Pomiędzy Scyllą zawieszenia wzajemnego zaufania i Charybdą fragmentaryzacji standardu ochrony prawa podstawowego – dylematy Trybunału Sprawiedliwości w wyroku C-216/18 PPU, LM
Wojciech Lewandowski
Autor jest asystentem w Zakładzie Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk.
Pomiędzy Scyllą zawieszenia wzajemnego zaufania i Charybdą fragmentaryzacji standardu ochrony prawa podstawowego – dylematy Trybunału Sprawiedliwości w wyroku C-216/18 PPU, LM
Trybunał Sprawiedliwości, wydając wyrok z 25.07.2018 r., C-216/18 PPU, LM, musiał wyważyć konieczność zachowania unijnego standardu ochrony prawa do rzetelnego procesu z zapewnieniem efektywności instrumentowi współpracy między sądami państw członkowskich opierającemu się na zasadzie wzajemnego zaufania. Wyrok ten wpisuje się także w dotychczasowe orzecznictwo luksemburskie dotyczące powiązania prawa podstawowego do sprawiedliwego procesu, gwarantowanego przez skuteczną ochronę sądową, z respektowaniem przez państwa członkowskie wartości państwa prawnego. Biorąc pod uwagę liczbę spraw przed Trybunałem dotyczących zmian w polskim sądownictwie, można ten wyrok również traktować jako inaugurację nadchodzącej sagi orzeczniczej dookreślającej tę konstytucyjną wartość Unii Europejskiej. Jednocześnie rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości rozwija i modyfikuje dotychczasowe orzecznictwo dotyczące warunków wstrzymywania wykonania europejskiego nakazu aresztowania.
Słowa kluczowe: europejski nakaz aresztowania, pytanie prejudycjalne, praworządność, skuteczna ochrona sądowa, niezależność sądownictwa
Between the Scylla of Suspending Mutual Trust and the Charybdis of Fragmenting the Standard of Protection of a Fundamental Right. Dilemmas of the Court of Justice in Judgment C-216/18 PPU, LM
The Court of Justice, when formulating the judgment of 25 July 2018, C-216/18 PPU, LM, had to strike a balance between the need to maintain the EU standard of protection of the right to a fair trial and to ensure the efficiency of an instrument of cooperation between courts of Member States, based on the principle of mutual trust. Its judgment is consistent with the earlier case law of the Luxembourg court concerning the link between the right to a fair trial, a fundamental right guaranteed by efficient judicial protection, with Member States’ respect for the rule of law as a value. Considering the number of cases between the Court that concern the changes in the Polish judiciary, this judgment can also be treated as the first part of a case law saga in which this value will be further clarified. At the same time, the decision of the Court of Justice expands and modifies the existing case law on the situations when execution of a European arrest warrant can be suspended.
Keywords: European arrest warrant, reference for a preliminary ruling, rule of law, efficient judicial protection, independence of the judiciary
Bibliografia:
Barcik J., Niezawisłość sędziowska jako wartość konstytucyjna Unii Europejskiej – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 27.02.2018 r., C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/5.
Bard P., van Ballengooij W., The AG Opinion in the Celmer Case: Why Lack of Judicial Independence Should Have Been Framed as a Rule of Law Issue, https://verfassungsblog.de/the-ag-opinion-in-the-celmer-case-why-lack-of-judicial-independence-should-have-been-framed-as-a-rule-of-law-issue/ (dostęp: 8.11.2018 r.).
Biernat S., How to Assess the Independence of Member State Courts?, https://verfassungsblog.de/how-to-assess-the-independence-of-member-state-courts/ (dostęp: 8.11.2018 r.).
Biernat S., Kawczyńska M., Why the Polish Supreme Court’s Reference on Judicial Independence to the CJEU is Admissible after all, https://verfassungsblog.de/why-the-polish-supreme-courts-reference-on-judicial-independence-to-the-cjeu-is-admissible-after-all/ (dostęp: 8.11.2018 r.).
Bogdanowicz P., Jak Trybunał Sprawiedliwości „aktywował” art. 19 ust. 1 TUE w kontekście praworządności: uwagi na tle sprawy C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses [w:] Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018.
Bogdanowicz P., Pojęcie, treść i ochrona praworządności w prawie Unii Europejskiej [w:] Wniosek Komisji Europejskiej w sprawie wszczęcia w stosunku do Polski procedury art. 7 TUE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2017.
