Ochrona niezawisłości sądownictwa – możliwości i ograniczenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (część 1)
Prof. dr. R.A. Lawson
Chair in European Human Rights Law at the Faculty of Law, University of Leiden, The Netherlands
Ochrona niezawisłości sądownictwa – możliwości i ograniczenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (część 1)
Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, czego – na tle „działań reformatorskich” wymierzonych w sądownictwo w różnych państwach członkowskich Rady Europy – można oczekiwać od Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w czasie, kiedy niezawisłość sądownictwa jest zagrożona. Analiza orzecznictwa pozwala stwierdzić, że Trybunał w Strasburgu coraz bardziej przejmuje się zagrożeniami dla niezawisłości sędziowskiej. W związku z tym umacnia się pozycja zarówno sędziów, jak i stron sporu. Zasada nieusuwalności sędziów jest obecnie wyraźnie chroniona jako integralna część prawa do sprawiedliwego procesu. Ponadto jako zasadę ogólną przyjęto już, że art. 6 EKPC ma zastosowanie do wszystkich rodzajów sporów dotyczących środków dyscyplinarnych zastosowanych wobec sędziów. Oznacza to, że sędzia powinien mieć dostęp do skutecznego środka prawnego, aby móc zakwestionować swoje odwołanie ze stanowiska. Jeżeli jednostka podnosi zarzut braku niezależności sądownictwa, Europejski Trybunał Praw Człowieka stosuje podejście obiektywno-funkcjonalne: bada, czy istnieją odpowiednie gwarancje zapobiegające arbitralności rozstrzygnięć. Postępowanie określonego sędziego mogło być bez zarzutu i mogło nie dojść do faktycznej ingerencji w jego niezawisłość – są to warunki niezbędne, ale nie wystarczające dla spełnienia wymogów art. 6 EKPC. Jeżeli brak zabezpieczeń przed nadużyciami, to sama możliwość interwencji ze strony władzy wykonawczej wystarcza dla stwierdzenia braku niezawisłości sądu. Od strony praktycznej należy jednak przyjąć do wiadomości, że ETPC ma swoje ograniczenia – usunięcie sędziego ze stanowiska jest często faktem dokonanym, którego Trybunał może nie być w stanie zmienić.
Słowa kluczowe: art. 6 EKPC, odwoływanie sędziów ze stanowiska, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka, sprawiedliwy proces, niezawisłość sądownictwa, nieusuwalność sędziów, kontrola sądowa, lustracja
Protecting the independence of the judiciary: Possibilities and Limits of the European Convention on Human Rights (part 1)
Against the background of ‘reform measures’ aimed at the judiciary in various Council of Europe Member States, this contribution addresses the question what one may expect from the European Convention on Human Rights (ECHR) when the independence of the judiciary comes under pressure. An analysis of the Strasbourg case-law shows growing concern for judicial independence. As a result, the position of both judges and litigants is strengthened. The principle of irremovability of judges is now clearly protected as an integral part of the right to a fair trial. Also it is now accepted that, as a general rule, Article 6 ECHR will apply to all types of disputes concerning disciplinary measures against judges. This means that a judge should have access to an effective remedy to challenge his dismissal. If an individual complains about a lack of independence of the courts, the Strasbourg Court will follow an objective, functional approach: it will examine if there are adequate guarantees against arbitrariness. The individual judge may have acted in an irreproachable way and there may have been no actual interference with his independence – all that is necessary but not sufficient to meet the requirements of Article 6 ECHR. If safeguards against abuse are absent, the mere possibility that the executive could have interfered is enough to affect the independence of the court. In practical terms, however, it must be acknowledged that the ECHR has its limits: the dismissal of a judge is often a fait accompli that the Court may be unable to change.
Keywords: article 6 ECHR, dismissal of judges, European Convention on Human Rights (ECHR), European Court of Human Rights, fair trial, independence of the judiciary, irremovability of judges, judicial review, lustration
Bibliografia:
van Dijk P., van Hoof F., van Rijn A., Zwaak L., Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, Cambridge 2018.
Hammer L., Emmert F. (red.), The European Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms in Central and Eastern Europe, The Hague 2012.
Harris D., O’Boyle M., Bates E., Buckley C., Harris, O’Boyle & Warbrick. Law of the European Convention on Human Rights, Oxford 2014.
Kuijer M., The Blindfold of Lady Justice – Judicial Independence and Impartiality in the Light of the Requirements of Article 6 ECHR, Leiden 2004 (rozprawa doktorska), rozdz. 6.
