder, this does not affect the right to dispose of the shares, which should be exercised in accordance with the principles of managing a joint right under a given type of a joint property regime.
Keywords: limited liability company, share in a limited liability company, disposal of shares in a limited liability company
Bibliografia / References:
Bilewska K., Prawa udziałowe w spółkach kapitałowych a majątek wspólny małżonków – wybrane zagadnienia, „Palestra” 2006/9–10.
Chłopecki A., Akcje zdematerializowane w małżeńskiej wspólności majątkowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008/10.
Dumkiewicz M., Wspólność udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2011.
Herbet A., Obrót udziałami w spółce z o.o., Warszawa 2004.
Jara Z. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Legalis 2019.
Karczewska-Pacholczyk M., Kobyłka N., Nabycie udziałów w spółce z o.o. a majątkowa wspólność małżeńska – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 3.12.2009 r. (II CSK 273/09), „Glosa” 2010/4.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. A. Kidyba, Warszawa 2013.
Kubas A., Udział w spółce handlowej jako składnik majątku wspólnego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2011/4.
Litwińska-Werner M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2007.
Michalski M., Kontrola kapitałowa nad spółką akcyjną, Kraków 2004.
Nowacki A., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, t. 1, Komentarz. Art. 151–226 KSH, Warszawa 2018.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2a, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 151–226, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Opalski A., Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej (część I), „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/11.
Pabis R. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2a, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 151–226, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Pęczyk-Tofel A., Tofel M., Wpływ wadliwych aktów głosowania na ważność uchwał zgromadzeń w spółkach kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007/8.
Popardowski P., Zbycie i dziedziczenie udziałów (akcji) w spółkach kapitałowych z perspektywy orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Glosa” 2013/3.
Popiołek W., Akcja – prawo podmiotowe, Warszawa 2010.
Potrzeszcz R., Siemiątkowski T. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział II. Spółka akcyjna, red. R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski, Warszawa 2012.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] System prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Romanowski M., Status wspólnika w spółce z o.o. a wpis w księdze udziałów, „Przegląd Prawa Handlowego” 2005/9.
Sołtysiński S., Glosa do wyroku SN z dnia 16 marca 2006 r., III CSK 32/06, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2007/3.
Szpunar A., Podstawowe problemy papierów wartościowych, „Państwo i Prawo” 1991/2.
Szumański A., Status prawny małżonka wspólnika w spółce kapitałowej w sytuacji, gdy objęcie albo nabycie praw udziałowych w spółce jest finansowane z majątku wspólnego małżonków, „Monitor Prawniczy” 2015/7.
Szumański A., O potrzebie nowej regulacji prawnej statusu prawnego małżonka wspólnika, „Monitor Prawniczy” 2019/16.
Trzaskowski R., Żuławska Cz. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 5, Zobowiązania. Część szczegółowa, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.
Zawada K., Ochrona dłużnika przy przelewie wierzytelności, Kraków 1992.
Zdanikowski P., Podział udziałów w spółce z o.o. po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/4.
dr Mateusz Dróżdż
adiunkt w Katedrze Prawa Gospodarczego Uczelni Łazarskiego, radca prawny. ORCID: 0000-0002-5607-053X
Kontrola antydopingowa na gruncie ustawy o zwalczaniu dopingu w sporcie
Artykuł opisuje problematykę kontroli antydopingowej na gruncie ustawy o zwalczaniu dopingu w sporcie. W polskim ustawodawstwie czynność ta zostawała uregulowana na poziomie ustawowym po raz pierwszy. W publikacji opisano kompleksowo podmioty uprawnione do przeprowadzenia tej kontroli, jej przedmiot, a także jej przebieg.
Celem artykułu jest przede wszystkim wyjaśnienie wątpliwości, jakie wiążą się z przedmiotowymi przepisami.
Słowa kluczowe: sport, kontrola antydopingowa, POLADA, zawodnik, doping
Dr. Mateusz Dróżdż
assistant professor at the Chair of Commercial Law of the Lazarski University, legal counsel. ORCID: 0000-0002-5607-053X
Doping control under the Act on Combating Doping in Sport
The article describes the issue of doping control under the Act on Combating Doping in Sport. In the Polish legislature, this activity was regulated for the first time at statutory level. The publication comprehensively describes the entities that are authorized to conduct such control, its subject and its course.