Bogdanowicz P., Taborowski M., Brak niezależności sądów krajowych jako uchybienie zobowiązaniu w rozumieniu art. 258 TFUE, cz. 2, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/2.
Bogdanowicz P., Taborowski M., Brak niezależności sądów krajowych jako uchybienie zobowiązaniu w rozumieniu art. 258 TFUE, cz. 1, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/1.
Bos-Karczewska M., Dobkiewicz A., Woźnicki Ł., Kolejne ekstradycje do Polski wstrzymane. Irlandczycy, Holendrzy i Hiszpanie pytają o niezależność polskich sądów, „Gazeta Wyborcza” z 4.10.2018 r.
Dorociak M., Lewandowski W., A Check Move for the Principle of Mutual Trust from Dublin: The Celmer Case, http://www.europeanpapers.eu/en/europeanforum/check-move-for-principle-mutual-trust-celmer-case (dostęp: 8.11.2018 r.).
Dynia E., Prawo do sądu w świetle Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności i Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej [w:] Karta Praw Podstawowych w europejskim i krajowym porządku prawnym, red. A. Wróbel, Warszawa 2009.
Falkiewicz A., Zasada pierwszeństwa we współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych – uwagi do wyroku w sprawie Melloni, „Europejski Przegląd Sądowy” 2013/10.
Frąckowiak-Adamska A., Granice wzajemnego zaufania w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/2.
Frąckowiak-Adamska A., Następstwa wyroku w sprawie LM (Celmer) i postępowania na podstawie art. 7 TUE dla funkcjonowania sądów polskich w ramach wspólnoty prawnej UE [w:] Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018.
Gavilán E.U., Solange III? The German Federal Constitutional Court Strikes Again, http://www.europeanpapers.eu/en/europeanforum/solange-iii-german-federal-constitutional-court-strikes-again (dostęp: 17.11.2018 r.).
Górski M., Prawo do skutecznego środka prawnego w art. 47 Karty Praw Podstawowych UE – znaczenie i deficyty, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/8.
Grzelak A., Wzajemne zaufanie jako podstawa współpracy sądów państw członkowskich UE w sprawach karnych (uwagi na marginesie odesłania prejudycjalnego w sprawie C-216/18 PPU, Celmer), „Państwo i Prawo” 2018/10.
Grzeszczak R., Karolewski I.P., The Rule of Law Crisis in Poland: A New Chapter, https://verfassungsblog.de/the-rule-of-law-crisis-in-poland-a-new-chapter/ (dostęp: 8.11.2018 r.).
Grzeszczak R., Mechanizm z „nuklearnego” art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej, https://archiwumosiatynskiego.pl/mechanizm-nuklearnego-art-7-traktatu-o-unii-europejskiej/ (dostęp: 8.11.2018 r.).
Grzeszczak R., Terrett S., The EU’s role in policing the rule of law: reflections on recent Polish experience, „Northern Ireland Legal Quarterly” 2018/3.
Krajewski M., The AG Opinion in the Celmer Case: Why the Test for the Appearance of Independence is Needed, https://verfassungsblog.de/the-ag-opinion-in-the-celmer-case-why-the-test-for-the-appearance-of-independence-is-needed/ (dostęp: 8.11.2018 r.).
Łętowska E., Zmierzch liberalnego państwa prawa w Polsce, „Kwartalnik o Prawach Człowieka” 2017/1–2.
Mikłaszewicz P., Niezależność sądów i niezawisłość sędziów w kontekście zasady rządów prawa – zasadniczy element funkcjonowania UE w świetle orzecznictwa TSUE, „Państwo i Prawo” 2018/3.
Mirandola S., European Arrest Warrant and judicial independence in Poland: Where can mutual trust end? (Opinion of the AG in C-216/18 PPU LM), https://europeanlawblog.eu/2018/07/24/european-arrest-warrant-and-judicial-independence-in-poland-where-can-mutual-trust-end-opinion-of-the-ag-in-c-216-18-ppu-l-m/ (dostęp: 22.11.2018 r.).
Ostropolski T., Naruszenie praw podstawowych jako przesłanka odmowy wykonania ENA - uwagi do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 5.04.2016 r. w sprawach połączonych C-404/15 Aranyosi i C-659/15 PPU Căldăraru, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/11.
Sikora A., Artykuł 19 TUE jako autonomiczny i samodzielny wzorzec kontroli legalności – glosa do wyroku TS z 27.02.2018 r., C-64/16, „Państwo i Prawo” 2018/11.