Motoc I., Ziemele I. (red.), The Impact of the ECHR on Democratic Change in Central and Eastern Europe: Judicial Perspectives, Cambridge 2016.
Rainey B., Wicks E., Ovey C., Jacobs, White, and Ovey. The European Convention on Human Rights, Oxford 2017.
Smith D., Trump lashes out again at judges over travel ban and calls hearing ‘disgraceful’, https://www.theguardian.com/us-news/2017/feb/08/donald-trump-news-travel-ban-hearing (dostęp: 6.07.2018 r.).
dr Wojciech Jasiński
Autor jest adiunktem w Katedrze Postępowania Karnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Gromadzenie dowodów w procesie karnym a ochrona dziennikarskich źródeł informacji w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Jedną z fundamentalnych wartości, na których opierają się współczesne społeczeństwa demokratyczne, jest zagwarantowana w art. 10 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności swoboda wypowiedzi. Do centralnych zagadnień wiążących się z tą problematyką należy niewątpliwie działalność dziennikarska. Dostrzega to Europejski Trybunał Praw Człowieka, który bardzo mocno akcentuje rolę prasy i innych środków masowego przekazu w demokracji. Należy jednak zauważyć, że prawidłowe funkcjonowanie mass mediów nie byłoby możliwe bez osób, które nierzadko narażając się na negatywne konsekwencje, przekazują informacje umożliwiające poruszenie ważnych społecznie problemów. Oczywiste jest zatem, że osoby te wymagają ochrony. W tym kontekście istotnym zagadnieniem jest dopuszczalność ingerencji państwa w tę sferę tajemnicy dziennikarskiej, która dotyczy dziennikarskich źródeł informacji. Kwestia ta nabiera szczególnego znaczenia w sytuacji, gdy dążenie do uzyskania powyższych danych wiąże się z działaniami organów wymiaru sprawiedliwości prowadzących postępowanie karne. W takim bowiem przypadku dochodzi do konfliktu dwóch wartości – z jeden strony tajemnicy dziennikarskiej, która jest ważną instytucją dla kształtowania optymalnego zakresu swobody wypowiedzi, z drugiej zaś konieczności zwalczania przestępczości godzącej w fundamenty społeczeństwa demokratycznego. W artykule poddano analizie i ocenie wykreowany przez Trybunał strasburski standard ochrony dziennikarskich źródeł informacji. Przedmiotem refleksji uczyniono granice ingerencji w powyższą sferę za pomocą czynności dowodowych przeprowadzanych w postępowaniu karnym. Celem rozważań było ustalenie, jakie obowiązki państw dotyczące zakresu i trybu ingerencji w tajemnicę anonimatu wynikają z orzecznictwa strasburskiego.
Słowa kluczowe: tajemnica dziennikarska, swoboda wypowiedzi, prawo do rzetelnego procesu karnego, dopuszczalność dowodów
Gathering evidence in criminal proceedings and the protection of journalists’ sources of information in the light of the case law of the European Court of Human Rights
One of the fundamental values on which contemporary democratic societies are based is the freedom of speech, guaranteed by Art. 10 of the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. Journalism is certainly among the pivotal issues connected with this freedom. The European Court of Human Rights is aware of that, therefore it strongly emphasises the importance of the press and other mass media for democracies. It should, however, be observed that mass media could not function properly without persons who, often risking negative consequences, provide valuable information and enable discussing problems important for the society. Such persons obviously need protection. In this context, permissibility of the state’s interference in the part of protection of journalists’ sources which concerns confidentiality sources of information. The issue gains special importance when attempts to obtain the aforementioned information is connected with activities of bodies of the administration of justice that conduct criminal trials. Here, we have a conflict of two values: on the one hand, protection of sources, which is important for the optimum scope of the freedom of speech, while on the other hand, the need to fight with crime undermining the foundations of the democratic society. The article analyses and evaluates the standard of protection of journalistic sources of information established by the Court in Strasbourg. The reflections concern the limits of interference with the above sphere by activities relating to evidence in a criminal trial. The aim is to determine the states’ obligations concerning the scope and procedure of interferences with the right to remain anonymous that result from the case law of the Strasbourg-based Court.