The objective of this article is primarily to clarify the doubts related to the regulations in question.
Keywords: sport, doping control, POLADA, contestant, doping
Bibliografia / References:
Zabronione infuzje w Pogoni Siedlce, opublikowany 29.10.2019 r. na stronie antydoping.pl.
Kopczyk R., Doping a ochrona praw człowieka w sporcie na podstawie przepisów europejskiej konwencji praw człowieka [w:] Efektywność europejskiego systemu ochrony praw człowieka efektywność mechanizmów ochrony praw człowieka Rady Europy UE i OBWE, red. J Jaskiernia, Toruń 2012.
Kopczyk R., Techno-doping aspekty prawne i etyczne, „Journal of Education, Health and Sport” 2016, vol. 6, no. 9.
Krześniak E., Stanowienie prawa w Polsce na przykładzie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych: w kierunku poprawy systemu [w:] Przyszłość prawa. Księga pamiątkowa XX-lecia Wydziału Prawa i Administracji, red. B. Hołyst, Warszawa 2017.
Lewandowska A., Leźnicki M., Doping in sport as a problem ethical and social, Journal of Education, “Health and Sport” 2016, vol. 6, no. 7.
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2004.
Piechota R., Reguły antydopingowe w Polsce [w:] Antydoping w Polsce, red. A. Pokrywka, Instytut Sportu, Warszawa 2009.
Potulski J., Ruciński M., Odpowiedzialność sędziego sportowego za przyjęcie łapówki, „Państwo i Prawo” 2007/9.
Rigozzi A., Kaufmann-Kohler G., Malinverni G., Doping and fundamental rights of athletes: comments in the wake of the adoption of the World Anti-Doping Code, “Sweet & Maxwell’s International Sports Law Review” 2003/3.
Soek J.W., The Fundamental Rights of Athletes in Doping Trials [w:] Drugs and Doping in Sport: Socio-Legal Perspectives, red. J. O’Leary, Cavendish Publishing 2001.
Szymczak M. (red.), Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 1992.
Wach A., O celowości uchwalenia ustawy o zwalczaniu dopingu w sporcie, „Sport Wyczynowy” 2005/11–12 (491–492).
Wysoczański R., Realizacja Konwencji Antydopingowej Rady Europy i Międzynarodowej Karty Olimpijskiej przeciwko dopingowi w sporcie w polskich regulaminach sportowych oraz działalności edukacyjnej i represyjnej [w:] Prawne problemy dopingu w sporcie, Polskie Towarzystwo Prawa Sportowego, red. A. J. Szwarc, Poznań 1992.
prof. dr hab. Mirosław Nesterowicz
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
dr hab. Kinga Bączyk-Rozwadowska, Prof. UMK
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. ORCID: 0000-0001-6545-2671
Udział w autorstwie artykułu:
Mirosław Nesterowicz – 50%
Kinga Bączyk-Rozwadowska – 50%
Przegląd orzecznictwa europejskiego w sprawach medycznych (w latach 2017–2018 – wybrane orzeczenia)
Autorzy przedstawiają najważniejsze wyroki w tzw. sprawach medycznych, wydane przez sądy krajów Unii Europejskiej oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka w latach 2017–2018. Wyroki te dotyczą takich kwestii, jak: błąd lekarski, odpowiedzialność za czyny cudze, odszkodowanie za wypadki medyczne i ryzyka terapeutyczne, koncepcja utraty szansy na wyzdrowienie i poprawę stanu zdrowia, roszczenia osób najbliższych (pośrednio poszkodowanych) o zadośćuczynienie pieniężne, przyczynienie się poszkodowanego, świadomej (tzw. informowanej) zgody na leczenie, prokreacja medycznie wspomagana, prawo do godnej śmierci, transseksualizmu, odpowiedzialność za leki antykoncepcyjne, odpowiedzialność za wadliwe implanty piersi.