Słok-Wódkowska M., Wiącek M., Zgodność dwustronnych umów inwestycyjnych pomiędzy państwami członkowskimi z prawem Unii Europejskiej – glosa do wyroku TS z 6.03.2018 r., C-284/16, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/11.
Szwarc-Kuczer M., Ochrona praw jednostek w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach karnych [w:] Karta Praw Podstawowych w europejskim i krajowym porządku prawnym, red. A. Wróbel, Warszawa 2009.
Szwed M., Glosa do postanowienia SN z 2.08.2018 r., III UZP 4/18, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2018/5.
Taborowski M., Naruszenie elementów zasady państwa prawa (art. 2 TUE) jako ograniczenie zasady wzajemnego zaufania w prawie Unii Europejskiej w świetle wyroku LM (Celmer) [w:] Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018.
Taborowski M., Znaczenie art. 53 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej dla poziomu ochrony praw podstawowych w krajowym prawie konstytucyjnym, „Państwo i Prawo” 2016/1.
van Elsuwege P., Judicial Review of the EU’s Common Foreign and Security Policy: Lessons from the Rosneft case, https://verfassungsblog.de/judicial-review-of-the-eus-common-foreign-and-security-policy-lessons-from-the-rosneft-case/ (dostęp: 10.1.2019 r.).
von Bogdandy A., Bogdanowicz P., Canor I., Taborowski M., Schmitt M., Guest Editorial: A potential constitutional moment for the European rule of law – The importance of red lines, „Common Market Law Review” 2018/4.
Wróbel A. [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2013.
dr Paweł Filipek
Autor jest adiunktem na Wydziale Finansów i Prawa Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Rozproszona europejska kontrola przestrzegania prawa do rzetelnego procesu sądowego w świetle zasady wzajemnego zaufania i wyroku C-216/18 PPU, LM
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości od pewnego czasu próbuje opisywać relacje między zasadą wzajemnego zaufania a ochroną praw podstawowych. W wyroku LM dotyczącym wykonania europejskiego nakazu aresztowania do państwa, w którym zagrożone może być prawo osoby ściganej do rzetelnego procesu przed niezawisłym sądem, Trybunał dotknął także zagadnień państwa prawa. Motywowany orzecznictwem strasburskim oraz stanowiskami państw członkowskich, a zwłaszcza ich sądów, Trybunał akceptuje rozproszoną kontrolę sądową przestrzegania praw podstawowych w państwach członkowskich UE. Kształtuje ją jednak bardzo rygorystycznie, w pierwszym rzędzie chroniąc mechanizm wzajemnego uznawania decyzji sądowych. W wyroku LM Trybunał przejął zasadniczy, dwupoziomowy test oceny ryzyka naruszenia prawa podstawowego z wyroku Aranyosi i Căldăraru. Przekształcił go faktycznie w test trójstopniowy i wskazał kolejne kroki, które sąd wykonujący ENA zobowiązany jest podjąć w przypadku wątpliwości odnoszących się do rzetelności procesu w państwie, które wystawiło nakaz. W pierwszej części artykułu analizie poddano kształtowanie się relacji między zasadą wzajemnego zaufania a ochroną praw podstawowych, a także sam wyrok w sprawie LM. W dalszej części przedstawiono post-celmerowską praktykę sądową i skupiono się na szczegółowych zagadnieniach: inicjowaniu rozproszonej kontroli sądowej, źródłach informacji dla sądów wykonujących ENA, progu naruszenia standardu rzetelnego procesu oraz prowadzeniu dialogu sędziowskiego. Analiza warunków wskazanych przez TS oraz późniejszej praktyki sądowej wskazuje na szereg wątpliwości dotyczących przyjętego mechanizmu i pozwala stwierdzić, że nie jest on w pełni adekwatny do badania zagrożeń państwa prawa i oceny gwarancji niezawisłości sędziowskiej.