Keywords: protection of sources (reporter’s privilege), freedom of speech, right to a fair criminal trial, admissibility of evidence
Bibliografia:
Garlicki L. [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. 1,. Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Jasiński W., Dowodowe czynności wykrywcze a ingerencja w prawo do prywatności – standardy strasburskie, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/1.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010, passim.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2013.
dr hab. Adam Krzywoń
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
Ochrona dobrego imienia osoby zmarłej a wolność wypowiedzi – aktualny standard europejski
Artykuł dotyczy problematyki ingerowania w wolność wypowiedzi ze względu na ochronę dobrego imienia osoby zmarłej. Zasadniczym celem jest wyjaśnienie, jak w świetle aktualnych standardów orzeczniczych należy traktować pośmiertne gwarancje dla czci – czy przybierają one postać prawa człowieka, czy stanowią jakąś inną kategorię prawnie chronioną. Punktem wyjścia rozważań uczyniono niedawny wyrok ETPC, w którym pojawił się problem ograniczenia wypowiedzi dziennikarskiej ze względu na ochronę pamięci po zmarłym prezydencie RP. Analiza tego wyroku, jak również wcześniejszych wypowiedzi Trybunału, doprowadziła do wniosku, że brak jest pozytywnych obowiązków państwa do wprowadzania instrumentów pośmiertnej ochrony czci. Dobre imię zmarłego nie może być ponadto traktowane w kategoriach prawa człowieka, stąd ograniczenie wolności wypowiedzi może nastąpić ze względu na ochronę praw najbliższych członków jego rodziny.
Słowa kluczowe: prawa osoby zmarłej, ochrona pośmiertna, cześć i dobre imię, wolność wypowiedzi
Posthumous protection of reputation and the freedom of speech: the current European standard
The article deals with the problem of interfering with the freedom of speech in order to protect the reputation of a deceased person. The main aim is to explain how posthumous protection of reputation should be treated in the light of current jurisprudence standards: as a human right or some other legally protected category. The starting point is the recent judgment of the ECtHR in which the Court dealt with the problem of limiting the freedom of journalistic expression in order to protect the memory of the deceased President of the Republic of Poland. An analysis of this judgment, as well as the Court's earlier statements, lead to the conclusion that there are no positive obligations of the state to introduce instruments for posthumous protection of reputation. The reputation of the deceased person cannot be treated in terms of human rights. That is why the freedom of speech may be restricted in order to protect the rights of the closest family members of such a person.
Keywords: rights of a deceased person, posthumous protection, reputation, freedom of speech
Bibliografia:
Banta N.M., Death and Privacy in the Digital Age, „North Carolina Law Review” 2016/3.
Brzozowski W., Konstytucyjna wolność badań naukowych i ogłaszania ich wyników [w:] Prawo nauki. Zagadnienia wybrane, red. A. Wiktorowska, A. Jakubowski, Warszawa 2014.
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, „Przegląd Sądowy” 2018/4.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Mazurkiewicz J., Non omnis moriar. Ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim, Wrocław 2010.
Michalak A., Prawnokarna ochrona autorytetu zmarłego funkcjonariusza publicznego, „Przegląd Legislacyjny” 2016/3.
Mizerski R., Test legalności w systemie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2009.
Rösler H., Dignitarian Posthumous Personality Rights – An Analysis of U.S. and German Constitutional and Tort Law, „Berkeley Journal of International Law” 2008/1.
Townend J., Freedom of Expression and the Chilling Effect [w:] The Routledge Companion to Media and Human Rights, red. H. Tumber, S. Waisbord, London–New York 2017.
Winter S., Against Posthumous Rights, „Journal of Applied Philosophy” 2010/2.
Zhao B., Legal Cases on Posthumous Reputation and Posthumous Privacy: History Censorship, Law, Politics and Culture, „Syracuse Journal of International Law and Commerce” 2014/1.