Słowa kluczowe: odpowiedzialność szpitala i lekarza; kompensacja szkód medycznych bez winy; prawo do godnej śmierci, utrata szansy wyleczenia, przyczynienie się poszkodowanego, prokreacja medycznie wspomagana; odpowiedzialność producenta leków antykoncepcyjnych; wadliwe implanty piersi; transseksualizm
Prof. Dr. Hab. Mirosław Nesterowicz
Nicolaus Copernicus University in Toruń
Dr. Hab. Kinga Bączyk-Rozwadowska, Prof. of the Nicolaus Copernicus University
Nicolaus Copernicus University in Toruń. ORCID: 0000-0001-6545-2671
Commitment in preparing the article:
Mirosław Nesterowicz – 50%
Kinga Bączyk-Rozwadowska – 50%
Review of European case law in medical liability cases (in 2017-2018 – selected judgments)
The authors present the most important judgments in medical liability cases issued by the courts of the EU countries and the European Court of Human Rights in 2017–2018. These judgments apply to such issues as medical malpractice, vicarious liability, compensation for medical accidents and iatrogenic injuries, theory of the loss of the chance of recovery and the improvement of health, claims of close relatives (indirectly the injured parties) for monetary redress, contributory negligence, informed consent, medically assisted procreation, the right to die with dignity, transsexualism, liability for contraceptives, liability for defective breast implants.
Keywords: liability of a hospital and a doctor; no fault compensation for medical accidents, the right to die with dignity, the loss of the chance of recovery, contributory negligence, medically assisted procreation, manufacturer’s liability for contraceptives, defective breast implants, transsexualism
Bibliografia / References:
Adrych-Brzezińska I., Ciężar dowodu w prawie i procesie cywilnym, Warszawa 2015.
Bacache-Nouveau M., Préjudice moral pour l’enfant conçu au jour de décès accidentel de son père, “Revue Trimestrielle de Droit Civil” 2018/1–3.
Bagińska E., Odpowiedzialność deliktowa w razie niepewności związku przyczynowego, Toruń 2013.
Bączyk-Rozwadowska K., Błąd lekarski w świetle doktryny i orzecznictwa sądowego, „Prawo i Medycyna” 2008/3.
Bączyk-Rozwadowska K., Mistake in in vitro procedure, „Kardiologia Prenatalna – Echo Płodu” 2015/1(5).
Bączyk-Rozwadowska K., Odpowiedzialność cywilna za szkody doznane w związku z porodem, „Przegląd Prawa Medycznego” 2019/1.
Bączyk-Rozwadowska K., Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone w związku z udzielaniem świadczeń z zakresu prokreacji medycznie wspomaganej – wybrane zagadnienia [w:] O dobre prawo dla ubezpieczeń. Księga Jubileuszowa Profesora Eugeniusza Kowalewskiego, red. E. Bagińska, M. Wałachowska, W. Mogilski, M. Ziemiak, Toruń 2019.
Bączyk-Rozwadowska K., Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone przy leczeniu, Toruń 2013.
Bączyk-Rozwadowska K., Odpowiedzialność zakładu leczniczego za winę organizacyjną w doktrynie i orzecznictwie sądowym, „Prawo i Medycyna” 2012/3–4.
Bączyk-Rozwadowska K., Prokreacja wspomagana medycznie. Studium z dziedziny prawa, Toruń 2018.
Bieniek G. [w:] Komentarz do Kodeksu Cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 1, Warszawa 1996.
Boratyńska M., Bielska-Brodziak A. [w:] System prawa medycznego, t. 2, cz. 2, Regulacja prawna czynności medycznych, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, Warszawa 2019.
Boratyńska M., Malczewski J. [w:] System prawa medycznego, red. E. Zielińska, Regulacja prawna czynności medycznych, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, t. 2, cz. 2, Warszawa 2019.
Burtscher B., Haftung einer Gynäkologin, „Evidenzblatt, Österreische Juristen-Zeitung” 2017/22.
Danzl K.-H., Bemerkenswerte schadenersatzrechtliche Entscheidungen des OGH aus dem Jahr 2017, „Zeitschrift für Verkehrsrecht” 2018/3.
de Saint-Pern L. La conception génétique de la filiation de l’enfant né d’une gestation pour autrui ou la seule garantie de demeurer au sein de la famille d’intention, “Recueill Dalloz” 2017/16.
Gallux J. Chr., Gaumont-Prat H., Droit et libertés corporels, “Panorama, Recueil Dalloz” 2018/14.
Gogos-Gintrand A., La décision d’arrêt des traitement por les majeurs protégés, Études et commentaires, “Chronique, Recueil Dalloz” 2018/2.
Haberko J., Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych, Warszawa 2010.