Słowa kluczowe: niezawisłość sądownictwa, państwo prawa, prawa podstawowe, prawo do rzetelnego procesu, zasada wzajemnego zaufania, kontrola sądowa, europejski nakaz aresztowania, tryb prejudycjalny
Decentralized European Judicial Review of the Right to a Fair Trial in the Light of the Principle of Mutual Trust and the Judgment, C-216/18 PPU, LM
The case law of the Court of Justice has for some time now attempted to describe the relationship between the principle of mutual trust and the protection of fundamental rights. In the LM judgment on the execution of a European arrest warrant involving surrender of a person to a state where the right of a fair trial before an independent court may be compromised, the Court has also addressed the rule-of-law issues. Inspired by the Strasbourg jurisprudence and the positions of Member States, and especially the national courts, the Court accepted decentralized judicial review of respect for fundamental rights in EU Member States. However, it has shaped it very rigorously and adopted a stringent standard protecting, first and foremost, the mechanism of mutual recognition of judicial decisions. In the LM judgment, the Court of Justice accepted the two-stage test for assessing the risk of infringement of fundamental rights from the Aranyosi and Căldăraru judgment. In fact, it converted it into a three-stage test and pointed out the steps to be taken by the court executing the EAW in case of doubts as to the fairness of the trial in the issuing State. The first part of this article examines the evolution of the relationship between the principle of mutual trust and the protection of fundamental rights, as well as the LM judgment itself. Further on, the author presents the post-Celmer judicial practice and focuses on specific issues: the initiation of decentralized judicial review, the sources of information for courts executing EAWs, the threshold for breach of the fair trial standard, and the engagement in judicial dialogue. An analysis of the conditions set out by the Court of Justice and subsequent judicial practice points to a number of issues relating to the adopted mechanism and allows the author to conclude that it is not fully adequate for examining threats to the rule of law or assessing guarantees of judicial independence.
Keywords: independence of the judiciary, rule of law, fundamental rights, right to a fair trial, principle of mutual trust, judicial review, European arrest warrant, preliminary ruling procedure
Bibliografia:
Anagnostaras G., Mutual confidence is not blind trust! Fundamental rights protection and the execution of the European arrest warrant: Aranyosi and Căldăraru, „Common Market Law Review” 2016/6.
Balcerzak M., Skarga nadzwyczajna do Sądu Najwyższego w kontekście skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Palestra” 2018/1–2.
Biernat S., How to Assess the Independence of Member State Courts?, https://verfassungsblog.de/how-to-assess-the-independence-of-member-state-courts/ (dostęp: 18.01.2019 r.).
Bodnar A., Standard „równoważnej ochrony” w odniesieniu do ochrony praw człowieka po opinii Trybunału Sprawiedliwości 2/13, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/12.
Filipek P., Challenges to the Rule of Law in the European Union: the distressing case of Poland, „Revista do Instituto Brasileiro de Direitos Humanos” 2017–2018/17–18.
Filipek P., Klauzule rozłączności w konwencjach Rady Europy, „Politeja” 2014/6.
Frąckowiak-Adamska A., Akcesja Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – ryzyko naruszenia zasady wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/12.
Frąckowiak-Adamska A., Drawing Red Lines With No (Significant) Bite – Why an Individual Test Is Not Appropriate in the LM Case, https://verfassungsblog.de/drawing-red-lines-with-no-significant-bite-why-an-individual-test-is-not-appropriate-in-the-lm-case/ (dostęp: 18.01.2019 r.).
Frąckowiak-Adamska A., Granice wzajemnego zaufania w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/2.
Frąckowiak-Adamska A., Mutual trust and independence of the judiciary after the CJEU judgment in LM – new era or business as usual?, http://eulawanalysis.blogspot.com/2018/08/mutual-trust-and-independence-of.html (dostęp: 18.01.2019 r.).
Grzelak A., Główne problemy naruszenia zasady praworządności w Polsce podniesione przez Komisję Europejską [w:] Wniosek Komisji Europejskiej w sprawie wszczęcia w stosunku do Polski procedury art. 7 TUE. Ramy prawno-polityczne, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018.
Grzelak A., Wzajemne zaufanie jako podstawa współpracy sądów państw członkowskich UE w sprawach karnych (uwagi na marginesie odesłania prejudycjalnego w sprawie C-216/18 PPU Celmer), „Państwo i Prawo” 2018/10.
Kosař D., The CJEU Has Spoken Out, But the Show Must Go On, https://verfassungsblog.de/the-cjeu-has-spoken-out-but-the-show-must-go-on/ (dostęp: 18.01.2019 r.).
Kowalik-Bańczyk K., Autonomia prawa unijnego w świetle opinii 2/13, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/12.
Lawson R., Ochrona niezawisłości sądownictwa – możliwości i ograniczenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, cz. 1, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/8.