prof. dr hab. Justyna Maliszewska-Nienartowicz
Autorka jest profesorem zwyczajnym w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Europejskiego na Wydziale Politologii i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości dotyczące wyjątku od zakazu dyskryminacji ze względu na istotny i determinujący wymóg zawodowy
Artykuł koncentruje się na unijnych regulacjach prawnych oraz orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości odnoszącym się do wymagań zawodowych jako jednego z odstępstw od zakazu dyskryminacji. Z postanowień zawartych w dyrektywach antydyskryminacyjnych Unii Europejskiej wynika, że odwołanie się do tego wyjątku zależy od łącznego spełnienia czterech warunków: gdy ze względu na rodzaj działalności zawodowej lub warunki jej wykonywania, dana cecha związana z jednym z chronionych kryteriów stanowi istotny i determinujący wymóg zawodowy, a cel takiego odmiennego traktowania jest zgodny z prawem, zaś sam wymóg proporcjonalny. Trybunał Sprawiedliwości w swoim dotychczasowym orzecznictwie koncentrował się na dwóch chronionych kryteriach: płci oraz wieku. W pierwszym obszarze podkreślał, że wszelkie odstępstwa związane z wymaganiami zawodowymi muszą spełniać wymogi proporcjonalności i przejrzystości. W nowszym orzecznictwie zwraca zaś uwagę na to, że w ramach omawianego wyjątku nie ma być brana pod uwagę płeć, ale cecha z nią związana. Z kolei z rozstrzygnięć dotyczących granic wieku przy zatrudnieniu wynika zarówno, że sprawność fizyczna jest uznawana za cechę związaną z tym kryterium, jak również, że zapewnienie zdolności operacyjnej i prawidłowego funkcjonowania danej formacji, np. służb pożarniczych czy policji, stanowi cel zgodny z prawem. Analiza orzecznictwa pozwala stwierdzić, że często największą rolę w kontekście oceny wyjątku związanego z wymaganiami zawodowymi odgrywa proporcjonalność zastosowanych środków. Argumenty w tym zakresie przedstawiają strony postępowania, co pozwala Trybunałowi Sprawiedliwości na uwzględnienie okoliczności danego przypadku. Jest to zatem ocena ad casum i dlatego też trudno z góry przewidzieć, jakie rozstrzygnięcie zapadnie w konkretnej sprawie.
Słowa kluczowe: istotny i determinujący wymóg zawodowy, proporcjonalność, przejrzystość, sprawność fizyczna jako cecha związana z płcią i wiekiem, granica wieku przy zatrudnieniu
Case law of the Court of Justice concerning exceptions from the prohibition of discrimination due to genuine and determining occupational requirements
This article focuses on EU legal regulations and case law of the Court of Justice concerning occupational requirements as one of exceptions from the prohibition of discrimination. It follows from the provisions of EU anti-discrimination directives that this exception may be invoked if four conditions are met jointly: when by reason of the nature of the particular occupational activities concerned or of the context in which they are carried out, the given characteristic connected with one of the protected criteria constitutes a genuine and determining occupational requirement, provided that the objective is legitimate and the requirement is proportionate. In its existing case law the Court of Justice has focused on two protected criteria: sex and age. In the first area it stressed that any exceptions connected with occupational requirements have to meet the requirements of proportionality and transparency. In more recent case law attention is drawn to the fact that it is not sex, but a characteristic related to sex, that should be taken into account for the purposes of the exception in point. On the other hand, from the decisions concerning age limits in employment it follows that physical capacity is considered a characteristic related to this criterion and that ensuring operational capacity and proper functioning of a given formation, e.g. fire service or the police, is a legitimate objective. An analysis of case law enables us to state that in the context of assessing the exception connected with occupational requirements it is often proportionality of the measures applied that plays the biggest role. Arguments in this regard are provided by parties to the proceedings, enabling the Court of Justice to take into account the circumstances of a given case. Therefore, it is an assessment made on a case by case basis and it is hard to anticipate how specific cases will be decided.
Keywords: genuine and determining occupational requirement, proportionality, transparency, physical capacity as a characteristic related to sex and age, age limit in employment
Bibliografia:
Bulandra A., Roussek K., Pamuła M. (red.), Implementacja prawa UE w Polsce. Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 roku ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy. Komentarz, Kraków 2005.
Burri S., How to interpret the concept of genuine occupational requirements?, http://www.era-comm.eu/oldoku/Adiskri/05_Occupational_requirements/2006-Burri-EN.pdf (dostęp: 16.04.2018 r.).
Canor I., Harmonizing the European Community’s Standard of Judicial Review?, „European Public Law” 2002/1.
Dudek T., Dopuszczalne odstępstwa od zakazu dyskryminacji w prawie Unii Europejskiej [w:] Prawo antydyskryminacyjne Unii Europejskiej, red. A. Zawidzka-Łojek, A. Szczerba-Zawada, Warszawa 2015.
Maliszewska-Nienartowicz J., Dyskryminacja ze względu na wiek w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości (przegląd wybranych rozstrzygnięć z lat 2014–2016), „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/11.
Maliszewska-Nienartowicz J., Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć na rynku pracy – orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości WE, „Studia Europejskie” 2008/1.
Maliszewska-Nienartowicz J., Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek w świetle rozstrzygnięć TS wydanych w okresie 2010–2013, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/5.