Hinteregger M., Trauerschmerzengeld und der Anspruch auf immateriellen Schadenersatz im österreichischen Recht, red. C. Hubner, M. Neumayr, W. Reisinger, Festschrift Danzl 2017.
Jagielska M., Odpowiedzialność za produkt, Kraków 1999.
Janiszewska B., Dowodzenie w procesach medycznych (domniemania faktyczne i dowód prima facie), „Prawo i Medycyna” 2004/2.
Karczewska N., Belgijski system wynagradzania szkód wynikłych z zabiegów medycznych, „Prawo i Medycyna” 2012/3–4.
Keirse A.L.M., Going Dutch: How to Address Cases of Causal Uncertainty [w:] Proportional Liability: Analytical and Comparative Perspective, red. M.D. Gilead, B.A. Green, Vienna 2013.
Kowalewski E. (red.), Kompensacja szkód wynikłych ze zdarzeń medycznych, Toruń 2011.
Koziol H., Koziol H., Austrian Private Law, Vienna 2017.
Nesterowicz M. Przegląd orzecznictwa europejskiego w sprawach medycznych (w latach 2016–2017 – wybrane orzeczenia), „Przegląd Sądowy” 2019/9.
Nesterowicz M., Odpowiedzialność za produkt w prawie francuskim [w:] Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Profesora Kazimierza Kruczalaka, „Gdańskie Studia Prawnicze” 1999, t. 5.
Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2019.
Nesterowicz M., Przegląd orzecznictwa europejskiego w sprawach medycznych (w latach 2014–2015 – wybrane orzeczenia), „Przegląd Sądowy” 2017/1
Pajor T., Odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie zobowiązania, Warszawa 1982.
Sousa A., Amaral J., Pereira A., The suicide of mental patients and the duties of care mental health institutions, “Lex Medicinae, Revista Portuguesa de Direito da Saúde” 2013/20.
Szpunar A., Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i na osobie, Bydgoszcz 1998.
Torneau Ph., Droit de la responsabilité et des contrats. Règimes d’indemnisation 2017/2018, Paris 2018.
dr Mariusz Korpalski
członek Forum Konsumenckiego przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. ORCID: 0000-0001-6221-1936
Umowa kredytu denominowanego do waluty obcej. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 29.10.2019 r., IV CSK 309/18
Glosowany wyrok jest pierwszą wypowiedzią Sądu Najwyższego w sprawie kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej po wyroku TSUE C-260/18 Dziubak z 3.10.2019. W okolicznościach sprawy chodziło o zawarcie umowy kredytu denominowanego. Kwota kredytu w pisemnej umowie została określona przez wskazanie na przyszłe przeliczenie z kwoty wyrażonej w CHF na kwotę podlegającą wypłacie w PLN. Kurs przeliczenia miał być wzięty z przyszłej tabeli kursowej banku. SN potraktował klauzule walutowe w umowie jako odnoszące się do waloryzacji. W tym zakresie pominął ustawowy cel waloryzacji, jakim jest utrzymanie umówionej wartości świadczeń w czasie. SN odszedł od dotychczasowej linii orzeczniczej, w której rozróżniano walutę zobowiązania oraz walutę świadczenia nawet wtedy, gdy według umowy strony nie mogły świadczyć w walucie zobowiązania. Odniesienia w umowie do tzw. „waluty zobowiązania” SN określił jako nieudany kamuflaż kwoty kredytu wyrażonej w złotych. Stanowisko to należy odczytać jako dostrzeżenie pozorności, ukrywającej umowę kredytu złotówkowego bez elementu walutowego. Skwantyfikowanie kwoty kredytu w takim ujęciu wymagało założenia, że strony umówiły w sposób dorozumiany wypłatę kwoty kredytu, która została postawiona do dyspozycji kredytobiorcy, a następnie została wypłacona wskazanej przez niego osobie trzeciej (deweloperowi). SN uznał za niedopuszczalne odesłanie do tabeli kursowej banku, która zostanie w przyszłości sporządzona przez bank na podstawie nieoznaczonych kryteriów. Dodatkowo, SN wskazał, że blankietowa informacja o ryzyku walutowym dołączona do umowy nie spełnia swojej roli. SN uznał, że umowy nie można w żaden sposób uzupełnić.