Lenaerts K., La vie après l’avis: Exploring the principle of mutual (yet not blind) trust, „Common Market Law Review” 2017/3.
Lenaerts K., Maselis I., Gutman K., EU Procedural Law, Oxford 2015.
Lenaerts K., Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej a ochrona praw podstawowych, „Europejski Przegląd Sądowy” 2013/1.
Ostropolski T., Naruszenie praw podstawowych jako przesłanka odmowy wykonania ENA – uwagi do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 5.04.2016 r. w sprawach połączonych C-404/15 Aranyosi i C-659/15 PPU Căldăraru, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/11.
Peers S., Tarakhel v Switzerland: Another nail in the coffin of the Dublin system?, http://eulawanalysis.blogspot.com/2014/11/tarakhel-v-switzerland-another-nail-in.html (dostęp: 18.01.2019 r.).
Taborowski M., Naruszenie elementów zasady państwa prawa (art. 2 TUE) jako ograniczenie zasady wzajemnego zaufania w prawie Unii Europejskiej w świetle wyroku LM (Celmer) [w:] Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018.
Taborowski M., Poziom ochrony praw podstawowych wynikający z Karty Praw Podstawowych UE jako przeszkoda dla przystąpienia Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/12.
Tacik P., Przystąpienie Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2017.
Wąsek-Wiaderek M., Ochrona praw oskarżonego w Karcie Praw Podstawowych UE – nowy standard czy zatwierdzenie status quo?, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/10.
Xanthopoulou E., Mutual trust and rights in EU criminal and asylum law: Three phases of evolution and the uncharted territory beyond blind trust, „Common Market Law Review” 2018/2.
dr Anna Juryk
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Publicznego w Instytucie Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie
Prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 7.06.2018 r., C-83/17, KP przeciwko LO
Po 7 latach obowiązywania w UE protokołu haskiego o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych zapadł pierwszy wyrok Trybunału Sprawiedliwości dotyczący wykładni zawartych w nim norm kolizyjnych określających prawo właściwe dla alimentów. Praktyczne znaczenie tego wyroku sprowadza się do konkluzji, że do alimentów nie może być stosowane na podstawie art. 4 ust. 2 protokołu haskiego lex fori w żaden sposób niezwiązane z sytuacją stron zobowiązania alimentacyjnego, nawet jeśli miałoby to być niekorzystne dla wierzyciela.
Słowa kluczowe: lex fori, prawo właściwe, alimenty
Law applicable to maintenance obligations. Commentary on CoJ judgment of 7 June 2018, C-83/17, K.P. v L.O.
After seven years of the Hague Protocol on the Law Applicable to Maintenance Obligations being in force in the EU, the first judgment of the Court of Justice concerning the interpretation of its conflict-of-law rules determining the law applicable to maintenance was issued. The practical meaning of this judgment is the conclusion that lex fori cannot apply to maintenance on the basis of Art. 4(2) of the Hague Protocol, if such lex fori is in no way related to the situation of parties to the maintenance obligation, even if it would be disadvantageous to the creditor.
Keywords: lex fori, applicable law, maintenance
Bibliografia:
de Miguel Asensio P.A., Bergé J.S., The Place of International Agreements and European Law in a European Code of Private International Law [w:] Quelle architecture pour un code européen de droit international privé?, red. M. Fallon, P. Lagarde, S. Poillot Peruzzetto, Frankfurt am Main 2011.
Beaumont P., International Family Law in Europe – the Maintenance Project, the Hague Conference and the EC: A Triumph of Reverse Subsidiarity, „Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht” 2009/3.
Bonomi A., Protokół z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych. Tekst przyjęty podczas Dwudziestej Pierwszej Sesji. Sprawozdanie wyjaśniające, https://assets.hcch.net/docs/d8be4226-2b5c-4005-a314-af001e760189.pdf (dostęp: 14.08.2018 r.).
Jagielska M., Alimentacja [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2015.
Juryk A., Prace UE nad ujednoliceniem międzynarodowego prawa alimentacyjnego [w:] Z zagadnień prawa rodzinnego i rejestracji stanu cywilnego, red. H. Cioch, P. Kasprzyk, Lublin 2007.
Mączyński A., Międzynarodowe prawo rodzicielskie w ustawodawstwach państw europejskich, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1992/1–4.