Agnieszka Serlikowska
Autorka jest doktorantką w Katedrze Prawa Rolnego i Systemu Ochrony Żywności Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz radcą prawnym
Możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie opłaty pozbawionej celu pokrycia kosztów poniesionych w ramach kontroli urzędowych – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 26.07.2017 r., C-519/16, Superfoz – Supermercados Lda przeciwko Fazenda Pública
Glosa dotyczy wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 26.07.2017 r., C-519/16, Superfoz – Supermercados Lda przeciwko Fazenda Pública, rozpatrującego kwestię wykładni art. 26 i 27 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.04.2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. W świetle omawianego wyroku powyższe przepisy należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie nałożeniu opłaty jedynie na detaliczne sklepy spożywcze. Rozstrzygany stan faktyczny dotyczył sytuacji, gdy przychody z opłaty nie służyły konkretnie finansowaniu urzędowych kontroli żywności wywołanych przez obciążone nią podmioty ani tych wykonywanych z korzyścią dla zobowiązanych do jej zapłaty.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, urzędowa kontrola żywności, finansowanie kontroli urzędowych, ustanawianie opłat i należności w celu pokrycia kosztów poniesionych w ramach kontroli urzędowych
Ability of a Member State to impose a charge related to official controls, where the revenue from that charge is not used specifically to finance official controls – commentary on Court of Justice judgment of 26 July 2017, C-519/16, Superfoz – Supermercados Lda v Fazenda Pública
The commentary concerns the judgment of the Court of Justice of 26 July 2017, C-519/16, Superfoz – Supermercados Lda v Fazenda Pública, in which Court interprets Articles 26 and 27 of Regulation No 882/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on official controls performed to ensure the verification of compliance with feed and food law, animal health and animal welfare rules. According to the Court, the above-mentioned articles must be interpreted as not precluding the imposition of a charge on retail food outlets only. The disputed facts concerned a situation where the revenue from the charge was not used specifically to finance official controls of food that had been caused by, or that had been carried out for the benefit of, the chargeable persons.
Keywords: European Union, official food control, financing of official controls, imposing fees or charges to cover the costs occasioned by official controls
Bibliografia:
Korzycka M., Wojciechowski P., System prawa żywnościowego, Warszawa 2017.
dr Justyna Goździewicz-Biechońska
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Rolnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Dopuszczalność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla zrealizowanego przedsięwzięcia – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 26.07.2017 r., C-196/16 i C-197/16, Comune di Corridonia i in. i Aldo Alessandrini i inni przeciwko Provincia di Macerata i inni
Ocena oddziaływania na środowisko jest jedną z najważniejszych instytucji prawnych ochrony środowiska o charakterze prewencyjnym. Odpowiedź na pytanie o możliwość przeprowadzenia takiej oceny a posteriori – w odniesieniu do zrealizowanej i oddanej do użytku inwestycji wydaje się na pierwszy rzut oczywista. Dopuszczalność oceny ex post nie byłaby zgodna z prewencyjnym charakterem tej instytucji prawnej i sprzeczna z jej celem, którym jest poddanie procesu ingerencji w środowisko i oddziaływania na nie określonej prewencyjnej procedurze. Głębsza analiza tego zagadnienia ukazuje jednak jego większą złożoność. Zwłaszcza kiedy rozpatruje się problematykę skutków zaniechania przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w przypadkach poważnych uchybień proceduralnych, np. w sytuacji stwierdzonej ex post wadliwości zezwolenia udzielonego w odniesieniu do przedsięwzięcia. Czy istnieje możliwość konwalidowania takiego niedopełnienia obowiązku wynikającego z dyrektywy 2011/92/UE poprzez późniejsze przeprowadzenie oceny – po wybudowaniu i oddaniu do użytku inwestycji? Powyższy problem został podjęty przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 26.07.2017 r., C-196/16 i C-197/16, Comune di Corridonia i in. i Aldo Alessandrini i in. przeciwko Provincia di Macerata i in.