Słowa kluczowe: ochrona konsumenta, kredyty denominowane, dyrektywa 93/13/EWG, nieuczciwe warunki umowne, klauzule abuzywne, misselling
Dr. Mariusz Korpalski
member of the Consumer Forum under the Ombudsman. ORCID: 0000-0001-6221-1936
Agreement for a loan denominated in a foreign currency Commentary on the judgment of the Supreme Court of 29 October 2019, IV CNP 309/18
This judgment in question is the first statement of the Supreme Court on foreign currency-denominated or -indexed loans expressed in a judgment after the ECJ judgment in C-260/18 Dziubak of 3 October 2019. In the circumstances of the case, the parties concluded a loan agreement denominated in a foreign currency. According to the loan agreement that was prepared in writing, the loan amount expressed in CHF was to be converted at a later date into PLN in which the funds were disbursed. The exchange rate was to be taken from the bank’s future exchange rate table. The Supreme Court treated the foreign exchange clauses in the agreement as indexation. In this respect, it disregarded the statutory objective of indexation which is to maintain the contractual value of performances over time. The Supreme Court deviated from the line of judgments to date that differentiated between the currency of the liability and the currency of the performance even if, under the contract, the parties were not allowed to provide a performance in the currency of the liability. The Supreme Court condemned the references to the so-called ‘currency of the liability’ in the loan agreement as an unsuccessful attempt to camouflage the loan amount expressed in zlotys. This position should be construed as noticing the semblance, hiding an agreement for a loan in zlotys without a foreign currency component. The quantification of the loan amount in this way required the assumption to be made that the parties implicitly agreed to the disbursement of the amount of the loan that was first made available to the borrower and was subsequently transferred to a third party specified by that borrower (a developer). The Supreme Court held that the reference to an exchange rate table that the bank would prepare in the future based on unspecified criteria was inadmissible. Additionally, the Supreme Court mentioned that the standardized information on exchange risk attached to the loan agreement does not serve its purpose of providing information. Finally, the Court held that it was in no way possible to supplement the loan agreement.
Keywords: consumer protection, denominated loans, Directive 93/13/EEC, unfair contractual conditions, abusive clauses, misselling
Bibliografia / References:
Czech T., Zabezpieczenie hipoteczne odsetek. Glosa do postanowienia SN z 27 stycznia 2005 r., V CK 328/04, „Glosa” 2006/4.
Gutowski M., Bezskuteczność czynności prawnej, Warszawa 2013.
Kosieradzki W., Zobowiązania w walutach zagranicznych, Warszawa 1935.
Kotlarz M., Cel, granice i metody waloryzacji w prawie cywilnym i bankowym, „Przegląd Sądowy” 2019/9.
Krajewski D., Charakter prawny typowej umowy o kredyt denominowany do waluty innej niż waluta polska. Glosa krytyczna do wyroku SN z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14 oraz do wyroku SN z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, „Monitor Prawniczy” 2017/21 (cz. I); „Monitor Prawniczy” 2017/22 (cz. II).
Łętowska E., Prawo umów konsumenckich, Warszawa 2002.
Nowacki A., Pojęcie kredytu denominowanego, „Monitor Prawa Bankowego” 2018/11.
Rott-Pietrzyk E., Klauzula generalna rozsądku w prawie polskim, Warszawa 2007.
Skorupa P., Nieważność czynności prawnej w prawie polskim na tle prawnoporównawczym, Warszawa 2019.
Trzaskowski R., Skutki sprzeczności umów obligacyjnych z prawem, Warszawa 2013.
Zagrobelny K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2011.
mgr Adrian Malicki
Katedra Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. ORCID: 0000-0002-5908-1824
Ratowanie ludzkiego życia jako podstawa miarkowania odszkodowania. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 19.06.2019 r., II CSK 283/18
W analizowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy pochylił się nad ważnym dla ustalenia wysokości należnego poszkodowanemu odszkodowania zagadnieniem przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody. Sąd Najwyższy orzekał w sprawie, w której uznano, że poszkodowana ratując ludzkie życie, przyczyniła się do powstałej u niej szkody. W publikacji dokonano analizy argumentacji zawartej w wydanym przez Sąd Najwyższy orzeczeniu. Punktem wyjścia było rozróżnienie pojęcia przyczynienia się od przyczynienia uzasadniającego zmniejszenie odszkodowania. Zwrócono również uwagę na konieczność rozróżnienia tych dwóch kategorii pojęciowych oraz przedstawiono konsekwencje tego rozróżnienia. Poczynione uwagi ogólne odniesiono do stanu faktycznego, w którym orzekał Sąd Najwyższy i poddano je krytycznej analizie.