Mączyński A., Wskazanie kilku praw przez normę kolizyjną prawa prywatnego międzynarodowego [w:] Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Skąpskiemu, red. A. Mączyński, M. Pazdan, A. Szpunar, Kraków 1994.
Pazdan M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2014.
Szpunar M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2014.
Verwilghen M., Rapport explicatif sur les Conventions-Obligations alimentaires de 1973 [w:] Actes et documents de la Douzième session de la Conférence de La Haye (1972), t. 4, Obligations alimentaires, https://www.hcch.net/fr/publications-and-studies/details4/?pid=2946 (dostęp: 17.08.2018 r.).
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w sprawach alimentacyjnych w świetle rozporządzenia nr 4/2009 [w:] Europejskie prawo procesowe cywilne i kolizyjne, red. P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2012.
Weitz K., Kilka uwag o wdaniu się w spór jako podstawie jurysdykcji krajowej w sprawach cywilnych i handlowych w prawie wspólnotowym, „Palestra” 2006/7–8.
Župan M., Innovations of the 2007 Hague Maintenance Protocol [w:] The Recovery of Maintenance in the EU and Worldwide, red. P. Beaumont, B. Hess, L. Walker, S. Spancken, Oxford–Portland 2014.
dr hab. Monika Wałachowska
Autorka jest profesorem nadzwyczajnym w Katedrze Prawa Ubezpieczeniowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
dr Michał P. Ziemiak
Autor jest asystentem w Katedrze Prawa Ubezpieczeniowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz radcą prawnym
Udział autorów w publikacji po 50%
Zakres odpowiedzialności za szkody związane z ruchem pojazdów – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 28.11.2017 r., C-514/16, Isabel Maria Pinheiro Vieira Rodrigues de Andrade i Fausto da Silva Rodrigues de Andrade przeciwko José Manuel Proença Salvador i in.
W glosowanym orzeczeniu Trybunał Sprawiedliwości przyjął, że w świetle art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 72/166/EWG nie jest objęta zakresem pojęcia „ruch pojazdów”, o którym mowa w tym artykule, sytuacja, w której ciągnik rolniczy uczestniczył w wypadku, jeżeli w chwili nastąpienia wypadku główna funkcja tego ciągnika nie polegała na wykorzystaniu go w charakterze środka transportu, ale na generowaniu, jako narzędzie pracy, siły napędowej koniecznej do utrzymania w ruchu pompy opryskiwacza herbicydowego. Wyrok ten może więc przyczynić się do zmiany sposobu wykładni pojęcia ruch pojazdu przez sądy państw członkowskich. Jest on jednocześnie doskonałą okazją do analizy zarówno polskiego ustawodawstwa, jak i dorobku judykatury we wskazanym zakresie. Z tych względów, po omówieniu motywów rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości (oraz opinii rzecznika generalnego poprzedzającej jego wydanie), przedstawiono pojęcie ruchu pojazdu w prawie polskim (na gruncie Kodeksu cywilnego oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych), a także kluczowe zagadnienie sposobu korzystania z tego pojazdu – jako środka transportu i narzędzia pracy. Ostatnia część glosy poświęcona jest w całości rozważaniom na temat możliwych konsekwencji tego wyroku dla wykładni przepisów prawa polskiego.
Słowa kluczowe: ruch pojazdu, ubezpieczenie OC posiadacza, dyrektywa 72/166/EWG
Scope of liability for damage connected with the use of vehicles. Commentary on Court of Justice judgment of 28 November 2017, C-514/16, Isabel Maria Pinheiro Vieira Rodrigues de Andrade and Fausto da Silva Rodrigues de Andrade v José Manuel Proença Salvador and Others
In the commented judgment, the Court of Justice assumed that in the light of Art. 3(1) of Council Directive 72/166/EEC the notion of ‘use of vehicles’, which this article refers to, does not cover the situation when an agricultural tractor is involved in an accident if, at the time of the accident, the main function of the tractor was not being used as a means of transport, but generating, as a working tool, the power necessary to keep the pump of a herbicide spraying device running. Therefore this judgment can contribute to a change in the interpretation of the notion of ‘use of vehicles’ by Member States’ courts. At the same time, it provides a perfect opportunity to analyse both Polish legislation and the existing case law in this area. For those reasons, after a discussion of the reasons for the decision of the Court of Justice (and the opinion of the Advocate General that preceded it), the authors present the notion of ‘use of vehicles’ in Polish law (according to the Civil Code and the Act on Mandatory Insurance), as well as the key issue of the manner of use of said vehicle: as a means of transport and as a working tool. The last part of the commentary is devoted in full to considerations concerning the possible consequences of this judgment for interpreting the provisions of Polish law.