Słowa kluczowe: ocena oddziaływania na środowisko a posteriori, skutki wadliwości decyzji administracyjnych, zasada prewencji, prawo ochrony środowiska, dyrektywa 2011/92/UE
Possibility of carrying out, a posteriori, an environmental impact assessment for a completed project – commentary on Court of Justice judgment of 26 July 2017, C-196/16 and C-197/16, Comune di Corridonia and Others and Aldo Alessandrini and Others v Provincia di Macerata and Others
Environmental impact assessment is one of the most important legal institutions of environmental protection of a preventive nature. The answer to the question about the possibility of carrying out an a posteriori assessment, after a plant has been built and has started operation, seems to be obvious. The possibility of the ex-post assessment would not comply with the preventive nature of this legal institution and would be contrary to its goal, which is to conduct a preventive procedure to assess the interference with the environment. However, a deeper analysis of this issue shows its greater complexity. Especially when dealing with the issues of the effects of omitting the environmental impact assessment in case of serious procedural failures, e.g. when invalidity is recognised ex post after consent for the project has been granted. Is it possible to rectify such failure to comply with the obligation under Directive 2011/92/EU by subsequent environmental assessment – after the project has been completed? The above problem was raised by the Court of Justice in its judgment of 26 July 2017, C-196/16 and C-197/16, Comune di Corridonia and Others and Aldo Alessandrini and Others v Provincia di Macerata and Others.
Keywords: a posteriori environmental impact assessment, effects of invalidity of an administrative decision, prevention principle, environmental law, Directive 2011/92/UE
Bibliografia:
Arabadjieva K., „Better Regulation” in Environmental Impact Assessment: The Amended EIA Directive, „Journal of Environmental Law” 2016/1.
Arabadjieva K., Vagueness and Discretion in the Scope of the EIA Directive, „Journal of Environmental Law” 2017/3.
Bar M., Jendrośka J., Odmowa przyznania dofinansowania z funduszy UE. Glosa do wyroku NSA z 3 lutego 2010 r., „Prawo i Środowisko” 2010/4.
Bar M., Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla zrealizowanego przedsięwzięcia, „Prawo i Środowisko” 2015/2.
Bond A. i in., A contribution to the conceptualisation of quality in impact assessment, „Environmental Impact Assessment Review” 2018/1.
Dobrowolski G., Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, Toruń 2011.
Erechemla A., Oceny oddziaływania na środowisko, jako przykład realizacji zasady prewencji we wspólnotowym prawie ochrony środowiska, „Studia Europejskie” 2007/1.
Goździewicz-Biechońska J., Wadliwość decyzji administracyjnych w procesie inwestycyjno-budowlanym, Warszawa 2011.
Gruszecki K., Prawne podstawy oceny wpływu na środowisko oddziaływań skumulowanych, „Samorząd Terytorialny” 2012/3.
Holder J., Lee M., Environmental Protection, Law and Policy, Cambridge 2007, s. 572.
Iwańska B., Oceny oddziaływania na środowisko w świetle orzecznictwa ETS, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/10.
Jendrośka J., Bar M., Prawo ochrony środowiska. Podręcznik, Wrocław 2005.
Korzeniowski P., Zasady prawne ochrony środowiska, Łódź 2010.
Pchałek M., Behnke M., Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w prawie polskim i UE, Warszawa 2009.
Radecki W. [w:] Instytucje prawa ochrony środowiska. Geneza, rozwój, perspektywy, red. W. Radecki, Warszawa 2010.
Rakoczy B., Wprowadzenie do prawnej problematyki oceny oddziaływania na środowisko [w:] Oceny oddziaływania na środowisko w praktyce, red. B. Rakoczy, Warszawa 2017.
Sheate W.R., Purposes, paradigms and pressure groups: Accountability and sustainability in EU environmental assessment, 1985–2010, „Environmental Impact Assessment Review” 2012/1.
Szuma K., Glosa do wyroku NSA z 26.10.2011 r., II OSK 1820/11, „Prawo i Środowisko” 2012/1.