Słowa kluczowe: przyczynienie się poszkodowanego, miarkowanie odszkodowania, odpowiedzialność odszkodowawcza
Słowa kluczowe: przyczynienie się poszkodowanego, miarkowanie odszkodowania, odpowiedzialność odszkodowawcza
Mgr Adrian Malicki
Chair of Civil, Commercial and Insurance Law, Faculty of Law and Administration Adam Mickiewicz University, Poznań. ORCID: 0000-0002-5908-1824
Saving human life as a basis for reducing compensation. Commentary on the judgment of the Supreme Court of 19/06/2019, II CSK 283/18
In this judgment, the Supreme Court examined the issue of the injured party contributing to the emergence or increase of damage, which is important for determining the amount of compensation due to the injured party. The Supreme Court ruled in a case in which it was held that the injured party contributed to the injury that had arisen while saving human lives. The article presents an analysis of the arguments contained in the ruling issued by the Supreme Court. The starting point was to differentiate the concept of ‘contributing’ from ‘contributing to justify a reduction in compensation’. Attention was also drawn to the need to distinguish between these two conceptual categories and the consequences of this distinction were presented. The general comments that were made were referred to the facts in which the Supreme Court adjudicated and were subject to a critical analysis.
Keywords: contribution of the injured party, reduction of compensation, liability for damages
Bibliografia / References:
Grenich P., Przyczynienie się małoletniego do wyrządzenia szkody, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 2006/2.
Koch A., [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz – art. 353–626, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
Koch A., Związek przyczynowy jako podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie cywilnym, Warszawa 1975.
Krajniak S., Ornowska A., Przyczynienie się do powstania szkody w prawie cywilnym oraz jego aspekty prawnokarne, „Studia Iuridica Toruniensia” 2011, t. 8.
Olejniczak A. [w:] Kodeks cywilny, t. 3, Zobowiązania. Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Owczarek M., Zmniejszenie odszkodowania na podstawie art. 362 KC, „Monitor Prawniczy” 2003/4.
Panowicz-Lipska J., Majątkowa ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1975.
Senkowski J., Pojęcie przyczynienia się poszkodowanego do szkody, „Nowe Prawo” 1968/1.
Szpunar A., Przyczynienie się poszkodowanego do wypadku drogowego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1993/3.
Szpunar A., Wina poszkodowanego w prawie cywilnym, Warszawa 1971.
Winiarz J., Obowiązek naprawienia szkody, Warszawa 1970.
dr Anna Dziergawka
sędzia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy. ORCID: 0000-0002-6833-6462
Składanie przez sprawcę fałszywych zeznań w obawie przed grożącą mu odpowiedzialnością karną. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 15.01.2020 r., I KZP 10/19
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15.01.2020 r., I KZP 10/19, dotyczy wykładni znowelizowanego przepisu art. 233 § 1a k.k., w zakresie przestępstwa składania fałszywych zeznań przez osobę, która zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu, zgodnie z którą świadek, nawet jeśli powinien uzyskać status podejrzanego, ma prawo jedynie do milczenia. Autorka krytycznie odnosi się zarówno do wprowadzonej nowelizacji, jak i do orzeczenia Sądu Najwyższego, które jedynie sygnalizuje pojawienie się wielu istotnych problemów. Glosa dotyczy tematyki braku zapewnienia gwarancji prawa do obrony, niewłaściwej praktyki słuchania w charakterze świadka sprawcy przestępstwa, konieczności prawidłowego pouczenia świadka o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, czy też niezgodności przyjętego rozwiązania z konstytucją. Przedmiotowe opracowanie wskazuje na konieczność zachowania standardu prawa do obrony, które jest niezbędnym warunkiem zapewnienia prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości oraz suponuje wyłączenie odpowiedzialność karnej za składanie fałszywych zeznań przez świadka, w stosunku do którego ziściły się warunki uzyskania statusu podejrzanego.