Keywords: use of vehicles, third party liability insurance of a vehicle owner, Directive 72/166/EEC
Bibliografia:
Bieniek G. [w:] G. Bieniek i in., Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 1, Warszawa 2011.
Wałachowska M., Ziemiak M.P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
dr hab. Anna Tischner
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Własności Intelektualnej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Na drodze do liberalizacji rynku części zamiennych w UE – uwagi po wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 20.12.2017 r., sprawy połączone C-397/16 i C-435/16, Acacia Srl przeciwko Pneusgarda Srl i Audi AG oraz Acacia Srl i Rolando D’Amato przeciwko Dr. Ing. h.c. F. Porsche AG
W wyroku w sprawie Acacia Trybunał Sprawiedliwości po raz pierwszy dokonał interpretacji ważnego dla producentów części zamiennych ograniczenia treści prawa do wzoru przemysłowego – tzw. klauzuli napraw. Poza interpretacją zakresu przedmiotowego tego wyjątku, który obejmuje szeroką kategorię części składowych produktów złożonych, Trybunał doprecyzował okoliczności, w jakich może on mieć zastosowanie, ustalając w ten sposób standardy należytej staranności na rynku części zamiennych w Europie. Wyrok ma istotne znaczenie dla polskich przedsiębiorców wytwarzających i oferujących części zamienne w Unii Europejskiej.
Słowa kluczowe: klauzula napraw, wzory przemysłowe, wzór wspólnotowy, części zamienne, wolność konkurencji w UE
On the Path Towards Liberalising the Market of Spare Parts in the EU.
Remarks after Judgment of the Court of Justice of 20 December 2017, in Joined Cases C-397/16 and C-435/16, Acacia Srl v. Pneusgarda Srl and Audi AG and Acacia Srl and Rolando D’Amato v. Dr. Ing. h.c. F. Porsche AG
In the judgment in the Acacia case, the Court of Justice for the first time interpreted the limitation of the design right called a ‘repair’ clause, which is important for manufacturers of spare parts. In addition to delineating the scope of this exception, which covers a broad category of component parts of complex products, the Court clarified the circumstances in which it may apply, thereby setting the standards of due diligence in the spare parts market in Europe. The judgment is of vital relevance for Polish companies manufacturing and offering spare parts in the EU.
Keywords: ‘repair’ clause, designs, Community design, spare parts, freedom of competition in EU
Bibliografia:
Ohly A., The broad concept of “communication to the public” in recent CJEU judgments and the liability of intermediaries: primary, secondary or unitary liability?, GRUR Int. 2018, z 6.
Tischner A., Spór o zakres ochrony części zamiennych prawem do wzoru przemysłowego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2008/2.
dr Sylwia Żyrek
Autorka jest doktorem nauk prawnych, absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
Odpowiedzialność dostawców usług społeczeństwa informacyjnego za działania usługobiorców – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 15.09.2016 r., C-484/14, Tobias Mc Fadden przeciwko Sony Music Entertainment Germany GmbH
Dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego od początku procesu komercjalizacji internetu odgrywają kluczową rolę w rozwoju handlu elektronicznego i usług innowacyjnych. Usługi, których podmioty te dostarczają, bywają jednak wykorzystywane do naruszania praw osób trzecich. Trudności, z jakimi wiąże się dochodzenie roszczeń od bezpośrednich sprawców naruszeń dokonywanych w internecie, skłaniają uprawnionych do podejmowania prób dochodzenia swoich praw od dostawców, których usługi zostały wykorzystane do dokonania naruszenia. Ocena dopuszczalności formułowanych przez nich roszczeń wymaga jednak wyważenia interesów trzech grup podmiotów – konieczność zapewnienia ochrony praw jednostek wymaga poszanowania swobody działalności gospodarczej dostawcy usługi oraz wolności informacji jej odbiorców. Niezbędna jest także horyzontalna ocena wpływu nakazów, jakie mogą być kierowane przeciwko dostawcom usług, na rozwój innowacji. Trybunał Sprawiedliwości odniósł się do wskazanego problemu w wyroku z 15.09.2016 r., C-484/14, Tobias Mc Fadden przeciwko Sony Music Entertainment Germany GmbH, dostarczając w nim istotnych wskazań dotyczących odpowiedzialności dostawców usług społeczeństwa informacyjnego za działania usługobiorców oraz zakresu nakazów, jakie mogą być wobec nich kierowane w związku z naruszeniami praw osób trzecich.