Rafał Mizerski
Autor jest doktorem nauk prawnych, adiunktem w Katedrze Praw Człowieka, Prawa Europejskiego i Kanonicznego na Wydziale Prawa i Administracji UWM w Olsztynie
Dostęp par różnopłciowych do związku partnerskiego – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 26.10.2017 r., 28475/12, Ratzenböck i Seydl przeciwko Austrii
Wyrokiem z 26.10.2017 r., 28475/12, Ratzenböck i Seydl przeciwko Austrii, Europejski Trybunał Praw Człowieka po raz pierwszy w swojej historii rozstrzygnął spór dotyczący odmiennego traktowania pary różnopłciowej w stosunku do par jednopłciowych w zakresie prawnego uznania relacji między tworzącymi ją partnerami. Dotychczasowe orzecznictwo strasburskie dotyczyło bowiem sytuacji przeciwnych, w których zarzut dyskryminacji ze względu na płeć i orientację seksualną był podnoszony przez pary homoseksualne, którym – w odróżnieniu od par heteroseksualnych – odmawiano dostępu do małżeństwa lub związku partnerskiego. Ten nurt w judykaturze ETPC, zapoczątkowany wyrokiem 30141/04, Schalk i Kopf, opiera się w części na – przyjętym mimo braku konsensu europejskiego i poważnego uzasadnienia – założeniu porównywalności sytuacji par jedno- i różnopłciowych w zakresie potrzeby ich prawnego uznania i ochrony oraz jest obarczony wewnętrznymi niekonsekwencjami, osłabiającymi jego siłę przekonywania i przewidywalność. Mimo odmiennej orientacji seksualnej skarżących wpisuje się weń także glosowane rozstrzygnięcie. Choć jest ono słuszne w swojej konkluzji, to jednak jego motywy dostarczają kolejnych argumentów na rzecz krytycznej oceny tego obszaru orzecznictwa ETPC.
Słowa kluczowe: Europejska Konwencja Praw Człowieka, prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, zakaz dyskryminacji, związki partnerskie, pary różnopłciowe, pary jednopłciowe
Access of different-sex couples to civil partnerships – commentary on judgment of the European Court of Human Rights of 26 October 2017, 28475/12, Ratzenböck and Seydl v Austria
In its judgment dated 26 October 2017, 28475/12, Ratzenböck and Seydl v Austria, the European Court of Human Rights for the first time in its history decided a dispute concerning differential treatment of a different-sex couple compared to same-sex couples in the field of legal recognition of the relationship between the partners forming the couple. The existing case law of the Strasbourg court has been concerned with the reverse situations: where the objection of discrimination on the grounds of sex and sexual orientation was raised by homosexual couples who – unlike heterosexual couples – were refused access to marriage or civil partnership. This vein in ECtHR case law, initiated by judgment 30141/04, Schalk and Kopf, is partially based on the assumption – one that was made despite lack of a European consensus and without a serious substantiation – of comparability of situation of same- and different-sex couples in the area of the need for their legal recognition and protection and is riddled with internal inconsistencies, which weakens its cogency and foreseeability. Despite the different sexual orientation, also the commented decision forms part of this line of case law. Though the conclusion is correct, the statement of reasons provides further arguments for criticism of this area of ECtHR jurisprudence.
Keywords: European Convention on Human Rights, right to respect for private and family life, prohibition of discrimination, civil partnership, different-sex couples, same-sex couples
Bibliografia:
Brzozowski W., Małżeństwo, życie rodzinne, związki osób tej samej płci – glosa do wyroku ETPCz z 24.06.2010 r. w sprawie Schalk i Kopf v. Austria, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011/4.
Domagała P., Granice interpretacji prawa do zawarcia małżeństwa w art. 12 EKPC – Schalk i Kopf przeciwko Austrii (wyrok ETPC z 24.06.2010 r.) [w:] Europejska Konwencja Praw Człowieka i jej system kontrolny – perspektywa systemowa i orzecznicza, red. M. Balcerzak, T. Jasudowicz, J. Kapelańska-Pręgowska, Toruń 2011.
Mizerski R., Ewolucja i paradoksy orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w przedmiocie związków jednopłciowych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2016/3.
Paprocka A., Pozytywny obowiązek uregulowania statusu prawnego związków osób tej samej płci – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 21.07.2015 r. w sprawie Oliari i inni przeciwko Włochom (skargi nr 18766/11 i nr 36030/11), „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/4.