Słowa kluczowe: fałszywe zeznania sprawcy, odpowiedzialność karna, prawo do obrony, prawo do milczenia, status podejrzanego, praktyka organów ścigania, pouczenie świadka, niezgodność z konstytucją
Dr. Anna Dziergawka
judge of the Regional Court in Bydgoszcz. ORCID: 0000-0002-6833-6462
Giving false testimony by a perpetrator in fear of the criminal liability he faces. Commentary on the Supreme Court’s decision of 15 January 2020, I KZP 10/19
The decision of the Supreme Court of 15 January 2020, I KZP 10/19, applies to the interpretation of the amended provision of Article 233 § 1a of the Penal Code, regarding the crime of giving false testimony by a person who conceals the truth in fear of the criminal liability to which he may be subject, according to which a witness is only entitled to the right to be silent, even if he should receive the status of a suspect. The author criticizes both the amendment that was introduced and the judgment of the Supreme Court, which only indicates the appearance of a large number of significant problems. The commentary applies to the subject of the lack of guarantee of the right to a defence, the improper practice of examining the perpetrator of a crime as a witness, the need to properly instruct the witness about criminal liability for giving false testimony and the unconstitutionality of the accepted solution. This article indicates the need to maintain the standard of the right to a defence, which is a necessary condition for ensuring the proper functioning of the justice administration and suppresses the exclusion of criminal liability for a witness giving false testimony with respect to whom the conditions have been satisfied for acquiring the status of a suspect.
Keywords: false testimony of the perpetrator, criminal liability, the right to a defence, the right to remain silent, the status of a suspect, the practice of the law enforcement authorities, instruction of a witness, unconstitutionality
Bibiografia / References:
Bielski M., Wyłączenie przestępności składania fałszywych zeznań w związku z przysługującym sprawcy czynu zabronionego prawem do obrony, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2011/3.
Bojańczyk A., Uprawnienie do składania fałszywych wyjaśnień – jak długo jeszcze?, „Palestra” 2014/9.
Gruszecka D., Zasięg prawa do obrony w kontekście odpowiedzialności za fałszywe zeznania, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010/2.
Hermeliński W., Nita-Światłowska B., Kilka uwag o prawie do obrony w związku z nowelizacją Kodeksu postępowania karnego z 2016 roku, „Palestra” 2016/9.
Jaskóła A., Zasada nemo se ipsum accussare tenetur a odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań, „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” 2012/2.
Jezusek A., Możliwość dezinformowania przez świadka organów postępowania w świetle prawa do obrony, zasady równości wobec prawa i zasady praworządności a realizacja znamion z art. 233 § 1a k.k., „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2018/4.
Klonkowski M.., Potencjalny podejrzany nie może już kłamać, Orzecznictwo. Prawo karne, „Rzeczpospolita” z 29.01.2020 r.
Kowalewska-Łukuć M., Łukuć Ł., Złożenie przez świadka fałszywych zeznań w sytuacji jego niewiedzy o prawie do odmowy składania zeznań lub uchylenia się od odpowiedzi na pytanie a możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej, „Państwo i Prawo” 2019/12.
Lach A., Glosa do uchwały SN z dnia 20.09.2007 r., „Prokuratura i Prawo” 2007/12.
Nowak P., Definicja podejrzanego i oskarżonego a konstytucyjne prawo do obrony, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2016/4.
Rusinek M., O prawie do kłamstwa (artykuł polemiczny), „Prokuratura i Prawo” 2008/4.
Siwek M., Glosa do uchwały SN z dnia 26.04.2007 r., I KZP 4/07, „Przegląd Sądowy” 2008/3.
Stefański R.A., Prawo do obrony osoby podejrzanej [w:] Z problematyki funkcji procesu karnego, red. T. Grzegorczyk, J. Izydorczyk, R. Olszewski, Warszawa 2013.
Steinborn S., Status osoby podejrzanej w procesie karnym z perspektywy Konstytucji RP (uwagi de lege lata i de lege ferenda) [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa profesora Andrzeja Zolla. Tom II, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012.
Szewczyk M.J., Zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub jego najbliższym (art. 233 § 1a k.k.), „Prokuratura i Prawo 2018/9.
Warchoł M., Glosa do uchwały SN z dnia 26.04.2007 r., I KZP 4/07, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2007/3.
Wiliński P., Zasada prawa do obrony w procesie karnym, Kraków 2006.
Wróbel W., Konstytucyjne prawo do obrony w perspektywie prawa karnego materialnego [w:] Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz, Warszawa 2020.