Słowa kluczowe: usługi społeczeństwa informacyjnego, usługa dostępu do internetu, mere-conduit, odpowiedzialność dostawców usług społeczeństwa informacyjnego, internet
Liability of Information Society Service Providers for Actions of Service Recipients. Introduction and Judgment of the Court of Justice of 15 September 2016, C-484/14, Tobias Mc Fadden v. Sony Music Entertainment Germany GmbH
Ever since the beginning of commercialization of the Internet, information society service providers have played a vital role in the development of electronic commerce and innovation services. However, the services that they provide may be misused by their recipients, who occasionally infringe rights of third parties. Given the difficulties that undermine enforcing rights directly against the perpetrators, the rightholders try to seek compensation and receive injunctions against providers whose services have been used to commit an unlawful act. An assessment of the admissibility of the claims of rightholders requires balancing the conflicting interests of three entities, namely, protection of the rights of individuals cannot breach the freedom of establishment of service providers and the freedom of information of service recipients. Moreover, horizontal assessment of the impact of injunctions issued against the service providers on the development of the innovation is necessary. The Court of Justice of the European Union addressed those problems in case C-484/14 Mc Fadden and delivered a number of crucial findings on the problem of liability of the providers of innovation society services as well as on the scope of injunctions that could be issued against them.
Keywords: information society service providers, Internet access service, mere-conduit, liability of information society service providers, the Internet
Bibliografia:
Busch Ch., Secondary Liability for Open Wireless Networks in Germany: Balancing Regulation and Innovation in the Digital Economy [w:] Secondary Liability of Internet Service Providers, red. G. Dinwoodie, Cham 2017.
van Eecke P., Online service providers and liability: A plea for a balanced approach, „Common Market Law Review” 2015/5.
Gęsicka D.K., Odpowiedzialność dostawców dostępu do bezprzewodowej sieci lokalnej wi-fi. Glosa do wyroku TS z dnia 15 września 2016 r, C-484/14, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/12.
Husovec M., Holey cap! CJEU drills (yet) another hole in the e-Commerce Directive’s safe harbours, „Journal of Intellectual Property Law & Practice” 2017/2.
Husovec M., Injunctions against Intermediaries in the European Union. Accountable but Not Liable?, Cambridge 2017.
Laskowska-Litak E., Egzekwowanie praw własności intelektualnej w sieci internetowej – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 24.11.2011 r., C-70/10, Scarlet Extended SA przeciwko Société belge des auteurs, compositeurs et éditeurs SCRL (SABAM), „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/11.
Lipton J., Rethinking Cyberlaw. A New Vision for Internet Law, Cheltenham–Northampton 2015.
Revolidis I., Internet Intermediaries and Copyright Enforcement in the EU: In Search of a Balanced Approach [w:] New Technology, Big Data and the Law, red. M. Corrales, M. Fenwick, N. Forgó, Singapore 2017.
Rosenbach M., Schmundt H., Funkstille auf dem Bürgersteig, „Der Spiegel” 2013/27, s. 128 i n.; zob. też Deutcher Bundestag, Störerhaftung für WLAN entfällt, https://www.bundestag.de/presse/hib/201606/-/425536 (dostęp: 2.01.2019 r.).
Spindler G., Responsibility and Liability of Internet Intermediaries: Status Quo in the EU and Potential Reforms [w:] EU Internet Law. Regulation and Enforcement, red. T.-E. Synodinou, P. Jougleux, C. Markou, T. Prastitou, Cham 2017.
Zalewski T., Cyfrowa transformacja a wartości, wpis na blogu „IP w sieci” z 18.12.2018 r., http://www.ipwsieci.pl/wpis,168,Cyfrowa_transformacja_a_wartosci_.html (dostęp: 2.01.2019 r.).
Żyrek S., Lokalizowanie działalności prowadzonej za pośrednictwem stron internetowych –wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 7.12.2010 r., sprawy połączone C-585/08 i C-144/09, Pammer i Hotel Alpenhof, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/1.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Michalina Szpyrka (autorka jest doktorantką na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz asystentem sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego)
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest starszym referendarzem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu)