dr hab. Justyna Łacny
Autorka jest profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej, ekspertem do spraw legislacji w Biurze Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, autorką publikacji z zakresu prawa instytucjonalnego i gospodarczego Unii Europejskiej
Przedawnienie nieprawidłowości naruszających interesy finansowe Unii Europejskiej
– wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 1.05.2011 r., C-201–202/10, Ze Fu Fleischhandel GmbH i Vion Trading GmbH przeciwko Hauptzollamt Hamburg-Jonas
W obszarze sankcji przedawnienie oznacza rezygnację z ukarania sprawcy po upływie określonego czasu od popełnienia przez niego czynu zabronionego (przedawnienie karalności) lub też rezygnację z wykonania orzeczonej wobec niego sankcji (przedawnienie wykonania kary). Przedawnienie jest jednym z klasycznych pojęć prawnych, które pozostają niezmienne pomimo upływu czasu. Już w 1841 r. K.F. von Savigny stwierdził, że stanowi jedną z najważniejszych i najbardziej dobroczynnych instytucji prawnych. W dwóch kolejnych „Kamieniach milowych” zostaną przedstawione reguły przedawniania naruszeń prawa w wydatkowaniu funduszy UE, kwalifikowanych jako nieprawidłowości w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 2988/95. Przepisy te, ustanowione w art. 3 tego rozporządzenia, były przedmiotem wielu sporów interpretacyjnych rozstrzyganych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Z orzecznictwa tego wynika, że przepisy te są bezpośrednio stosowane przez organy krajowe w postępowaniach zmierzających do odzyskania funduszy UE otrzymanych lub wydatkowanych w wyniku nieprawidłowości od podmiotów, które się ich dopuściły, oraz w postępowaniach zmierzających do nałożenia z tego tytułu kar na te podmioty. Przedmiotem omawianego w tych „Kamieniach milowych” wyroku Trybunał Sprawiedliwości z 5.05.2011 r., C-201–202/10, Ze Fu Fleischhandel i Vion Trading, jest możliwość stosowania przez sąd niemiecki w postępowaniu w sprawie zwrotu nienależnie wypłaconych refundacji wywozowych 30-letniego okresu przedawnienia ustalonego w niemieckim kodeksie cywilnym lub 10-letniego okresu przedawnienia ustanowionego w niemieckich przepisach podatkowych w miejsce 4-letniego okresu przedawnienia określonego w art. 3 rozporządzenia nr 2988/95.
Słowa kluczowe: przedawnienie, nieprawidłowość, ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej, zasada pewności prawa, zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań, zasada proporcjonalności, fundusze UE
Limitation period for irregularities affecting the financial interests of the European Union – introduction and Court of Justice of 1 May 2011, C-201-202/10, Ze Fu Fleischhandel GmbH and Vion Trading GmbH v Hauptzollamt Hamburg-Jonas
Limitation period mean that the perpetrator may not be punished after a specified time has elapsed since he/she committed of the prohibited act (limitation period for punishability) or the sentence imposed on him/her cannot be enforced (limitation period for execution of the sentence). The limitation period is one of those classic legal concepts which remain unaltered despite the passage of time. As early as 1841, Karl Friedrich von Savigny stated that it was one of the most important and beneficial legal institutions. The following two ‘Milestones’ present the rules laid down in Article 3 of Regulation No 2988/95 on the limitation period for irregular spending of the EU funds. These provisions raised many legal disputes, settled by case-law of the Court of Justice of the European Union (CJEU). CJEU ruled that these provisions are directly applicable by the national proceedings hold to recover of EU funds spent irregularly and to impose penalties on such offenders. The subject of the judgment of the Court of Justice of 5 May 2011, C-201/10 and C-202/10, Ze Fu Fleischhandel and Vion Trading, discussed in those ‘Milestones’ concerns a possibility for the German court to apply in recovery case the 30-year limitation period laid down in the German Civil Code or the 10-year limitation period laid down in the German tax legislation, instead of the 4-year limitation period laid down in Article 3 of Regulation No 2988/95.
Keywords: limitation period, irregularity, protection of the financial interests of the European Union, principle of legal certainty, principle of the protection of legitimate expectations, principle of proportionality, EU funds
Bibliografia:
Łacny J., Wydatkowanie funduszy Unii Europejskiej w wyniku nieprawidłowości. Elementy definicyjne pojęcia „nieprawidłowość” – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 26.05.2016 r. w połączonych sprawach C-260/14 i C-261/14, Judeţul Neamţ i Judeţul Bacău przeciwko Ministerul Dezvoltării Regionale și Administraţiei Publice, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/1.
von Savigny K.F., Die Klagverjährung gehört unter die wichtigsten und wohlthätigsten Rechtsinstitute [w:] System des heutigen römischen Rechts, t. 5, Berlin 1841.
Łukasz Augustyniak (recenzja)
Marc Bungenberg, Jörn Griebel, Stephan Hobe, August Reinisch (red.), International Investment Law. A Handbook, CH Beck/Nomos/Hart, Baden-Baden 2015, s. 2000
Bibliografia:
Caron D.D., The ILC Articles on State Responsibility: The Paradoxical Relationship between Form and Authority, 96 AJIL 2002, No. 3.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Michalina Szpyrka (autorka jest doktorantką na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz asystentem sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego)
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest starszym referendarzem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu)
